رویارویی عراق و ترکیه بر سر مالکیت موصل

نویسنده: بورلی میلتون ادواردز

دیپلماسی ایرانی: هم زمان با آغاز نبرد موصل، درگیری شدیدی نیز میان دولت ترکیه و دولت شیعی حیدرالعبادی در بغداد بر سر مالکیت این شهر به وجود آمده است. یک روز پس از آغاز نبرد موصل به منظور بازپس گیری این شهر از دست نیروهای داعش، هزاران تن از مردم عراق در اعتراض به مداخله نظامی ارتش ترکیه در موصل در مقابل سفارت این کشور در بغداد تظاهرات کرده و خواستار خروج نیروهای ارتش ترکیه از این منطقه بسیار مهم و حساس در شمال عراق شدند. دلیل این امر نیز آن است که در توزیع سیاسی قدرت در منطقه خاورمیانه مسائلی چون قلمرو، استقلال و حاکمیت همچنان از اهمیت به سزایی برخوردار است.

رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه در اظهاراتی، استراتژی و برنامه ریزی های دولت حیدرالعبادی برای عملیات موصل و همچنین تصمیم آنها مبنی بر شرکت دادن شبه نظامیان شیعه موسوم به "جبهه بسیج مردمی عراق" (PMF) در این نبرد را به شدت مورد انتقاد قرار داد. ترکیه نگران است که رویکرد دولت حیدرالعبادی در قبال موصل، این شهر را به مرکز جدیدی برای درگیری های فرقه ای میان سنی و شیعه تبدیل کرده و همین امر فضایی را برای نفوذ ایران و تقویت منافع این کشور مسلمان شیعی در شمال عراق به وجود آورد.

حاکمیت و مالکیت موصل زیر سوال رفته است

ضرب المثل عربی "دشمن دشمن من دوست من است." در مورد ترکیه نیز صدق می کند، چرا که در حال حاضر دولت اردوغان با مسعود بارزانی، رهبر کُردهای عراق روابط و منافع مشترک بسیاری ایجاد کرده تا از این طریق بتواند مانع از درگیری شبه نظامان شیعی متحد دولت عراق با نیروهای داعش در موصل و بازپس گیری این شهر از دست آنان شود. دولت ترکیه خواهان حضور "جبهه بسیج مردمی عراق" (PMF) در نبرد موصل نیست و تمایلی ندارد که این گروه در توافقات پس از نبرد موصل و تحولات ارضی مجدد این شهر و همچنین استان نینوا نقش و تأثیری داشته باشد.

نیروهای ارتش ترکیه همزمان با اشغال شمال عراق در آموزش و حمایت نظامی از شبه نظامیان سنی منطقه از جمله قبایل سنی و شبه نظامیان وفادار به "طارق الهاشمی" و "اثیل النجیفی" نیز نقش داشته اند. در منطقه مرزی "بعشیقه" کُردستان عراق نیز – بنا به ادعای نیروهای پیشمرگه کُرد این منطقه در بیست چهارم اُکتبر از دست داعش آزاد شد – نیروهای ارتش ترکیه بر اردوگاه های آموزشی نظامی و کار آموزش شبه نظامیانی که داوطلب حضور در نبرد موصل بودند، نظارت داشته اند.

از سوی دیگر، در نخستین روز از عملیات آزادسازی موصل و مناطق اطراف آن، رسانه های اجتماعی هوادار ترکیه از موفقیت های متعدد نیروهای مبارز در برابر داعش خبر دادند که همین امر نگرانی های دولت بغداد را نسبت به مقاصد اردوغان و همچنین تلاش امپراطوری عثمانی به منظور سلطه کامل بر موصل و مناطق اطراف آن افزایش داد.

کسب رضایت طرفین

واشنگتن در مناقشه میان عراق و ترکیه بر سر حاکمیت موصل باید بسیار محتاطانه عمل کند. از سوی دیگر فرماندهان نیروی زمینی ارتش آمریکا که در حال حاضر در عراق حضور دارند از اهمیت حفظ دولت عراق و نیروهای این کشور در نبرد علیه داعش و همچنین ضرورت انجام عملیات های بازسازی و انسانی پس از پایان این نبرد به خوبی آگاهی دارند.

آسیب پذیری عراق در شرایط کنونی موجب شده تا کشورهایی که به دنبال نفوذ و قدرت بیشتر در منطقه خاورمیانه هستند، بتوانند از تنش های فرقه ای عراق و بحران حاکمیت در این کشور به نفع خود استفاده و بهره برداری کنند. مطرح کردن دوباره موضوع حاکمیت در محافل و مجامع بین المللی همچون سازمان ملل متحد نه تنها به نفع کسانی است که از این بحران رنج می برند بلکه به نفع کشورهای غربی نیز خواهد بود.

منبع: اندیشکده بروکینگز/مترجم: زهره شهریاری