منافعی که فقط برای ریاض مهم است

دیپلماسی ایرانی:عربستان که همیشه خود را قدرت بلافصل منطقه و ام القرای کشورهای اسلامی می داند، اجلاس فوق العاده همکاری کشورهای اسلامی را برای بررسی بحران در سوریه برگزار کرده است. عربستان گمان می کند در زمانی که سوریه در جنگ و آشوب می سوزد و میان کشورهای اسلامی تنش بالا گرفته می تواند با این گردهمایی تا اندازه ای از این تنش ها بکاهد. محمود احمدی نژاد به عنوان رئیس جمهوری ایران به همراه هیئت بلندپایه ای برای شرکت در این اجلاس به عربستان سفر کرده است که اما و اگرهای فراوانی را به دنبال داشته است. دیپلماسی ایرانی با صباح زنگنه،  نماینده پیشین ایران در سازمان کنفرانس اسلامی در خصوص حضور احمدی نژاد در این اجلاس و تاثیر آن بر روابط دو کشور گفتگویی داشته است که در زیر می خوانید:

آقای زنگنه همانطور که اطلاع دارید اجلاس فوق العاده همکاری کشورهای اسلامی در مکه عربستان در حال برقراری است. ابتدا بفرمایید دلیل تشکیل این جلسه چه اظطراری چه بوده است؟ و برگزاری این کنفرانس چه اهمیت و معنایی دارد؟

اقدام  عربستان در تشکیل اجلاس فوق العاده سران کشورهای اسلامی در روزهای واپسین ماه مبارک رمضان آن هم در کنار کعبه مفاهیمی را القاء می کند:

1.     این گردهم آیی در زمانی برگزار می شود که جهان اسلام با مسائل و مشکلاتی درگیر است و قیام های عمومی و جنبش مردمی با عنوان بهار عربی یا بیداری اسلامی در کشورهای مختلف جهان اسلام وجود دارد و اختلاف هایی که در کشورهای مختلف اسلامی دیده می شود.

2.      درگیری های گسترده نظامی در سوریه به اوج خود رسیده است که این اتفاقات با هیچکدام از الگو های موجود در تحولات دو سال اخیر جهان عرب شباهت ندارد.

3.     احتمال بروز قطب بندی و نزاع طایفه ای و مذهبی در اغلب کشورهای اسلامی وجود دارد.

4.     تحولات یمن و بحرین در کنار عربستان در حال اتفاق است. که امکان سرایت بخشی از آثار این تحولات و درگیری ها به داخل عربستان سعودی وجود دارد.

چرا عربستان دست به برگزاری این نشست زده است؟

تمامی آنچه به آن اشاره کردیم سبب شد تا عربستان دست به این ابتکار بزند و  این ابتکار پس از نتیجه ندادن جلسات زنجیره ای دوستان سوریه در استانبول، تونس و اروپا؛ بی نتیجه بودن جلسات اتحادیه عرب؛ شکست ماموریت کوفی عنان در سوریه و پیش از اجلاس سران جنبش عدم تعهد در تهران تشکیل می شود.

بنابراین در مجموعه ای از اقدامات، برای پیشتازی نسبت به اجلاس سران غیرمتهد، تشکیل چنین اجلاسی با دعوت عربستان سعودی و هماهنگی سازمان همکاری اسلامی مطرح می شود که پیام های متعددی با خود به همراه خواهد داشت.

روز گذشته محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور کشورمان به عربستان سفر کرده تا در این جلسه شرکت کند. حضور رئیس جمهور و هیات بلند پایه ای از مقامات ایرانی در اجلاس چه تفسیرهایی به دنبال خواهد داشت؟

این نشست و شرکت رئیس جمهوری در این اجلاس ملاحظات مختلفی می تواند به همراه داشته باشد:

1.     تشکیل اجلاس های فوق العاده معمولا باید با هماهنگی سران اجلاس های سازمان همکاری اسلامی صورت می گیرد، یعنی باید با هماهنگی با رئیس قبلی و فعلی و آینده باشد. آیا چنین هماهنگی صورت گرفته یا خیر که روشن نیست؟

2.     آیا عربستان با رفتاریی که درکشورهای مختلف همانند بحرین و سوریه داشته صلاحیت میزبانی چنین اجلاسی را دارد؟

