فرانسه و تجربه گسست استراتژیک

سعادت آقاجانی حمزه کلائی*

دیپلماسی ایرانی: پس از آنکه فرانسوا اولاند رئیس جمهوری فرانسه اعلام نمود که کشورش در انجام اقدامات نظامی تنبیهی علیه سوریه شرکت خواهد کرد، مجددا موضوع گسست استراتژیک این کشور مطرح می شود. در واقع، در هنگامه ای که یک قدرت متوسط جهانی مانند فرانسه در سطح بین المللی مورد چالش ابرقدرتی به نام امریکا و و قدرت های نوظهور واقع می شود، چه آینده استراتژیک می توان برای آن متصور بود؟ فرانسه ترجیح می دهد کماکان به عنوان یک قدرت بین المللی به ایفای نقش بین المللی فراتر از محیط نزدیک جغرافیایی خود، مبادرت ورزد. همان نقشی که قبلا در ساحل عاج، لیبی و مالی ایفا کرده و امروز درصدد است که در ائتلاف با امریکا، دست کم، در صحنه سوریه آن را به منصه ظهور برساند.

آنچه که فرانسه را در حد یک قدرت جهانی تصویر می کشد، برخورداری از نیروی نظامی در خارج از مرزهای فرانسه شامل  3000 نظامی در سه منطقه کارائیب، اقیانوس آرام و اقیانوس هند، حضور 3650 نیروی عملیات ویژه در پایگاه های نظامی فرانسوی درگابن، جیبوتی  و امارات عربی و متحده، توانایی انجام عملیات نظامی در جغرافیای دور دست مانند افغانستان با حضور 7000 نظامی فرانسوی، چاد، گابن، لبنان و اخیرا کشور مالی، برخورداری از یک شبکه وسیع دیپلماتیک در سراسر جهان ( پس از امریکا در مقام دوم قرار دارد) شامل 160 سفارت، 17 نمایندگی دائم، 197سرکنسولگری و نماینده کنسولی و 154 نمایندگی فرهنگی در خارج، برخورداری از کرسی دائم شورای امنیت و سلاح های تهاجمی هسته ای و قدرت اقتصادی سطح بالا است. همه اینها نقش ویژه ای به فرانسه بخشیده ولی آیا فرانسه می تواند یک بازیگر مؤثر بین المللی در سطوح استراتژیک باشد؟

فرانسه هرچند یکی از موتورهای محرکه اروپایی است ولی شکافی عمیق میان جاه طلبی های بین المللی این کشور و سیاست خارجی و امنیتی اتحادیه اروپایی وجود دارد و ضعف اراده اروپا که در بحران سوریه به خوبی رخ نمود، نقش بین المللی فرانسه را دچار چالش نموده است. فرانسه اکنون می کوشد بر گسست استراتژیک خود فائق آید ولی به دو دلیل این امر امکان پذیر نمی باشد نخست آنکه فرآیند تصمیم گیری استراتژیک و سیاست خارجی بیش از حد در شخص رئیس جمهوری این کشور متمرکز است و دیگر اینکه بطور سنتی تمرکز استراتژیک فرانسه تنها به افریقای مرکزی و شمالی و شامات منحصر شده است.  در کنار دو دلیل فوق باید از  استقلال طلبی و تک روی فرانسه در میان متحدین اروپایی که میراث به جا مانده از ژنرال دوگل است و محدود ماندن فرانسه در بکارگیری ابزارهای کلاسیک نفوذ در عرصه های بین المللی که نیازمند کنش فعال و مزیتهای استراتژیک مدرن است، یاد کرد که موجب شده نتوان برای فرانسه نقش یک بازیگر مؤثر در عرصه جهانی تعریف نمود.

در واقع، سه چالش استراتژیک کنونی فرانسه در عرصه بین المللی چنین برشمرده می شود: نخست آنکه امکانات و مزایای نظامی، دیپلماتیک، رسانه ای و اقتصادی نتوانسته نفوذ واقعی این کشور را تأمین و تضمین کند. به عبارتی این حضور دائم فرانسه در عرصه های جهانی، نفوذ واقعی ایجاد نکرده است. دوم آنکه سلاح های هسته ای نتوانسته  منافع امنیت ملی این کشور را فراهم سازد. به عبارتی برخورداری از بازدارندگی هسته ای قادر نیست همه تهدیدات امنیتی این کشور را به ویژه در حوزه های منافع و امنیت ملی دور و نزدیک پاسخگو باشد و نکته سوم اینکه تک روی و استقلال طلبی فرانسه، توانایی رهبری سیستماتیک این کشور را در پرونده های مهم بین المللی سلب کرده است. هرچند حضور درفرماندهی ناتو موقعیت های مناسبی برای این کشور فراهم کرده ولی باید واقف بود رویکرد فوق در شرایط کنونی پاسخگوی نیست زیرا صحنه بین المللی و مناطق از جمله مناطق حضور و نفوذ فرانسه (افریقا مرکزی و شمالی و شامات) به کلی تغییر کرده و رویکرد جدید و دست جمعی می طلبد.

اگر فرانسه با همان سبک و سیاق گذشته حرکت کند، دیگر دکترین دفاعی– امنیتی، عملیات نظامی برون مرزی و سیاست خارجی این کشور اعتباری نخواهد داشت؛ و این وضعیت سه گزینه را در پیش روی فرانسه قرار می دهد:

1- پیروی بی چون و چرا از امریکا؛ یعنی وضعیتی که امروز در صحنه سوریه شاهد آن هستیم؛

2- اگر فرانسه بخواهد تحلیل و گفتمانی متفاوت از امریکا در عرصه استراتژیک امنیت بین المللی ارائه کند باید هزینه های سیاسی و امنیتی آن را متقبل شود؛

3- سکوتی محتاطانه را در پرونده های استراتژیک بین المللی در پیش گیرد.     

*کارشناس مسائل استراتژیک