امارت اسلامی، رویای مشترک القاعده و طالبان در سوریه

دیپلماسی ایرانی: غرب و اعراب در سوریه زمین گیر شده اند.بیش از دو سال از آغاز ناآرامی ها در سوریه می گذرد. با تطویل بحران در این کشور دورنمای دود سفید برخواستن از خاکستر این نابسامانی داخلی هر روز بعیدتر از دیروز می شود.در شرایطی که بشار اسد رئیس جمهور سوریه با خانه تکانی در ساختار حزب بعث تلاش می کند ساختار سیاسی پیرامون خود را دچار به اصطلاح اطلاحات کند و البته ارتش مرکزی هم پیشروی های خوبی را به نام خود سند زده است، موجی از اختلاف دامان گروه های مخالف بشار را گرفته است. این روزها نام های بسیاری در سوریه با عنوان مخالفان بشار اسد به گوش می رسد. از ارتش ازاد سوریه تا جبهه النصره و البته گروه دولت اسلامی عراق و شام. جدای از ارتش آزاد سوریه گفته می شود که دیگر گروه های حاضر در سوریه با القاعده هم قسم شده اند. حجت این ادعا نیز کشته شدن کمال حمامی، یکی از رهبران برجسته ارتش آزاد معروف به "ابو بصیر" به دست نیروهای وابسته به القاعده  بود. کشته شدن این فرمانده ارتش آزاد کاسه صبر این گروه را لبریز کرده و با پایان ضرب الاجل 48 ساعته داده شده از سوی ارتش آزاد به القاعده برای تحویل دادن عامل قتل ابوبصیر ، جرقه جنگ میان ارتش ازاد و گروه های وابسته به القاعده زده شد.اتفاق های چند روز اخیر در داخل سوریه نشان داد که تعجیل غربی ها و البته همراهان عرب آنها نظیر عربستان در ارسال تجهیزات به خاک سوریه در حالی که دست گیرنده مشخصی برای آن وجود  ندارد تا چه اندازه به تیر به خودی شبیه شده است. درست در میانه فعالیت های خرابکارانه القاعده در سوریه است که طالبان نیز با انتشار بیانیه ای از اعزام هزاران نفر از نیروهای خود به سوریه و تلاش برای تشکیل امارت اسلامی در این کشور خبر می دهد. گویا سوریه به سرزمین موعود تروریست هایی تبدیل شده است که پس از افغانستان ، پاکستان و عراق این روزها مامنی جدید برای خود طلب می کنند. چرایی حضور طالبان در سوریه، دلایل شکاف میان مخالفان بشار اسد،مطالبه های متفاوت ارتش آزاد با گروه هایی چون النصره و میزان حمایت های خارجی از جریان های افراط در سوریه را با حسین رویوران، تحلیلگر مسائل خاورمیانه در میان گذاشتیم:

یکی از اعضای ارشد طالبان صحبت از تاسیس پایگاه در سوریه کرده است. آیا حضور طالبان در سوریه سابقه دار است ؟

طالبان تا به امروز به عنوان یک تشکل نه حضوری و نه  فعالیتی در سوریه داشته است. اما ارتباط های خاص  طالبان با القاعده مشخص بوده  و هر دو از یک مشرب فکری تبعیت می کنند. با توجه به حضور القاعده در سوریه از طریق سازمان النصره و احرار الشام احتمال آنکه آنها در چارچوب سازمان های القاعده چنین کاری را پیگیری کنند، وجود دارد. به همین دلیل تصور من بر این است که طالبان به ماهو طالبان جایگاهی برای حضور در کشور سوریه ندارد اما از طریق القاعده چنین مساله ای امکان تحقق دارد. بر این اساس این رویکردهای مذهبی و طایفی است که سبب ساز کشانده شدن طالبان به سوریه شده است.

فرمانده ارتش آزاد سوریه نیز توسط جبهه النصره کشته شده است. با تطویل بحران در سوریه شاهد ایجاد شکاف های جدی میان مخالفان بشار اسد هستیم. تفاوت در مطالبه های مخالفان حاکمیت مرکزی در سوریه در چه مسائلی خلاصه می شود؟

درگیری و تنش میان ارتش آزاد سوریه و جبهه النصره اجتناب ناپذیر است. چرا که ارتش آزاد سوریه  به دنبال تغییر ساختار سیاسی در سوریه بوده و اهداف خود را کاملا در چارچوب ملی تعریف کرده است. در مقابل جبهه النصره به دنبال تشکیل دولت اسلامی در سوریه است . بنابراین تفاوت اصلی در  اهداف این دو در سوریه خلاصه شده است. ارتش آزاد سوریه را سکوی پرشی برای رسیدن به قدرت می داند اما این قدرت طلبی از سوی القاعده بر پایه ایجاد یک دولت اسلامی از مدل القاعده ای است.تقابل نگاه این دو منجر به شکل گیری تقابل میان آنها شده است.

