اگر رئیس جمهور قرمزپوش، نباشد

دیپلماسی ایرانی: دولت ونزوئلا این روزها در غیاب چریک بیمار با شرایط سختی دست و پنجه نرم می کند. از یک سو باید به خیل دوستداران چاوز در مورد وضعیت سلامت وی خبررسانی کند و از سوی دیگر شرایط را برای انتقال قدرت در این کشور فراهم آورد. دیپلماسی ایرانی این مسئله را در گفت و گو با سیدداود صالحی، سفیر پیشین ایران در اسپانیا و کوبا و مدیر کل پیشین امریکای لاتین وزارت خارجه بررسی کرده است:

با توجه به زمزمه ها در مورد وضعیت چاوز، آینده ونزوئلا را چگونه می بینید؟

باید توجه داشت که ونزوئلا کشوری است که در منطقه امریکای لاتین از سال 1998 و از زمان روی کار آمدن آقای چاوز به عنوان رئیس جمهور این کشور، یکی از دولت های مخالف نظام سلطه امریکا تبدیل شد. دیدیم که ونزوئلا در قامت همسایه ای که امریکا نتوانسته سیاست های این کشور را با سیاست های خود هماهنگ سازد، ظاهر شد و حتی کودتایی که در سال 2002 در این کشور رخ داد به نتیجه نرسید. این کودتا نشان داد که ونزوئلا تا چه حد برای امریکا با اهمیت بوده است. تا جایی که یکی از اولویت های امریکا، تغییر حکومت در این کشور است. در انتخابات ریاست جمهوری اخیر، مشاهده کردیم که گروه های مخالف که در انتخابات پارلمان نتوانسته بودند اکثریت را به دست آورند در این انتخابات تلاش های مضاعف و گسترده ای را داشتند و برای بازسازی وجهه خود در انتخابات ریاست جمهوری تلاش های زیادی را انجام دادند. آن ها با معرفی آقای انریکه کاپریس از حزب اتحاد مردم MUB به عنوان نماینده سی حزب مخالف، به دنبال تغییر روندهای سیاسی ونزوئلا بودند. البته نتیجه انتخابات به نفع حزب سوسیالیست یعنی حزب بزرگ میهن به رهبری آقای چاوز رقم خورد.

اما بیماری سرطان توان را از این سردار بولیواری گرفته و جراحی های مختلف او در کوبا باعث شد که دیوان عالی کشور در ونزوئلا مراسم تحلیف ریاست جمهوری را به تعویق اندازد. البته تظاهرات مردم جلوی پارلمان و کاخ ریاست جمهوری در این تصمیم موثر بود. آن ها درخواست داشتند که مراسم به تعویق بیفتد تا چاوز بتواند خود در این مراسم شرکت داشته باشد. در حقیقت این یکی از معضلاتی است که وضعیت اضطراری در ونزوئلا ایجاد کرده است. آقای چاوز پیش از رفتن به بیمارستان، معاون خود را برای تصدی مسئولیت ریاست جمهوری به مردم توصیه کرد.

به نظر من اگر بخواهیم نگاه بهتری به آینده این کشور داشته باشیم بایستی برخی فاکتورها را در تحولات سیاسی جدید در امریکای لاتین در نظر بگیریم. چون این فقط داخل ونزوئلا نیست که در آینده این کشور تاثیرگذار است. بلکه تحولات جدید باعث شده که تئوری مونروئه بی رمق شده و زمینه برای ظهور دولت های جدید با نگاه های سیاسی جدید آماده تر شده است. این مسئله منجر به شکل گیری نظم جدیدی در منطقه شده است که نباید مورد غفلت قرار گیرد. دموکراسی های جدید باعث شده که وضعیت رشد اقتصادی در این کشور بسیار بهبود یابد. تا آن جا که اسپانیا در حال حاضر از کشورهای امریکای لاتین درخواست کمک اقتصادی می کنند. آقای چاوز یکی از رهبرانی بود که باعث همگرایی های اقتصادی در امریکای لاتین شد.

ایران سرمایه گذاری های زیادی را در منطقه امریکای لاتین به خصوص ونزوئلا انجام داده است. در صورت غیاب چاوز وضعیت این سرمایه گذاری ها چگونه خواهد بود؟

