تهدید هسته ای ابزاری برای فرار از مشکلات داخلی

دیپلماسی ایرانی: این روزها همه نگاه ها به شبه جزیره کره دوخته شده است تا نتیجه مسابقه تهدید میان امریکا و کره شمالی مشخص شود. رهبر جوان کره شمالی که سودای قدرت نمایی در سر دارد هر روز تهدید جدیدی عیان می کند. تهدیداتی که برای واشنگتن چندان کم هزینه نبوده و مقامات امریکایی را وادار کرده که سپر دفاع موشکی را که قرار بود برای دفاع از اسرائیل در سال 2015 در منطقه خاورمیانه مستقر کنند، پیش تر از موعد و این بار در حمایت از کره جنوبی در جزیره گوام مستقر کنند. دیپلماسی ایرانی ابعاد بحران در شبه جزیره کره را در گفت و گو با دکتر اسماعیل بشری، تحلیل گر مسائل شبه جزیره کره بررسی کرده است:

تحرکات نظامی اخیر کره شمالی از قبیل استقرار موشک های میان برد در سواحل شرقی تا چه حد نشان دهنده جدی بودن تهدیدی است که کره شمالی ابراز می کند؟

هر حرکت نظامی که صورت می گیرد تا حدود زیادی نشان از جدیت دارد اما این که آیا کره شمالی در انجام و عملی کردن این تهدید ها جدی است یا نه، جای تامل دارد. تهدیدهای اخیر کره شمالی از قبیل تهدید به حمله به امریکا، حمله به کره جنوبی یا تهدیدات دیگر، عمدتا نشان گر عصبانیت کره شمالی از مانوری است که امریکا و کره جنوبی در خاک کره جنوبی و آب های مجاور کره شمالی انجام دادند. مورد دیگری که باعث عصبانیت کره شمالی شده است، تحریم هایی که شورای امنیت علیه این کشور وضع کرده است. به همین دلیل این بار کره شمالی از خود واکنشی تند تر از همه ادوار گذشته نشان داده است. کره شمالی با این تهدیدات می خواهد به دنیا نشان دهد که در کار خود جدی است. ولی شرایط به گونه ای نیست که این تهدیدات بالقوه، تبدیل به تهدیدات بالفعل شود. چون اگر کره شمالی بخواهد راسا دست به حمله علیه کره جنوبی یا امریکا یا ژاپن بزند، قاعدتا با واکنش تندی مواجه خواهد شد و این واکنش تند به هیچ وجه به نفع کره شمالی نخواهد بود. چون در جنگ استراتژیک کره شمالی نمی تواند برنده باشد و حتما بازنده است و در جنگ متعارف نیز این کشور از پشتیبانی چندانی برخوردار نیست؛ آن گونه که در دهه 1950 از جانب اتحاد شوروی و چین کمونیست پشتیبانی می شد. کره شمالی در حال حاضر نمی تواند انتظار پشتیبانی از این کشورها داشته باشد. در نتیجه من تهدید را جدی می بینم اما این که این تهدید بالفعل شود، منوط به شرایطی است که این شرایط برای کره شمالی مطلوب نخواهد بود.

در تئوری های روابط بین الملل بحثی با عنوان مارپیچ بی اعتمادی و تهدید داریم که می گوید ممکن است کشورهای متخاصم مایل به درگیری نباشند اما در واکنش به یکدیگر اقدامات تهدید کننده ای انجام دهند و نهایتا یک اتفاق منجر به درگیری طرفین شود. امریکا در واکنش به موشک های میان برد کره شمالی، در جزیره گوام سپر دفاع موشکی مستقر کرده است. آیا ممکن است مارپیچ بی اعتمادی میان دو طرف منجر به اتفاق ناخواسته ای میان طرفین شود؟

البته چنین اتفاقات ناخواسته ای معمولا در کشورهایی که تنوع منابع قدرت دارند، می تواند بیشتر خود را نشان دهد. اما در کره شمالی با حکومت توتالیتری که در آن یک حزب حاکم است و یک رهبر دارد، معمولا چنین اتفاقاتی به طور تصادفی رخ نمی دهد. اگر درگیری نظامی صورت بگیرد، به یک درگیری محدود و کوتاه مدت و در خطوط مرزی منحصر خواهد شد. این اتفاق قبلا بارها اتفاق افتاده و دو کره به روی هم آتش گشوده اند و بعد هم آتش بس صورت گرفته است.

