به نام سوریه به کام انزوای حزب الله

دیپلماسی ایرانی: حزب الله لبنان آماج اتهام های اعراب حاشیه خلیج فارس و بزرگان سیاسی کشورهای اروپایی یعنی انگلیس و فرانسه قرار گرفته است. در این میان اسرائیلی ها نیز همصدا با اعراب و غرب بر قرار گرفتن نام حزب الله لبنان در لیست نهادهای تروریستی اصرار دارند. در قاره سبز تاکنون به دلیل مخالفت سوئد و ایرلند این آمال اسرائیلی ها عملی نشده است اما اعراب حاشیه خلیج فارس به بهانه آنچه که دخالت حزب الله در بحران سوریه می خوانند تصمیم دارند اقدام های تنبیهی را علیه اعضای حزب الله در خاک خود اعمال کنند. ماجرای بازپس گیری القصیر توسط نیروهای سوری به کمک حزب الله لبنان به خاری در چشم اعراب و اروپایی هایی تبدیل شده است که تجهیز مخالفان بشار اسد را مباح دانسته اما حضور حزب الله در القصیر که منطقه مرزی با لبنان است برای دفع خطر تکفیری ها را ناثواب می دانند. دلایل تشدید اختلاف میان حزب الله لبنان و اعراب ، حضور نظامی حزب الله در سوریه و احتمال دوام این حضور در دیگر سنگرها در کنار بشار اسد ، تاثیر محدودیت های مورد ادعای برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس بر رویکرد آتی حزب الله و دلایل مخالفت و موافقت برخی کشورهای اروپایی با در لیست سیاه قرار گرفتن نام حزب الله لبنان را با سید مرتضی نعمت زاده، کارشناس مسائل خاورمیانه،  در میان گذاشتیم:

شش کشور شورای همکاری خلیج فارس حضور حزب الله در سوریه را محکوم کرده و تصمیم دارند تا اقداماتی تنبیهی همچون لغو حق شهروندی و یا تحریم های مالی و تجاری علیه حزب الله اعمال کنند. دلیل اصلی تنش و حساسیت جهان عرب نسبت به حزب الله چیست؟ اعراب چه ابزارهایی برای فشار بر حزب الله در دست دارند؟

با توجه به سرمایه گذاری های زیادی که کشورهای عرب حوزه خلیج فارس در کنار ترکیه و اردن و گروه هایی از لبنان،طی بیش از دو سال گذشته انجام داده اند تا بتوانند تغییراتی را در سوریه به نفع شورشیان و تروریست ها و در امتداد منافع امریکا و اسرائیل اعمال کنند، کاملا روشن است که تحولاتی که در سوریه رخ می دهد تاثیر زیادی بر جهان عرب و محیط پیرامون آن دارد.
آزاد سازی شهر القصیر تحول استراتژیکی مهمی به شمار می آید که شکست بزرگی بر تروریست ها و حامیان آن ها در کشورهای منطقه و به ویژه حوزه خلیج فارس تحمیل کرد. بنابراین طبیعی است که این کشورها واکنش هایی در مقابل این تحول بزرگ و شکست اساسی مخالفان مسلح سوری از خود نشان دهند و از آن جا که حزب الله نقش مهمی در آزادسازی القصیر داشته این مسئله سبب شده است تا این کشورها به حزب الله به عنوان عامل شکست خود بنگرند و در صدد واکنش در مقابل آن برآیند، همانطور که چند تن از مفتیان قطر و عربستان نیز مواضع منفی و خصمانه ای بر ضد حزب الله اتخاذ کردند.

اما اعمال تحریم هایی هم که از آن سخن گفته شده است بیشتر متوجه شیعیان لبنانی ساکن در کشورهای حوزه خلیج فارس خواهد بود که به بهانه پیوندهای اعتقادی که آن ها با حزب الله دارند، در معرض انتقام جویی قرار می گیرند. به عبارت دیگر با محروم کردن اقشاری از مردم لبنان که به قصد امرار معاش و تأمین لقمه نانی برای خانواده خود، در این کشورها حضور دارند، ناجوانمردانه قصد دارند تا انتقام شکست خود را از حزب الله بگیرند.
 

