مبارزه با تاریخ زدایی

دیپلماسی ایرانی: در جهان بی نظم، خاورمیانه تافته ای جدا باقته است. پس از جنگ جهانی اول نظم مساله ای دشوار در بسیاری مناطق آن بود. مردم سوریه، عراق، یمن و لیبی بهایی هنگفت پرداخت کرده اند. تنها حال و آینده این منطقه نیست که تحت تاثیر قرار گرفته بلکه این تلفات اضافی از خشونت این روزها به گذشته نیز سرایت کرده است.

داعش نشان داده است هر چیزی که از نظرش به اندازه کافی اسلامی ساخته نشده باشد، از بین خواهد برد. بارزترین نمونه آن معبد باشکوه بال در پالمیرای سوریه بود. در حین نگارش این متن، شهر موصل در شمال عراق پس از حدود دو سال تسلط داعش بر آن، در حال آزاد شدن است. چیزی طول نمی کشد که مشخص شود باید برای نجات بسیاری از مجسمه های نابود شده، کتابخانه های سوخته یا مقبره های به غارت رفته، کاری کرد.

مطمئن باشید که تخریب فرهنگی به خاورمیانه محدود نمی شود. در سال 2001 جهان با وحشت، نابود کردن مجسمه بزرگ بودا در بامیان را مشاهده کرد. اخیرا افراط گرایان مقبره ها و نسخه های خطی را در تیمبوکتو نابود کردند. اما تخریب هایی که داعش انجام داد از نظر مقیاس بی سابقه بود.

هدف گرفتن گذشته چیز تازه ای نیست. اسکندر بنای بزرگی را که بیش از 2000 سال پیش به نام تخت جمشید وجود داشت، نابود کرد. جنگ های مذهبی در اروپا در طول قرن ها به نابودی کلیساها، نمادها و نقاشی ها منجر شد. استالین، هیتلر و مائو تلاش داشتند تا ساختمان ها و آثار هنری مرتبط با دیگر فرهنگ ها و ایده ها را با در نظر گرفتن عواملی خطرناک، نابود کنند. نیم قرن پیش خمرهای سرخ معابد و بناهای تاریخی سراسر کامبوج را نابود کردند.

در واقع آن چه در بهترین تعریف می توان «تاریخ زدایی» توصیف کرد به عنوان یک نابهنجاری قابل درک است. رهبران آرزو دارند که جامعه را حول و حوش نوع دیگری از عقاید، ایده ها، وابستگی ها و اشکال قالب سازی کنند بنابراین ابتدا نیاز دارند که هویت های بالغ موجود را از بین ببرند و از انتقال این هویت ها به کودکان جلوگیری کنند. انقلابیون باور دارند که از بین بردن نمادها و عباراتی که این هویت ها و ایده ها را مجسم می کنند، یک پیش نیاز برای ساخت جامعه، فرهنگ یا بدنه سیاسی است.

به همین دلیل، حفظ و حراست از گذشته برای کسانی که می خواهند مطمئن شوند متعصبان خطرناک امروز در آینده موفق نمی شوند، ضروری است. ارزش موزه ها و کتابخانه ها قابل اندازه گیری نیست نه تنها به این خاطر که ساختمان ها و اشیایی زیبا را به نمایش می گذارند بلکه به این دلیل که از میراث، ارزش ها، ایده ها و روایت های ما محافظت می کنند. ویژگی هایی که ما را تبدیل به ما کرده اند و کمک می کنند دانش خود را به نسل بعد منتقل کنیم.

پاسخ اصلی دولت ها به تاریخ زدایی باید ممنوعیت سرقت و جابجایی آثار هنری و دست سازهای بشری باشد. این مساله به دلایل زیادی از جمله تخریب اماکن فرهنگی، به بردگی کشاندن و کشتن مردان، زنان و کودکان، به دست آوردن منابع با غارت و فروش گنجینه ها مطلوب است. دادگاه لاهه در سال 1954 تصویب کرد که دولت ها نباید اماکن فرهنگی را مورد هدف قرار دهند یا برای مقاصد نظامی از جمله ایجاد موقعیت های جنگی، مسکن سربازان یا ذخیره سلاح از آنها استفاده کنند. هدف ساده و سر راست است: حفظ و حراست از گذشته.

اهمیت دادن به چنین توافقنامه هایی مبالغه نیست. اما متاسفانه تنها درباره دولت هایی اعمال می شود که بخشی رسمی از حکومت باشند. هیچ مجازاتی برای نادیده گرفتن کنوانسیون سال 1954 در عراق و سوریه انجام نشده است یا خروج از آن برای بازیگران غیردولتی مانند داعش هیچ عواقبی ندارد. علاوه بر آن هیچ مکانیزم خاصی هم برای جلوگیری از عمل خلاف اصول کنوانسیون وجود ندارد.

حقیقت سخت و غم انگیر این است که کار کمتری از دست جامعه بین المللی نسبت به آن چه نشان می دهد، برمی آید. در واقع جهان تمایلی برای انجام مسئولیت خود برای حفاظت از مردم ندارد همان طور که اخیرا در سوریه دیده شده است. در نتیجه بعید است که یک وفاق جهانی برای نجات مجسمه ها، دست نوشته ها و نقاشی ها ایجاد شود.

هیچ شیوه ای برای متوقف کردن کسانی که اموال فرهنگی را نابود می کنند پیش از آغاز اقدام آنها وجود ندارد. برای جلوگیری از تهدید اصلی امروز برای گذشته، باید جلوی جوانان برای طی مسیرهای رادیکال را گرفت، جریان استخدام و منابع گروه های افراطی را از بین برد، دولت ها را به اختصاص دادن پلیس و واحدهای نظامی برای حفاظت از اماکن با ارزش متقاعد کرد و در صورت امکان جلوی حمله تروریست ها را گرفت.

اگر دولتی خود منبع تهدید اماکن فرهنگی باشد، تحریم ها ممکن است ابزاری مناسب تر باشند. محکوم کردن، پیگرد و زندانی کردن کسانی که اقدام به تخریب چنین اماکنی کرده اند ممکن است عاملی بازدارنده باشد مشابه مقابله با عمل شخصی که علیه دیگران از خشونت استفاده کرده است. امروز تاریخ زدایی هم تهدید و هم واقعیت است. گذشته در معرض خطر است و از این منظر فرقی با حال و آینده ندارد.

منبع: پراجکت سیندیکیت/ مترجم: روزبه آرش

انتشار اولیه: دوشنبه 9 اسفند 1395 / انتشار مجدد: دوشنبه 23 اسفند 1395