3.     آیا عربستان از بی طرفی لازم برای مواجهه با مسئله سوریه برخوردار است یا خیر؟

4.     فضای تبلیغاتی و رسانه ای عربستان همچنان فضای منفی علیه ایران و تعدادی از کشورها و سازمان های مردمی در منطقه است. آیا با این فضا این کشور می تواند صلاحیت برگزاری این اجلاس را داشته باشد؟

5.     اعدام اخیر تعدادی از شهروندان ایرانی از سوی عربستان سعودی احساسات جامعه ایرانی را جریحه دار کرد. آیا عربستان قول داده که از تکرار این مسئله خودداری شود و برای جبران این موضوع اقدام کند؟

6.     آیا در مقابل سفر رئیس جمهور ایران به عربستان برای این اجلاس، عربستان هم رئیس کشور و یا ولیعهد خود را به اجلاس تهران اعزام خواهد کرد یا خیر؟

7.     آیا هدف این اجلاس در حقیقت دعوت به همبستگی اسلامی و گریز از اختلاف ها و درگیری های مذهبی و طایفه ای خشونت بار است یا هدف از این اجلاس برای ایجاد فضای جدید و یا اجماع بیشتر در مقابل جمهوری اسلامی ایران است؟ و یا نتیجه این کنفرانس این که در بحران کنونی سوریه تجلی خواهد کرد ؟

آیا سفر احمدی نژاد به عربستان در شرایطی که روابط رو به تیرگی است، می تواند نقش موثری در بهبود روابط دوجابنه این دو کشور داشته باشد؟

تحلیل موجود در مورد سیاست های اتحاذ شده عربستان نشان نمی دهد که با یک سفر یا ملاقات این سیاست ها تغییر پیدا کند. سیاست های کلی که در منطقه از سوی عربستان پیگیری می شود همانند افزایش تولید و صادرات نفت و اقدام در صدور قطعنامه علیه ایران و سوریه، حکایت از یک استراتژی مفصل و تدوین شده ای می کند که با یک سفر بعید است تغییر عمده ای پیدا کند. به ویژه اگر مقامات ایران از روشن بینی و دقت لازم برخوردار نباشند و یا بیاناتی که ایراد می شود و نوع مذاکراتی که صورت می گیرد از پیش هماهنگ نشده باشد و به جای گام برداشتن در حل مشکلات به سمت و سوی افزایش تنش و نارسایی ها حرکت کنیم.

طبیعتا درموضع بالاتر ایران همواره باید مدعی و مبلغ و پیشتاز اقدامات برای حل تنش و اختلاف ها و درگیری ها میان مسلمان باشد. جمهوری اسلامی ایران باید حداقل هایی را برای روابط تعریف کند و جهان اسلام، کشورها، ملت ها و دولت ها را به سمت اتحاد و همبستگی دعوت کند و بتواند تصویر دقیق تری از آنچه که در پس پرده های تحولات بین المللی برای کشورهای اسلامی در حال طراحی  است، نشان دهد. آنچه که در حال حاضر در این طراحی وجود دارد تضعیف کل جهان اسلام و ایجاد درگیری میان مسلمانان چه به اسم معارضه مخالفان مسلح است؛ و یا به اسم دولت و درگیری دولت ها و یا به اسم مذاهب و درگیری ایجاد می شود که اشکال گوناگونی دارد و غرب برای آن طراحی می کند. باید توجه داشت که جهت گیری این درگیری ها به سمت جهان اسلام بوده نه به سمت خطر جدی و حقیقی که اشغال گری رژیم صهیونیستی است.

آیا در این شرایط میان کشورهای عضو همکاری اسلامی اختلاف های زیادی وجود دارد؟

میان سران اغلب کشورها درگیری ها وجود دارد، البته قدرت مالی عربستان و تبدیل آن به قدرت سیاسی برخی از این اختلاف ها را پنهان کرده و نشان نمی دهد. اما کل منطقه اسلامی مالامال از اختلاف سیاسی  و دیدگاهی است.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/14 

انتشار اولیه : سه شنبه 24 مرداد 1391 / باز انتشار: دوشنبه 30 مرداد 1391