تا چه میزان می توان گفت که اعراب با تکیه بر بحران سوریه قصد دارند تا تنش های مذهبی میان شیعه و سنی را در منطقه گسترش دهند؟

به باور من رویکرد این کشورها رویکردی مذهبی است و تلاش می کنند قرائت مذهبی از تحولات را در سطح منطقه ترویج و به همه تحولات تعمیم دهند تا بتوانند منطقه را وارد جنگی مذهبی کنند و یا به عبارت دقیق  تر جنگ مذهبی را که پیش از این در عراق و سوریه ایجاد کرده اند، بیش از پیش تشدید و تعمیق کنند.
آنها تلاش دارند تا افکارعمومی جهان عرب و اسلام را بر مبنای کشمکش مذهبی تحریک و بسیج کنند و به نوعی برای جبران شکستی که در سوریه متحمل شده اند، سربازگیری کرده و به هر نحو ممکن آن را جبران کنند. در واقع قصد دارند تا حزب الله را که بازیگر بسیار مهم و فعالی در جهت منافع مردم و محور مقاومت در منطقه است، دچار انزوا و محدودیت کنند.

تا چه میزان این فشارها بر حزب الله تاثیرگذار خواهد بود؟ آیا این قبیل فشارها در نهایت حزب الله را در مسیر کوتاه آمدن از مواضعش در سوریه قرار خواهد داد؟

اصولا اینگونه فشارها تاثیر مقطعی دارد و تاثیر استراتژیک و تحول ساز نخواهد داشت خصوصا که این مساله در گذشته نیز اتفاق افتاده است. در مقاطعی حمایت حزب الله از مردم بحرین در قیام آن ها علیه رژیم آل خلیفه سبب شد تا بخشی از  این کشورها فشارهایی را بر لبنانی های شیعه در کشورهای خلیج فارس اعمال کنند، اما پس از مدتی این مساله فروکش کرد. هماکنون نیز دوره جدیدی از فشارها بر حزب الله آغاز شده است اما نمی تواند تحول اساسی ایجاد کند.

بسیاری از مردم لبنان به ویژه مردم شیعه این کشور، درک بالایی از تحولات منطقه دارند و آنچه را که در سوریه اتفاق می افتد، تهدید امنیتی علیه مقاومت و مردم لبنان و منطقه می بینند. از نظر آن ها ایستادن در مقابل این توطئه ها و فشارها و کمک به مردم سوریه برای آزادسازی این کشور از دست تروریست ها، هزینه هایی در بر دارد که بر مردم تحمیل می شود. مردم هم این هزینه ها را پذیرفته اند چراکه نتیجه نهایی آن را به نفع خود می دانند.

در پیروزی دولت بشار اسد در القصیر حزب الله نقش مهمی داشت، آیا حزب الله بنا دارد تا همچنان در درگیری ها در شهرهای دیگر نیز با دولت بشار اسد همراهی کند؟

یکی از دلایلی که حزب الله در آزادسازی قصیر ایفای نقش کرد ارتباط این منطقه با لبنان و تاثیری بود که تحولات آن و تجمع تروریست ها در آن، بر شهروندان لبنانی از یک سو و بر لبنانی های ساکن در سوریه، در مجاورت مرز با لبنان، از سوی دیگر بر جای گذاشته بود. این شرایط امنیت شهروندان لبنانی را در دو سوی مرز با خطرات و تهدیدات و تلفات و خساراتی مواجه ساخته بود. بنابراین از مهم ترین انگیزه های حزب الله، جایگاه و موقعیت القصیر در ارتباط با لبنان و شهروندان لبنانی و مسائل لبنان بوده است.