 این درگیری اولین درگیری میان آنها نیست،بلکه در راس العین، شیخون و در حلب چندین بار با یکدیگر درگیر شدند و نزاع اخیر میان آنها نشان داد که برخی از ادعاها مبنی بر آنکه جبهه النصره  پایگاه و جایگاه چندانی نداشته و بیشتر دولت سوریه و حامیان آن این جبهه را بزرگنمایی می کنند، اشتباه است. چراکه در حال حاضر جبهه النصره با ترور ریاض الاسعد فرمانده ارتش آزاد سوریه نشان داد که توان بیشتری از این ارتش در چنته داشته  و موفقیت این جبهه در ترور فردی که قطعا بدون محفاظ نبوده، نشان دهنده آن است که خطر النصره در سوریه جدی است. این احتمال وجود دارد که ارتش آزاد سوریه و جبهه معترضینی که عمدتا سکولار بوده و  در غرب اقامت دارند و  البته از سوی قطر و عربستان سازماندهی می شوند مورد پذیرش جبهه النصره نباشند و هر کدام از آنها در صورت بازگشت به سوریه ترور شوند.

در شرایطی که ایالات متحده گروه النصره را به دلیل فعالیت های تروریستی وارد لیست سیاه خود کرده این گروه به سنگین ترین تجهیزات نظامی مجهز است. آیا النصره آن دست پنهان گیرنده در سوریه است؟

تا به امروز هیچ کشوری به صورت رسمی اعلام نکرده  که به جبهه النصره سلاح داده است. عربستان، قطر و ترکیه داعیه دار حمایت و کمک به ارتش آزاد سوریه هستند با اینهمه  شاهد هستیم که جبهه النصره با امکانات تسلیحاتی برتری در میدان ظاهر می شود. همین مساله به عنوان یک شاخص میدانی نشان می دهد که جابجایی سلاح از ارتش آزاد به جبهه النصره به صورت اتوماتیک صورت می گیرد، به معنای دیگر کنترلی بر دارایی های تسلیحاتی ارتش آزاد وجود نداشته و افراد نفوذی اقدام به انتقال سلاح از این ارتش به جبهه النصره می کنند. این مساله یک واقعیت میدانی است که هیچ کس نمی تواند منکر آن شود. علیرغم آنکه در حال حاضر هیچ کدام از حامیان معترضان اعلام نمی کند که به این جبهه سلاح می دهد اما عملا آنها با آمادگی نظامی بالاتری نسبت به ارتش آزاد سوریه در جبهه های مختلف می جنگند. چنین روندی این سوال را مطرح می کند که چه کسی سلاح در اختیار آنها قرار می دهد؟ در سوریه هیچ گروهی جز دولت و ارتش آزاد مسلح نیست. بنابراین احتمال رخنه طرفداران النصره در ارتش ازاد وجود دارد.

آیا در تجهیز و فعالیت جبهه النصره می توان جایی برای دولت های غربی در نظر داشت؟

حقیقت این است که غرب جبهه النصره را به سوریه هدایت کرده است تا قتلگاه آنها باشد و مقابل ارتش قرار گیرند. تقابل نظامی و خشونت بار این دو با هم در نهایت  به سود امریکا و اسرائیل است. اتفاقی که هم اکنون افتاده این است که جبهه النصره تا به امروز به شکل مستقیم از امریکا سلاحی دریافت نکرده است و امریکا نیز هیچ گاه این انتقال سلاح را رسما تایید نکرده است.

این قاعده برای عربستان نیز مصداق دارد. تنها طرفی که در جهان عرب از النصره  حمایت می کرد قطر بود که با سلفی های تکفیری کارکرده بود اما با این حال  سطح کمک های مالی بیش از تدارکات تسلیحاتی بوده است. جبهه النصره ابتدا از عراق سلاح های غربی را با قیمت های گزاف خریداری کرده و سپس به سوریه منتقل می کرد. این روند نشان می دهد که غرب سعی نکرده تا به شکل مستقیم با جبهه النصره و القاعده تعامل داشته باشد بلکه از طریق قطر با کمک های مالی سعی کرده تا آنها خود به گونه ای تسلیحات را به دست آورند. البته برخی از تسلحیات النصره نیز از ارتش سوریه و پس از سقوط برخی از پادگان ها بدست آمده است و یا بخش اعظم تسلیحات از طریق غیرمستقیم و از طریق ارتش آزاد به دست آنها افتاده است.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/14  

انتشار اولیه: یکشنبه 23 تیر 1392/ باز انتشار: جمعه 28 تیر 1392