منتقدان روحانی از چه می ترسند؟

دیپلماسی ایرانی: به دنبال پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری ایران، برخی با بدبینی ادعا می کنند جانشینی احمدی نژاد تندرو با چهره ای میانه رو که سابقه ریاست مذاکرات هسته ای ایران را بر عهده داشته، نمی تواند از حرکت تهران در جهت دستیابی به سلاح هسته ای جلوگیری کند.

بارابارا اسلاوین در مقاله ای در المانیتور می نویسد، برمبنای این تحلیل ها ایران حدود یک سال با ورود به باشگاه هسته ای فاصله دارد و دولت روحانی این واقعیت را تغییر نخواهد داد. این دسته از تحلیلگران ادعا می کنند روحانی غرب را در زمینه پتانسیل موجود در مذاکرات برای حل مساله هسته ای ایران فریب خواهد داد و این درحالی است که در این مدت نصب سانتریفوژها در تاسیسات هسته ای ایران ادامه می یابد و مقادیر بیشتری اورانیوم غنی شده تولید می شود.

برخی کارشناسان که نگاه بدبینانه تری دارند می گویند هیچ گزینه ای – شامل اقدام نظامی – نمی تواند در صورت تصمیم گیری ایران برای ساخت سلاح هسته ای، مانع تحقق این هدف شود. به گمان آنها اکنون چالش پیش رو مدیریت پیامد های ناشی از ایران هسته ای است.

البته نباید این نکته را فراموش کرد که تصمیم گیری در مورد هسته ای شدن ایران به یک تصمیم سیاسی از سوی مقام معظم رهبری و مشاوران ایشان بستگی دارد که شامل حسن روحانی نیز می شود. این در حالی است که هر گونه اقدام نظامی علیه تاسیسات هسته ای ایران می تواند انگیزه مقامات برای تولید بمب هسته ای را تقویت کند.

با این وجود نمی تواند گفت که در 18 ماه آینده، قدرت های خارجی نمی توانند هیچ اقدامی در مورد ایران انجام دهند. اینکه مذاکرات هسته ای با ایران تا کنون به نتیجه نرسیده، ناشی از خطاهایی است که دو طرف داشتند. به بیان دیگر طرف مذاکرات هسته ای با ایران به جای اینکه دست روی دست بگذارد باید فضای مذاکرات را بهبود بخشیده و توانایی روحانی در عمل به تعهداتش در خصوص روابط سازنده تر با جامعه بین المللی را در بوته آزمون قرار دهد.

روحانی تبلیغات انتخاباتی خود را با شعار شفافیت در برنامه های هسته ای آغاز کرد. گروه 1+5 (آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) باید از فاصله زمانی حال حاضر تا تحلیف روحانی برای آماده سازی جزئیات بسته ای جدید استفاده کند که در مقابل برخی محدودیت ها در فعالیت های هسته ای ایران، لغو گام به گام تحریم ها را میسر می کند. کنگره آمریکا نیز باید تا زمانی که روحانی بتواند در استراتژی مذاکره ای ایران نفوذ کند، از تصویب تحریم های جدید خودداری کند. چرا که همواره موقعیت اعمال تحریم های جدید وجود دارد. برای مثال پس از 6 ماه و به نتیجه نرسیدن گفت و گو های هسته ای با ایران، کنگره می تواند در جهت اعمال تحریم های بیشتر اقدام کند.

اکنون به جای تبلیغ علیه توانمندی ها و شخصیت سیاسی روحانی، باید روی افزایش انعطاف پذیری طرفین در مذاکرات تمرکز کرد.این یک حقیقت است که در زمان ریاست روحانی بر هیات مذاکره کننده هسته ای ایران، همزمان با پیشرفت مذاکرات، برنامه های هسته ای ایران نیز بدون واکنش شورای امنیت، توسعه چشمگیری یافت. با این حال وی ناچار بود توجیهی برای منتقدان سیاست هایش پیدا کند که همواره از وی به دلیل تعلیق غنی سازی انتقاد می کردند.

اما شرایط حال حاضر با آن دوران متفاوت است. از سال 2005 تا کنون ایران پیشرفت های قابل ملاحظه ای در برنامه های هسته ای داشته و در مقابل هزینه سنگینی نیز پرداخت کرده است که شامل کاهش صادرات نفتی و ارزش پول ملی و افزایش بی سابقه نرخ تورم و بیکاری می شود. بسیاری بر این باورند که نارضایتی عمومی از این شرایط بود که پیروزی روحانی در انتخابات ریاست جمهوری را رقم زد. حالا رای دهندگان به روحانی از وی انتظار دارند با دشمنان وارد مذاکره شده و به توافق برسد و از دنبال کردن سیاست های مقاومتی خودداری کند.

هرچند آمریکا، ایران را به دلیل برخی سیاست ها به باد انتقاد می گیرد اما باید گفت که ایالات متحده در گذشته سابقه توافق با کشورهایی را دارد که در مقایسه با تهران تندرو تر بودند اما در نهایت واشینگتن از در سازش درآمد و منافع خود و متحدانش را تضمین کرد. شاید برخی انتقاد ها در مورد سابقه روحانی و توانمندی های وی در آینده ناشی از نگرانی از این موضوع باشد که آمریکا و ایران در نهایت به سوی آشتی گام بردارند.

باتوجه به سابقه روابط ایران و آمریکا، خوش بینی در مورد تغییرات بزرگ در آینده نزدیک ، دور از منطق است اما در عین حال نباید از برخی تجدید نظر ها در روابط فی مابین قطع امید کرد. به زودی مشخص خواهد شد که آیا امکان مذاکره و توافق با رئیس جمهور جدید ایران وجود دارد، یا خیر.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: چهارشنبه 5 تیر 1392/ باز انتشار: یکشنبه 9 تیر 1392