مدل اقتصادی و سیاسی اوراسیا

نویسنده: رودی پانکو

دیپلماسی ایرانی: برای ناظران عادی بازدید برنامه ریزی شده پوتین از قزاقستان، تاجیکستان و قرقیزستان ممکن است سفری معمولی به نظر برسد. اما جزئیات بیشتری در این داستان وجود دارد. اوراسیا در حال حاضر از نظر جغرافیای سیاسی در حال پیشرفت است و پوتین می خواهد به تصرف این منطقه سرعت ببخشد. چشم اندازی برای ادغام اقتصادی منطقه براساس اجماع و احترام به حاکمیت ملی. اما روسیه نمی تواند این کار را به تنهایی انجام دهد.

قزاقستان به طور خاص خود را در موقعیت یک میانجی میان غرب و شرق می بیند. گفت وگوهای اخیر صلح در آستانه میان گروه های شورشی مورد حمایت ترکیه در سوریه و دولت اسد در کنار روسیه و ایران، نشان داد که چگونه قزاقستان می تواند به خوبی طرفین درگیر را پای میز مذاکره در کنار یکدیگر جمع کند.

قزاقستان و قرقیزستان در طول روزهایی که رابطه ترکیه و روسیه به طور موقت قطع شده و بود، تجارت موفق و نزدیکی با آنکارا داشتند. حوادث سوریه، انسجام سیاسی و اقتصادی منطقه آسیای مرکزی را پیچیده کرده است. روسیه اما به جای قلدری در برابر شرکای منطقه ای برای «جانبدرای» آنها از منافع روسیه، ترجیح می دهد به اهرمی مانند قزاقستان به چشم یک دارایی ارزشمند نگاه کند؛ راهی عالی برای ایجاد همکاری اقتصادی و سیاسی در اوراسیا.

اتحادیه گمرکی کشورهای مستقل مشترک المنافع در مسکو اولین تلاش ها برای ایجاد یک فضای اقتصادی یکپارچه برای روسیه و همسایگان خود را نشان داد. اتحادیه اقتصادی اوراسیا کار خود را در سال 2015، بدون نتیجه درخشانی آغاز کرد. با کاهش ارزش روبل، شرکای تجاری مانند قرقیزیستان، صنعت خود را کاملا به روسیه و تصمیم گیری ها مسکو وابسته دیدند. از این منظر، ارزش روبل می تواند زنده ماندن یا از بین رفتن اتحادیه را سبب شود. موفقیت اتحادیه اقتصادی اوراسیا بستگی به دو عامل دارد: 1- تجارت پایدار، مولد و روابط سیاسی با ترکیه 2- شتاب یکپارچه سازی با چین.

بدون همکاری نزدیک با چین اتحادیه اقتصادی اوراسیا بی معناست. درحال حاضر اتحادیه اقتصادی اوراسیا از خطوط قرمز بروکراتیک و نظارتی رنج می برد که زیرساخت های نوآروانه پکن در پیشروی را محدود می کنند: پکن یک پیشرو است، اگر یک پیشرو نباشد، همکار و سرمایه گذار تجاری درجه یکی با تمام کشورهای آسیای میانه است.

مقررات اتحادیه اقتصادی اوراسیا، موانعی برای قزاقستان و قرقیزستان در تجارت با همسایه ثروتمندشان ایجاد می کند اما هم زمان، همان طور که مک لئود گفته است چینی ها نشان داده اند «در نهایت به چیزی خواهند رسید که در واقع تصمیم دارند بسازند.» خط لوله انتقال نفت از قزاقستان به چین، خط لوله گاز از ترکمنستان و ازبکستان و قزاقستان به چین، راه آهن جدید از شرق ازبکستان به مکانی در نزدیکی پایتخت یعنی تاشکند و جاده هایی تازه در قرقیزستان و تاجیکستان برای دسترسی به چین، اثبات این ادعا هستند. بنابراین رابطه نزدیک اتحادیه اقتصادی اوراسیا و چین، در راس لیست کارهایی است که مسکو علاقه دارد به انجام برساند. همان طور که پپه اسکوبار می نویسد: «حالا بازی تاج و تختی که به رهبری چین در پروژه «یک کمربند یک جاده» و به رهبری روسیه در اتحادیه اقتصادی اوراسیا شروع شده است، به بزرگ شدن امپراطوری اوراسیا منجر خواهد شد.»

نکته قابل توجه در این میان منحصر به فرد بودن و انزوای خودخواسته ترکمنستان است. یک جمهوری جداشده از شوروی سابق که چهارمین ذخیره گاز جهان را داراست و علاقه ای برای حضور در این بازی ندارد. تاجیکستان برخلاف ترکمنستان، درحال تبدیل شدن به عضوی دایم در اتحادیه اقتصادی اوراسیا است که در حال حاضر از کشورهای روسیه، ارمنستان، بلاروس، قزاقستان و قرقیزستان تشکیل شده است. رئیس جمهور پوتین به زودی در یک سری دیدارها از تاجیکستان و قرقیزستان دیدار خواهد کرد. قراردادهای همکاری در بخش های تجاری، سرمایه گذاری، انرژی، آموزش و پروش و علوم روی میزها آماده اند. در تاجیکستان تنها یک مشکل پیش رو خواهد بود: کارگران مهاجر. یک ردیف از پروازهای مستقیم و منظم ورودی و خروجی میان روسیه و تاجیکستان راه حل این مشکل است. تاجیکستان مقصد مهمی برای کالاها و خدمات روسی است اما صادرات اصلی این کشور نیروی کار است. سال گذشته نزدیک به 900هزار تبعه تاجیک در روسیه حضور داشتند که نیروی کار ارزان روس ها را تامین کردند.

پوتین در حال حاضر سفر خود را آغاز کرده و انتظار می رود که در ماه های آینده فشار مسکو برای یکپارچه سازی اوراسیا سرعت بیشتری به خود بگیرد. در حال حاضر تلاش هایی را شاهد هستیم که خواهان برقراری توافقنامه تجارت آزاد بین اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران هستند. کلید موفقیت اوراسیا در برقراری ارتباط بین غرب و شرق است. اوراسیا به برقراری ارتباط دوستانه با ترکیه احتیاج دارد درحالی که تقویت ارتباط با چین ضروری است. به نظر در حال حاضر قزاقستان نامزد اصلی و کلید ایجاد این اتفاق است. اوراسیا در حال ساحتن یک مد سیاسی و اقتصادی بر اساس اجماع، احترام به حاکمیت ملی است و پوتین مسئولیت این کار را برعهده دارد.

منبع: راشا اینسایدر/ مترجم: روزبه آرش