مقامات کره شمالی اخیرا درخواست کرده اند که سفارتخانه های خارجی، دیپلمات های خود را از این کشور خارج کنند. این بحث تا چه حد جدی است و آیا این مسئله منجر به انزوای هرچه بیشتر کره شمالی نخواهد شد؟

چرا؛ قاعدتا خروج دیپلمات های خارجی که البته در کره شمالی بسیار محدود هستند منجر به انزوای بیشتر کره شمالی می شود. منظور کره شمالی هم دیپلمات های کشورهایی مانند انگلستان، فرانسه و یا حتی روسیه بوده است. آن هم نه با عنوان اخراج دیپلمات های این کشورها، بلکه مقامات کره شمالی گفته اند که نمی توانند امنیت این دیپلمات ها را تضمین کند. منظور کره شمالی این است که در صورتی که درگیری نظامی رخ دهد ممکن است سفارتخانه های این کشورها ممکن است تهدید شود. همان طور که در یوگسلاوی ظاهرا به طور تصادفی سفارت چین مورد بمباران قرار گرفت، ممکن است در کره شمالی نیز سفارتخانه ها هدف بمباران قرار بگیرند و آسیب ببینند. کره شمالی با اعلام این مسئله خواسته است که اوضاع را وخیم تر از آن چه که هست نشان دهد که این هم بخشی از پروپاگاندا و تبلیغات کره شمالی است.

در حالی که بحران در شبه جزیره کره بالا گرفته است، کشورها یا کسانی که به کره شمالی نزدیک بوده اند از این کشور خواسته اند که خویشتنداری به خرج دهد. به نظر شما آیا این توصیه ها می تواند تاثیرگذار باشد؟

حتما می تواند تاثیرگذار باشد. چون به هر حال وقتی کره شمالی می خواهد اقدامی کند که قاعدتا منجر به جنگ دامنه دار شود، پیش از دست زدن به اقدام عملی متحدان احتمالی خود را تخمین می زند تا ببینند روی کمک کدام کشورها می توانند حساب کنند. وقتی کشورهایی که از نظر عقیدتی بسیار به کره شمالی نزدیک هستند مقامات کره شمالی را از اقدامات شتابزده بر حذر می دارند و از آن ها می خواهند از خود خویشتنداری نشان دهند، کره شمالی متوجه می شود که احتمال دارد این کشورها در یک ماجراجویی گسترده از این کشور پشتیبانی نکنند و تنها به حمایت سیاسی بسنده کنند که چنین حمایتی به دلیل تعداد معدود کشورهای حمایت کننده کاری از پیش نمی برد.

تحلیل گران امریکایی می گویند چین به شدت نگران آینده تحولات در شبه جزیره کره است. به نظر شما نگاه چین به این تحولات به عنوان مهم ترین حامی کره شمالی چگونه است؟

به هر حال چین یک دوران شکوفایی اقتصادی را طی کرده و به هیچ وجه دوست ندارد در همسایگی خود شاهد یک جنگ دامنه دار باشد که ممکن است شعله هایی از آن چین را هم بی نصیب نگذارد. چین طی سال های گذشته همواره سیاست معقول اقتصادی و سیاسی را دنبال کرده است و قاعدتا مایل نیست که در شبه جزیره کره جنگی صورت بگیرد چرا که چنین جنگی وضعیت چین را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد. باز هم باید بر این نکته تاکید کرد که چین امروز با چین دهه 1950 که با تمام وجود در جنگ کره به پشتیبانی از کره شمالی پرداخت تفاوت های زیادی دارد و در حال حاضر چین به هیچ وجه این را به نفع خود نمی داند که وارد معرکه ای شود که نمی داند انتهای آن کجاست.

به نظر شما بحران ایجاد شده تا چه اندازه تحت تاثیر انتقال قدرت اخیر در کره شمالی و قدرت نمایی رهبر جدید کره شمالی است؟

تا حد زیادی این بحران متاثر از همین عامل است. رهبر جدید کره شمالی پختگی لازم را ندارد و از یک سو تحت تاثیر مقامات سیاسی حزبی است و از سوی دیگر تحت تاثیر ژنرال های قدیمی نظامی است. علاوه بر این یک کشمکش در عرصه داخلی میان  سیاست مداران کره شمالی وجود دارد که هر یک تلاش می کنند اولویت سیاست های کره شمالی را به سمت خود بکشانند. چون رهبر جدید کره شمالی از ابتدای روی کار آمدنش تلاش کرده بود اولویت را به سمت مسائل اقتصادی و سیاسی ببرد تا مسائل نظامی. او کوشیده بود از سیاست های نظامی پدر خود فاصله بیرد. قاعدتا چنین کشمکشی می تواند با توجه به ناپختگی رهبر جدید، تا حدی منجر به رفع و رجوع مشکلات داخلی این کشور شود./12

انتشار اولیه: یکشنبه 18 فروردین 1392/ باز انتشار: چهارشنبه 21 فروردین 1392