صدور یا مدیریت فتنه؟

دیپلماسی ایرانی: پادشاه عربستان طی اظهاراتی کم سابقه در جمع فرماندهان و مسئولان امنیتی این کشور گفته است که فتنه از همه طرف عربستان را احاطه کرده است و دشمنان عربستان در کمین نشسته اند تا امنیت کشور را بر هم زنند و وحدت موجود میان ملت عربستان را از میان ببرند. دیپلماسی ایرانی از صباح زنگنه پرسیده است که فتنه مورد نظر پادشاه عربستان چیست و آیا تا کنون سابقه داشته است که مقامات بالای عربستان به ضعف خود اقرار کنند؟ ماحصل این گفت و گو را بخوانید:

پادشاه عربستان در جمع فرماندهان و مسئولان امنیتی کشور گفته است فتنه کشور را احاطه کرده است.منظور وی از این فتنه چیست؟

به نظر می رسد تعریفی که مقامات از فتنه دارند با تعریف های تاریخی متفاوت است. معمولا حکومت ها وقتی که با مشکلات اجتماعی و سیاسی برخورد می کنند که زمینه حاکمیت آن ها را دچار تردید کند یا دچار مخاطره کند، چه این مشکلات منشاء داخلی داشته باشد و چه منشاء خارجی، آن را فتنه قلمداد می کنند. با توجه به مشکلات و بحران هایی که در کل منطقه وجود دارد، در عربستان هم قطعا زمینه هایی از آن قابل لمس و مشاهده است و فتنه می تواند ابعاد متعددی داشته باشد.

یکی از این ابعاد بحث اختلافات مذهبی و فرقه ای و طایفه ای است که عربستان با ترکیب جمعیتی خود آبستن بسیاری از این حوادث و مسائل است، چنان چه با همین فرمانی که امور کشور را اداره می کنند کار را ادامه دهند. از طرف دیگر حضور برخی از جریان های سیاسی بین المللی مانند اخوان المسلمین در خلیج فارس تهدیدی برای نظام های پادشاهی از جمله عربستان به شمار می رود. نمونه روشن آن را در امارات شاهد بودیم و تعداد نسبتا زیادی از شهروندان اماراتی بازداشت شدند و به اتهام براندازی سیاسی نظام زندانی شدند، وابسته به اخوان المسلمین بودند. این وضعیت در باقی کشورهای حاشیه خلیج فارس هم وجود دارد و شاید به درجاتی قوی تر از امارات باشد.

طبیعی است عربستان از این جریان و فرایند نگران است و بداند که از پیامدهای آن دور نخواهد ماند. علاوه بر این جریان های آزادی خواهی و استقلال خواهی که میان قشرهای مختلف روشنفکر منطقه و تحصیل کردگان عربستان که بسیاری از آن ها تحصیل کردگان کشورهای غربی و به خصوص امریکا هستند، با اندیشه های آزادی خواهی و دموکراسی خواهی به کشور بازگشته اند و خواهان مشارکت و حضور در قدرت و روند سیاسی هستند. آن ها مخالف اداره شدن کشور عربستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس توسط یک خانواده هستند. موضوع در آمد های کلان نفتی این کشور ها و هم زمان بحران های مالی در کشورهای غربی علی الخصوص امریکا، خود می تواند مایه رشد انواع فتنه ها باشد.

تا چه حد سابقه داشته که خود مقامات سعودی به وجود چنین تهدیدهایی در عربستان اقرار کنند؟

در جریان القاعده و افغان های عرب که از افغانستان به عربستان بازگشته بودند، ما شاهد چنین موضع گیری هایی البته به مراتب ضعیف تر و محدود تر بودیم. به نظر می رسد بیانات اخیر نشان از وسعت دامنه این خطرها و تهدیدها دارد. لذا مسئولین عربستانی به طور جد احساس نگرانی می کنند و به دنبال یافتن گزینه های گوناگونی هستند که بتواند حاکمیت آن ها را استمرار بخشد.

بسیاری معتقدند جریاناتی که در سوریه یا عراق علیه دولت دست به اقدامات تروریستی می زنند مورد حمایت عربستان قرار دارند. به نظر شما آیا ممکن است عربستان برای دور کردن تهدیدها از مرزهای خود از ابزارهای این چنینی استفاده کند؟

هیچ بعید نیست. به این دلیل که بسیاری از این گروه های افراط گرا و تندرو و با تفکر تکفیری در عربستان حضور داشتند. تعدادی از سران این گروه ها بازداشت شدند و در زندان های عربستان به نوعی از توبه یا بازگشت سخن گفتند. معلوم نیست در دوره های زندان برای این افراد چه اتفاقاتی افتاده و چه توافقاتی میان این افراد که به اعمال مسلحانه و خرابکارانه متهم بودند با مسئولین صورت گرفت که این افراد به اعدام محکوم نشدند. محکوم نشدن این افراد به اعدام نشان می دهد توافقاتی صورت گرفته است. این توافقات تا کنون بیان نشده اما شواهدی که در کل منطقه عربی و اسلامی وجود دارد نشان می دهد که ممکن است این گونه اقدامات با فضایی که برای این افراد در زندان ایجاد شده مرتبط باشد و آن ها را به سمت و سوی سایر کشورها و خارج مرزهای عربستان سوق داده باشند. تا از این طریق هم احساس مبارزاتی این گروه ها اشباع و ارضا شود و هم بحران های داخلی در عربستان متمرکز نشود و فی الواقع این بحران ها به مناطق دیگر هدایت شود. شاید شواهد امدادهای مالی و کمک های مالی که این گروه ها از عربستان دریافت می کنند و از سوی بسیاری از کشورهای غربی هم مورد اشاره قرار می گیرد، شاهد و دلیل دیگری بر این نکته باشد که توافقاتی در این زندان ها صورت گرفته است

انتشار اولیه: یکشنبه 7 آبان 1391 / باز انتشار: چهارشنبه 10 آبان 1391