آیا نفت ایران به سلطنت انرژی عربستان پایان می دهد؟

دیپلماسی ایرانی: در حالی که توافق هسته ای مقدماتی با ایران به اجرا در آمده و فشار بین المللی بر کشور رو به کاهش است، کشورهای عرب حوزه خلیج فارس در حال برقراری مجدد روابط دیپلماتیک و اقتصادی خود با همسایه ای هستند که زمانی از آن فاصله گرفته بودند. این توافق هسته ای فضای مثبتی در خاورمیانه پدید آورده و مقامات در امارات متحده عربی از این فرصت برای حل مجادله های قدیمی و افزایش همکاری در بخش انرژی استفاده می کنند.

ایران و امارات متحده عربی در آستانه دستیابی به توافقی بر سر جزایر سه گانه تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی قرار دارند که در نزدیکی تنگه هرمز، گلوگاه نفتی جهان واقع شده است. در سال 2011 از تنگه هرمز 35 درصد منابع نفتی جهان عبور کرد. برخی مقامات عالی رتبه امارات ادعا می کنند که این توافق می تواند شامل دسترسی ایران به بستر دریایی این سه جزیره باشد؛ در حالی که امارات خاک این جزایر را از آن خود می کنند. این در حالی است که مقامات عمانی نیز در این گفت و گو ها نقش میانجی دارند.

اما در حالی که این توافق می تواند چشم انداز مثبتی برای اقتصاد امارات ایجاد کند، به طور موثری عربستان سعودی را از میز مذاکرات در مورد موضوعات کلیدی که هم بر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس اثر می گذارد و هم بر تجارت جهانی نفت، ایزوله می کند. عربستان سعودی سه برابر هر کشور دیگری در منطقه از طریق تنگه هرمز نفت صادر می کند. این در شرایطی است که نفوذ عربستان در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس رو به زوال است و این کشورها به تدریج از موضع مقابله جویانه ریاض در قبال تهران، فاصله می گیرند.

توافق احتمالی بین ایران و امارات ، جدیدترین ضربه به عربستان سعودی از سوی عضوی از شورای همکاری خلیج فارس است. از سوی دیگر عمان قصد دارد پروژه خط لوله گازی را با ایران اجرایی کند که 60 میلیارد دلار ارزش دارد و می تواند نقطه عطفی در همکاری های تجاری بین دو کشور باشد. عراق نیز اخیرا اعلام کرده است که می خواهد با همکاری ایران سطح تولید نفت خود را به 9 میلیون بشکه در روز ارتقاء دهد و به این ترتیب سلطنت عربستان سعودی بر کارتل نفتی اوپک را به چالش بکشد. عربستان سعودی در دسامبر 2013، روزانه 9 میلیون و 800 هزار بشکه نفت تولید کرده است. 

تغییر استراتژی عربستان سعودی

عربستان سعودی تا کنون هم در میدان نبرد سوریه و هم در مجم جهانی اقتصاد در داووس در مقابل ایران احساس ضعف کرده است. در حالی که عربستان اقتصاد ثروتمندی دارد، می کوشد با تغییر استراتژی ، وابستگی خود را به منابع عظم نفتی کمتر کند.

شهر اقتصادی عمار که یک شرکت املاک بزرگ در عربستان به شمار می رود، اخیرا فعالیت روی نخستین بندر خصوصی عربستان در سواحل دریای سرخ را آغاز کرده است. این پروژه شامل ایجاد یک منطقه اقتصادی ویژه به نام شهر اقتصادی شاه عبدالله است و 2 میلیون نفر ظرفیت دارد. این پروژه نقش موثری در کاهش وابستگی اقتصاد عربستان به منابع نفتی ایفا می کند.

از سوی دیگر ریاض در ماه ژانویه قراردادهایی را با شرکت های فرانسوی و ژاپنی امضاء کرد که هدف آنها حمایت از برنامه انرژی هسته ای عربستان است. این کشور با وجود دارا بودن منابع عظیم نفت، هنوز در تامین برق مورد نیاز مصرف داخلی دچار مشکل است. عربستان در بین 124 کشور مقام نود و یکم را در امنیت انرژی داخلی دارد.

تحلیلگران می گویند، نفوذ عربستان در بین کشورهای عرب حوزه خلیج فارس رو به کاهش است و از سوی دیگر تحرکات ایران عامل نگرانی ریاض به شمار می رود. به همین دلیل این کشور سرمایه گذاری در پروژه هایی فراتر از پروژه های نفتی را آغاز کرده تا دست کم وابستگی اقتصادی خود را به منابع نفتی کاهش دهد تا از این نظر آسیب پذیری کمتری در مقابل ایران داشته باشد.

منبع: کریستین ساینس مانیتور/ تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10