ورود غیر مستقیم ترکیه به جنگ با حکومت سوریه

اعتماد: «جنگ جنگ ها» در شهر استراتژیک حلب هنوز به هیچ نتیجه روشنی برای دو سوی مناقشه سوریه نرسیده است؛ نیروهای دولتی سوریه به شدت شهر را می کوبند و نیروهای مسلح اپوزیسیون مشهور به «ارتش آزاد سوریه» همچنان بخش های مهمی از آن را در اختیار دارند. تنها نتیجه یی که می توان از مادر جنگ ها دید، کاروان های بزرگ و کوچک و سیل مردمی است که به سوی شمال سوریه می روند. خبرنگاران حاضر در شرایط پرمخاطره حلب، از مردم شهر می گویند که از هفته گذشته «با شتاب در حال ترک شهر بوده اند» و سازمان ملل متحد گزارش می دهد که «بسیاری از ساکنان حلب، بدون آب و غذای کافی، در میان جنگ نیروهای دولتی و نیروهای مخالف گیر افتاده اند». کسی از آمار دقیق خبری ندارد اما سازمان ملل متحد انتقال «بیش از 200 هزار نفر از مردم حلب» به مرز ترکیه را تایید می کند. یک میلیون شهروند بی پناه و آواره در مرزهای سوریه، می تواند یک زنگ هشدار بلند برای دولت دمشق باشد. 17 ماه بحران سیاسی پایان نیافته در این کشور، به خالی شدن تدریجی شهرهای ناآرام سوریه انجامیده و صدای اعتراض ها به این وضعیت را در دیگر شهرهای سوریه نیز بلندتر کرده است. اکنون با انباشتگی مردم سوریه در مرز ترکیه، گویا یکی از مهم ترین ابزارهای منتقدان منطقه یی و بین المللی بشار اسد پدیدار می شود. ترکیه از ماه های نخست، ایجاد منطقه «حائل» یا «امن» را چون یک راهبرد برای بحران سوریه مطرح کرد. حضور پناهندگان سوری در مرز، توجیه خوبی را در اختیار دولت اردوغان قرار می داد. آنها در ماه های نخست هدف ایجاد «دالان های امن انسانی» را «نجات جان غیرنظامیان» می دانستند اما به مرور با میلیتاریستی شدن بحران سیاسی سوریه، طرح منطقه امن در عمل چون راهی برای کمک رسانی آسان به مخالفان اسد در نظر گرفته شد و اکنون زمانی است که ترکیه و متحدان منطقه یی و بین المللی آن بیش از هر زمان دیگری به ایجاد یک منطقه امن در سوریه نزدیک شده اند. بخش های شمالی استان حلب که هم مرز با ترکیه به شمار می رود، در اختیار ارتش آزاد سوریه قرار گرفته و یک گذرگاه مهم مرز ترکیه در اختیار مخالفان اسد است. نخستین نشانه های جدی از این طرح، دیروز در سخنان احمد داووداوغلو، وزیر خارجه ترکیه هویدا شد. او به روزنامه حریت گفت: «اگر نیروهای اسد به سوی ده ها هزار نفری که می کوشند، از خاک سوریه به ترکیه بگریزند، آتش بگشایند، نه تنها ترکیه که جامعه جهانی نمی تواند در برابر چنین اقدامی سکوت اختیار کند. ما بی شک واکنش لازم را به چنین فاجعه یی نشان خواهیم داد چرا که ترکیه مصمم است اجازه ندهد کشتاری مشابه حلبچه عراق به سال 1990 در یکی دیگر از کشورهای همسایه روی دهد.» این برای نخستین بار از زمان آغاز بحران سیاسی سوریه است که ترکیه به شکل رسمی از «احتمال یک مداخله نظامی در سوریه» سخن می گوید. آنها حتی در زمانی که پدافند نیروهای اسد، هواپیمای ترکیه را سرنگون کرد، چنین پیام آشکاری را به دمشق نفرستاده بودند. پیام ترکیه را اما به جز دمشق، گویا دولت تهران نیز دریافت کرده است. همزمان با بازتاب جهانی سخنان اوغلو، روزنامه دولتی «الوطن» در سوریه، به نقل از یک منبع آگاه نام نبرده خود از «هشدار شدید جمهوری اسلامی به ترکیه» خبر داد. الوطن نوشت: «ایران به آنکارا پیام داده است که هرگونه حمله به سوریه با پاسخی تند مواجه خواهد شد و با حمله به خاک سوریه، قرارداد مشترک دفاعی ایران و سوریه وارد مرحله اجرایی می شود.»

پاسخی که روزنامه الوطن منتشر کرده، با سفر «ولید معلم به تهران» و تداوم پشتیبانی های جمهوری اسلامی از متحد خود در سوریه همخوانی دارد و به نظر می رسد مقام های تهران و دمشق، دست ترک ها را خوانده اند. آنها می دانند که یک میلیون سوری آواره در مرزها، می تواند ابزار یک مداخله نظامی باشند.