اختلاف مسکو و تهران بر سر حضور حزب‌الله در سوریه

نویسنده: متیو مک اینیس *

دیپلماسی ایرانی: ممکن است مقامات ایران درباره نتیجه مذاکرات وین که نشانه ای از احترام از سوی جامعه بین المللی بود، راضی باشند. نیاز به چنین مذاکراتی در وهله اول یک یادآوری است، هرچند موقعیت مخاطره آمیز دیپلماتیک و نظامی تهران در شام همچنان ادامه دارد.

در پنجمین سال جنگ داخلی سوریه، ایران از تمامیت ارضی سوریه، دولت متحدش کوتاه نمی آید. هیچ شک و شبهه ای وجود ندارد که سپاه پاسداران نیروهایش را افزایش داده است و آنها در کنار نیروهای امنیتی سوریه و شبه نظامیان شیعه که از سراسر منطقه آمده اند و نیروهای حزب الله، تبدیل به اهرم های تهران در هرگونه راه حل سیاسی شده اند.

مشکل این است که برتری نظامی ایران بر روی زمین لزوماً به قدرت دیپلماتیکی که منجر به کسب نتیجه مطلوب شود، نیست. مداخله روسیه احتمالاً مانع از سقوط دولت رئیس جمهور اسد شده است. هدف عملیات مشترک مسکو دفاع از مواضع دولت در شرق کشور و به دست آوردن اهرم در هرگونه راه حل سیاسی است. همان گونه که قبلاً توضیح داده بودم اهداف ایران گسترده تر از روسیه است. مسکو علاقمند به کمک به تهران برای نفوذ سیاسی و مذهبی اش در شام و یا تقویت موقعیتش در برابر اسرائیل، نیست.

جایگاه اسد همچنان قلب مشکل است. اکثریت طرفین حاضر در مذاکرات وین انتظار دارند که رئیس جمهور سوریه به عنوان بخشی از راه حل مذاکره شده و پس از یک دوره از قدرت خارج شود. ایران با این موضوع موافقت نمی کند. در حالی که روابط عاشقانه میان تهران و رئیس جمهور سوریه (یا بین مسکو و اسد) از دست نرفته است، اسد همچنان تنها کارت بازی ایران است. تهران فاقد ارتباط عمیق با اکثریت گروه های سوری، حتی در میان اقلیت علوی است و هیچ گونه اعتمادی به رهبر دیگری غیر از اسد حتی از اعضای حلقه های داخلی وی ندارد.

از زمان برگزاری مذاکرات وین در هفته گذشته تاکنون، لحن مقامات ایران به شدت علیه ایده خروج اسد از قدرت در آینده نزدیک شده است. آیت الله علی خامنه ای، رهبر معظم ایران در سخنانی اعلام کرد: «ما معتقدیم معنی ندارد کشورهای دیگر دور هم جمع شوند و راجع به یک نظام حکومتی و رئیس آن حکومت تصمیم بگیرند، این بدعتی خطرناک است که هیچ حکومتی در جهان اجرای آن را درباره خود نمی پذیرد.»

فیصل مقداد، معاون وزیر خارجه روسیه در جریان دیداری که 3 نوامبر از تهران داشت اعلام کرد که مردم سوریه در انتخابات ریاست جمهوری سال 2014 به اسد رای داده اند و نشان دادند که هیچ جایگزینی به جای وی برای رهبری وجود ندارد. دمشق همانند تهران معتقد است که اسد این حق را دارد که دوره ریاست جمهوری را تمام کند و اگر خواست بتواند برای انتخابات مجدد کاندیدا شود.

مقامات ایران به احتمال زیاد هنوز اعمال فشاری که برای برکناری نوری مالکی نخست وزیر سابق عراق که سال گذشته پس از سقوط موصل از قدرت کنار رفت را به یاد دارند. مدیریت حیدر العبادی، نخست وزیر کنونی که مستقل تر فکر می کند، کار دشواری است. این اشتباهی نیست که ایران بخواهد مجدداً در سوریه تکرار کند.

افزایش تنش ها با عربستان فقط موجب ناامید شدن از تلاش های ایران در مذاکرات می شود. اظهار نظرهای تند از سوی عادل الجبیر مبنی بر حضور ایران در وین، موجب واکنش تند رئیس جمهور حسن روحانی و دیگر مقامات ایران شد که تهدید به ترک مذاکرات کردند.

ایران خط قرمزهایی دارد که ممکن است روسیه آنها را تضمین نکند: تضمین بقای دولت اسد برای یک آینده قابل پیش بینی، به دست آوردن حمایت از حزب الله لبنان و افزایش بازدارندگی آنها در مقابل اسرائیل. علی اکبر ولایتی، مشاور سیاست خارجی آیت الله خامنه ای گفته است با روسیه بر سر نقش حزب الله در سوریه، اختلاف داریم. شایعات منتشر شده از مذاکرات اخیر وین نیز نشان می دهد که موضع روسیه برای حفظ اسد ممکن است در مقابل ایران با نوسان روبه رو باشد.

* عضو ارشد موسسه آمریکن اینترپرایز

منبع: نشنال اینترست/ ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی/20