هنوز شفاف نیست که آیا حزب الله در درگیری ها در مناطق دیگر مشارکت خواهد داشت یا نه؟، اما به نظر می رسد که چنین مشارکتی در این سطح اتفاق نیفتد و اگر هم باشد بسیار کم و محدود خواهد بود. و شاید در برخی از مناطقی باشد که با وضعیت های خاصی مواجه است. به عنوان مثال مزارهای اهل بیت (ع) است که در معرض حمله از سوی تندروها قرار دارند و از آن جا که چنین حرکت هایی قطعا سبب تعمیق شکاف مذهبی سنی و شیعی می شود، بنابراین حزب الله سعی دارد تا در این موارد به عنوان یک عامل بازدارنده دخالت کند. شاید در برخی از مناطق در آموزش نیروهای مردمی در سوریه برای دفاع از خود در مقابل تروریست ها نیز کمک هایی را به ارتش ارائه دهد اما حضور نظامی قوی در بخش های دیگری نخواهد داشت. پس به نظر نمی رسد نقش نظامی قابل توجهی در مناطق دیگری بر عهده گیرد.

کشورهای اروپایی از جمله انگلیس و فرانسه اصرار بر قرار دادن حزب الله در لیست تروریست ها دارند، اما برخی از کشورهای اروپایی مخالف آن هستند،دلیل حساسیت اروپا بر فعالیت های حزب الله در چیست؟
 

اروپایی ها در خصوص وارد کردن حزب الله در لیست تروریست ها اختلاف نظر زیادی دارند و عمده کشورهای اروپایی به رغم فشارهای انگلیس و فرانسه، هنوز تصمیمی در این خصوص نگرفته اند. یکی از علل آن مشکلاتی است که اروپایی ها در لبنان پیدا خواهند کرد چراکه حزب الله نقش مهمی در لبنان و به ویژه در دولتی که تشکیل خواهد شد، دارد و تعداد زیادی از وزرای دولت از حزب الله خواهند بود. اروپا اگر حزب الله را تحریم کند، در ارتباط با دولت لبنان و در تماس با وزرای این کشور دچار مشکل خواهد شد. از سوی دیگر تعداد زیادی از کشورهای اروپایی نیروهای نظامی تحت عنوان نیروهای بین المللی حافظ صلح در مرز میان لبنان و رژیم صهیونیستی دارند، تحرک این نیروها نیاز به حمایت حزب الله دارد. اگر آن ها پرچم جنگ با حزب الله را بالا ببرند عملا دچار مشکل می شوند. این مساله مورد اختلاف کشورهای اروپایی است، بنابراین اقدام جدی از سوی آن ها برای تحریم حزب الله یا قرار دادن آن در فهرست سیاه تروریست ها با مشکلاتی مواجه است که نمی تواند در طولانی مدت بادوام باشد. لذا اگر اتفاقی هم بیفتد سعی می کنند تصمیم گیری نمادینی داشته باشند تا در نهایت دچار مشکل در ارتباط با لبنان و نیروهای بین المللی حافظ صلح در این کشور نشوند. 
 

خارج کردن نام حزب الله از لیست تروریست ها در چه زمانی بوده و تحت چه شرایطی اتفاق افتاده است؟

در دهه ۹۰ پس از به رسمیت شناخته شدن حق مقاومت برای مردم لبنان در مقابل رژیم صهیونیستی و همچنین شناخته شدن حزب الله از سوی سازمان ملل به عنوان جنبش مقاومت به طور رسمی به ویژه پس از جنگ های سال های ۱۹۹۳و ۱۹۹۶ ، حمله اسرائیل به لبنان (تحت عناوین 1- عملیات تصفیه حساب در ۱۹۹۳ و 2- عملیات خوشه های خشم در ۱۹۹۶)، حزب الله از مشروعیت بین المللی برخوردار شد و به طور طبیعی از تشکیلاتی غیر رسمی تبدیل به نیروی مقاومتی مشروع شد و پس از آن حزب الله هیچ گاه در لیست تحریم ها قرار نداشته است. البته به طور طبیعی همواره میان حزب الله و امریکا چالش هایی وجود داشته، اما موضع اروپا با امریکا متفاوت بوده است.
 