جمهوری اسلامی ایران روابط گسترده ای با کشورهای امریکای لاتین ایجاد کرد و همین گسترش روابط باعث شد که چالش هایی هم در راستای تقویت روابط ایجاد شود. احزاب رقیب و کشورهای مخالف این گسترش رابطه، آن را به عنوان تهدیدی برای خود تلقی کنند. همین مسئله باعث شده که آن ها تلاش کنند که از حضور رهبرانی چون چاوز جلوگیری کنند. آن ها بر تبلیغات خود در رابطه با ایران هراسی و ایرانیزه شدن منطقه افزوده اند. احزاب رقیب و دولت های مخالف چاوز، تبلیغات وسیعی را جهت مخدوش کردن وجهه بین المللی چاوز و دوستان او در منطقه سامان داده اند. از طرفی این نکته را نباید فراموش کرد که سابقه انقلابی و ضد امپریالیستی و بشردوستانه ایران و وزنه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی این کشور مورد توجه کشورهای امریکای لاتین است  و جایگاه ویژه ای را برای ایران ایجاد کرده است. بنابراین در حال حاضر شرایط به گونه ای است که حضور آقای چاوز برای مردم ونزوئلا بسیار مهم است. البته شاید حزب چاوز هم بتواند همان کارایی را داشته باشد اما خود او یک شخصیت کاریزماتیک داشت که کسی به راحتی نمی تواند جای او را پر کند.

اگر چاوز نتواند وظایف رئیس جمهوری را انجام دهد، قانون اساسی ونزوئلا چه کسی را موظف به انجام این کار می داند؟

فعلا که رئیس پارلمان، مسئول موقت برای اداره کشور تعیین شده است. درست است که چاوز در حال حاضر در بستر بیماری است اما این به معنای آن نیست که او هرگز نمی تواند به قدرت برگردد. بسیاری از رهبران سیاسی دنیا دچار بیماری های این چنینی شده اند و بعد از بهبودی به قدرت بازگشته اند. باید توجه داشت که احزاب مخالف هم بی کار نمی نشینند. حزب آقای چاوز تنها دوازده درصد از رقیب خود جلوتر بود. برای این احزاب هم موقعیت مناسبی ایجاد شده است.

عدم حضور چاوز در قدرت چه تاثیری در حوزه پیرامونی این کشور خواهد داشت؟

دو گرایش در میان این کشورها وجود دارد: طرفداران سوسیالیسم جدید و مخالفان آن ها. آقای چاوز در زمان انتخابات ریاست جمهوری امریکا گفته بود که ونزوئلا تهدیدی علیه منافع امریکا نیست. امریکا روزانه یک میلیون بشکه نفت از ونزوئلا می خرد. این جمله چاوز را نباید فراموش کنیم که اگر من اهل امریکا بودم به اوباما رای می دادم و اگر اوباما هم جزو قشر کارگر حومه کاراکاس بود به چاوز رای می داد. این ها همه حکایت از رویدادهای جدید دارد.

از سوی دیگر کشورهایی مانند بولیوی و اکوادور که دارای نفت و گاز هستند، شرایط ویژه ای دارند و طعم استقلال و دموکراسی های جدید را به مردم خود خورانده اند. به سختی می توان این مسیر را تغییر داد. مگر این که استکبار برای رسیدن به منافع خود، این حکومت های ملی را سرکوب کند. می توان پیش بینی کرد که اگر احزاب در داخل ونزوئلا به توافق نرسند، این احتمال وجود دارد که کشورهای دیگر هم دچار مشکلاتی شوند. حتی ممکن است میان اقوام و گروه های کشورهای منطقه جنگ ها و درگیری هایی ایجاد شود. در زمان آقای چاوز با تقویت اتحادیه های منطقه ای مانند آلبا، شرایط جدیدی ایجاد شده که با دهه های گذشته بسیار متفاوت است. دموکراسی در این کشورها نهادینه شده است. البته به دلیل حساسیت و اهمیت ونزوئلا، کشورهای دیگر هم در روند تصمیم گیری داخلی این کشور تاثیرگذار هستند.

از بین کشورهای همسایه و یا طرف های بین المللی کدام کشور بیشترین تاثیر را در روند تصمیم گیری برای آینده ونزوئلا دارند؟

کوبا، قطعا بیشترین تاثیرگذاری را در این روند خواهد داشت. اما به نظر می رسد در حال حاضر مردم ونزوئلا بیشتر از هر طرف دیگری تاثیرگذار هستند. البته کشورهای دیگر هم بی تاثیر نیستند اما به دلیل این که دموکراسی ها نهادینه شده، آینده ونزوئلا نیز در دست مردم است.

خود چاوز به مردم توصیه کرده است که به آقای مادورو، وزیر خارجه چاوز اعتماد کنند و او را به عنوان رئیس جمهور بپذیرند. آیا باید انتظار داشت که چاوز جدیدی از مادورو خلق شود؟

تصور نمی کنم کسی مثل چاوز در صحنه سیاسی ونزوئلا در شرایط فعلی وجود داشته باشد. این فرد یکی از سیاستمداران جدید است که شخصیت کاریزماتیک مانند چاوز یا کاسترو ندارد. اما امکان دارد همان طور که گفته شد، امکان تقویت روابط امریکا و ونزوئلا به چشم می خورد. /12

انتشار اولیه:یکشنبه 24 دی 1391 / باز انتشار: پنجشنبه 28 دی 1391