آغاز حمله نظامی، پایان جنگ سرد ترکیه و داعش

نویسنده: ربکا کولارد

دیپلماسی ایرانی: برای نزدیک به دو سال، نیروهای نظامی ترکیه بدون هیچ تحرکی در مرز مشترک این کشور با سوریه مستقر شده بودند، در حالی که داعش قلمرو خودش را گسترش می داد و در کنار مرز می جنگید. در ماه اکتبر، پارلمان ترکیه موافقت کرد که ارتش این کشور در نبرد علیه دولت اسلامی شام و عراق (داعش) مشارکت داشته باشد، اما اتفاقی رخ نداد. اما روز جمعه ناگهان یک اسکادران از جنگنده های اف-16 ترکیه به مواضع داعش در داخل سوریه حمله کردند. این تغییر سریع و چشمگیری در رابطه ترکیه با داعش بود.

به گفته «سونر چاغاپتای»، مدیر بخش تحقیقات ترکیه در اندیشکده «موسسه واشنگتن»: «داعش و ترکیه جنگ سردی تقریباً دو ساله با هم داشته اند و از درگیری با یکدیگر اجتناب کرده اند، چون می دانسته اند که تقابل، به هر دو طرف خسارات شدیدی وارد خواهد کرد. این جنگ سرد اکنون قطعاً به نقطه پایانی رسیده است.»

ترکیه که عضوی از ناتو است، پیشتر به ائتلاف ضدداعش پیوسته بود، اما اقدامات اندکی برای جنگیدن با داعش یا حتی محدود کردن دسترسی آنها به سوریه از طریق مرز خودش انجام داده است. چاغاپتای می گوید این «سیاست درهای باز» برای این بود که تمام جنگجویان ضداسد بتوانند وارد سوریه بشوند تا رئیس جمهور این کشور را سرنگون سازند. دولت اسلامگرای آنکارا کماکان بشار اسد را دشمن شماره یک خود در سوریه می داند، نه مخالفان او را. با این حال، ائتلاف ضدداعش به رهبری آمریکا به مواضع داعش و گروه های مرتبط با القاعده در سوریه حمله کرده است، نه به مواضع رژیم. به گفته «هاکان آلتینای»، پژوهشگر ارشد موسسه «بروکینگز»: «دولت ترکیه تصور می کند که جنگیدن با داعش یعنی برخورد با معلول به جای برخورد با علت»، زیرا ظهور داعش را نتیجه نارضایتی سنی ها از حکومت علوی اسد می داند.

بمبگذاری های روز دوشنبه هفته قبل در شهر سوروچ ترکیه که 32 کشته بر جای گذاشت، و مرگ یک سرباز ترکیه ای به دست داعش در روز پنجشنبه، این گروه را تبدیل به تهدیدی بلاواسطه برای دولت ترکیه کرده اند. مقامات آمریکا روز پنج شنبه اعلام کردند که ترکیه به هواپیماهای جنگی این کشور اجازه داده است از پایگاه هایش برای حمله به داعش استفاده کند.

آلتینای می گوید که برای آغاز حملات ترکیه، خشونت های اخیر فقط نقش ماشه را داشته است. تقویت موضع داعش در مرز با سوریه و ادامه فشار آمریکا دیگر عوامل مؤثر بودند. او می گوید دلایل زیادی برای اقدام ترکیه وجود داشته است. «احمد داووداوغلو»، نخست وزیر ترکیه، می گوید که عملیات علیه داعش ضربتی نخواهد بود، بلکه در چارچوب راهبردی بزرگتر عملی خواهد شد. نیروهای امنیتی ترکیه اکنون بیش از 200 نفر را در عملیات خود در سراسر کشور دستگیر کرده اند. برای برخی سوال پیش می آید که چرا ترکیه ای ها زودتر علیه داعش وارد عمل نشدند. «ریدور خلیل»، سخنگو ی.پ.گ، نیروی نظامی کردها که در شمال سوریه با داعش می جنگد، بارها ترکیه را به حمایت از داعش متهم کرده است. او می گوید: «ترکیه به داعش کمک می کند و ورود و خروج آنها از این کشور را آسان می سازد. از نظر لجستیک و دیگر موارد نیز از آنها حمایت می کند.»

خلیل می گوید که به انگیزه های ترکیه اعتماد ندارد، و به نظرش اقدام اخیر این کشور بیشتر به خاطر بازی سیاسی است، نه خلوص نیت برای شکست دادن داعش. به گفته او: «همه اینها به سیاست حکومت ترکیه و علاقه اش به جلب رضایت جامعه بین الملل و جهان بر می گردد که می خواهد نشان بدهد در حال جنگ با تروریسم است. اگر دولت ترکیه واقعاً عزم جزمی برای مبارزه با داعش داشت، باید از همان روز تشکیل ائتلاف [بین المللی ضدداعش] وارد عمل می شد.»

ترکیه جنگ طولانی و خونینی با جدایی طلبان کُرد خودش داشته است. همین امر وضعیت را در جنوب ترکیه بغرنج تر کرده است. در این منطقه -که بارها مورد حمله جدایی طلبان کرد قرار گرفته است- نیروهای نظامی ترکیه مشخص می کنند چه کسی از مرز وارد و چه کسی خارج شود. برخی از 200 متهم دستگیر شده در عملیات امنیتی اخیر کردهای ترکیه ای بودند که گمان نمی رفت عضو داعش باشند.

برخی از تحلیلگران بر این باورند که آنکارا داعش را به دولت مستقل کرد سوری در کنار مرز خودش ترجیح می دهد، زیرا نگران است که تشکیل یک حکومت کردی مستقل باعث شعله ور شدن دوباره آتش جدایی خواهی کردها در کشور ترکیه بشود. همین هفته ستیزه جویان کُرد دست به حمله ای زدند که جان دو سرباز ترکیه ای را گرفت. هم چاغاپتای و هم آلتینای می گویند تأخیر ترکیه در پاسخ به داعش به خاطر آن بوده که نمی خواسته است خشونت های سوریه به قلمرو خودش هم سرایت کند، آن هم وقتی که این کشور میزبان بیش از 1.8 میلیون پناهنده سوریه ای است. آلتینای می گوید: «فکر می کنم ترکیه بین دو گزینه سخت گیر افتاده بود»؛ یعنی هم می خواست از فشار آمریکا بکاهد و هم نمی خواست ستیزه جویان داعش را تحریک به حمله بکند.

مقامات آمریکا بر اهمیت نقش ترکیه در ائتلاف ضدداعش تأکید کرده اند. در قیاس با دیگر متحدان منطقه ای آمریکا، ترکیه نه تنها تجهیزات و قابلیت نظامی بهتری دارد، بلکه نزدیکی پایگاه هایش به مواضع استراتژیک داعش برای عملیات نظامی و شناسایی مهم است. به گفته چاغاپتای: «این اقدام ترکیه، بازی را عوض می کند. چون آمریکا اکنون جعبه ابزار نظامی لازم را در اختیار دارد».

منبع: تایم/ مترجم: علی عطاران