دلیل مخالفت کشورهای سوئد و ایرلند در میان کشورهای اروپایی برای تروریست خواندن حزب الله در چیست؟

این مسئله ممکن است چند علت داشته باشد. نخست وجود افرادی از نیروهای ارتش این کشورها در نیروهای حافظ صلح مستقر در جنوب لبنان، منطقه تحت نفوذ حزب الله، است، دوم دوگانگی برخورد انگلیس و فرانسه با حضور انواع نیروهای خارجی در سوریه و دخالت بیشتر کشورها در امور این کشور است، اگر اعمال تحریم و عقوبت برای مداخله کنندگان در نظر باشد، باید شامل دیگر نیروها و کشورها نیز بشود. سوم بخشی از مخالفت کشورهای اشاره شده به موضع مخالف آن ها به کمک تسلیحاتی اروپا به مخالفان نظام سوریه و پایان دادن به تحریم تسلیحاتی آن ها بر می گردد. از نظر آن ها این سلاح ها عملا به دست نیروهای تندرو و افراطی غیرقابل کنترل افتاده است که عواقب منفی بسیاری برای اروپا و شهروندان اروپایی خواهد داشت.
 

لیبرمن، وزیرامورخارجه رژیم صهیونیستی گفته است تا زمانی که نام حزب الله را در لیست تروریست ها قرار ندهند، با اروپا مذاکره نخواهند کرد. آیا تلاویو از بحران سوریه برای دخالت بر سیاست داخلی لبنان و فشار حزب الله استفاده می کند؟

اسرائیل تلاش می کند تا از وضعیت کنونی منطقه سوء استفاده کند مثلا از آشفتگی اوضاع در جهان عرب و به ویژه چالشی که در سوریه وجود دارد، استفاده سیاسی کند و فشارهایی را بر کشورهای عربی اعمال کند تا آن ها را وادار به کوتاه آمدن در بحران فلسطین کند.

همچنین قدرت گرفتن مجدد دولت سوریه در درگیری های داخلی این کشور اگر نهایتا به استقرار داخلی سوریه منجر شود، در آن صورت این کشور را در موضع قدرت بیشتری نسبت به گذشته قرار خواهد داد و  سوریه در تعامل با رژیم صهیونیستی مواضع شدیدتری اتخاذ خواهد کرد. بنابراین اسرائیل تلاش می کند به هر نحو ممکن از بازگشت قدرتمندانه دولت بشار اسد جلوگیری کند و تا قبل از آن امتیازاتی از اعراب بگیرد.
اسرائیل در ارتباط با اروپا نیز همین روش را در پیش گرفته است. رویکرد اسرائیل در استفاده از شرایط، در تعامل با اروپا، امریکا و کشورهای منطقه از طبیعت باج گیری دزدان سر گردنه است که سر بزنگاه وارد صحنه شده و کار خود را انجام می دهند.

در مجموع نمی توان گفت در بازی که در منطقه اتفاق افتاده است، اسرائیل موضع برتری را بدست آورده باشد که به استناد آن اروپا را تهدید کند. به ویژه اگر تروریست ها در سوریه شکست قطعی بخورند اسرائیل یکی از متضرران این تحولات به شمار خواهد آمد. در نتیجه تلاویو در تلاش است تا پیش از شکل گیری آرایش و وضعیت جدیدی در منطقه که احتمالا موضع وی را ضعیف تر می کند، بتواند دستاوردهایی را برای خود تعریف کرده و امتیازاتی را از اعراب و اروپا اخاذی کند.
تحریریه دیپلماسی ایرانی/14

انتشار اولیه: جمعه 24 خرداد 1392/ باز انتشار: سه شنبه 28 خرداد 1392