منازعه دائمی، نتیجه سیاست ترامپ در برابر ایران

نویسنده: سید حسین موسویان، پژوهشگر ارشد دانشگاه پرینستون آمریکا
دیپلماسی ایرانی: دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا، پس از ۹ ماه بی اعتنایی به سیاست دولت اوباما در قبال ایران، سرانجام راهبرد خود را در مقابل جمهوری اسلامی اعلام کرد: رویارویی همه جانبه. سخنرانی روز ۱۳ اکتبر او که هیچ کم از جنگ طلبی نداشت، با زدودن دورنمای دیپلماسی موفقیت آمیز هسته ای دولت پیشین میان ایران و آمریکا همراه بود.
سخنرانی ترامپ و جزئیات مندرج در گزاره برگ کاخ سفید مبنی بر سیاست های او در قبال ایران، بر اتهامات سنتی آمریکا استوار است: نفوذ ایران در منطقه، قابلیت های دفاعی این کشور (مانند برنامهٔ موشک های بالستیک)، سیاست های داخلی اش و همچنین نقش سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. البته ترامپ تهدید خود را در مورد عدم تأیید پای بندی ایران به برجام، در شرایطی عملی کرد که مشاوران ارشد او و متحدان اروپایی اش نظری متضاد داشتند و آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز بارها بر پای بندی ایران به تعهداتش طبق توافق اتمی، تأکید کرده بود. ترامپ گفت که اگر کنگره و متحدان آمریکا «راه حلی» برای تغییرات در برجام نیابند، «آنگاه توافق به پایان خواهد رسید.» مضاف بر این، با اینکه ترامپ، سپاه پاسداران را در فهرست سازمان های تروریستی قرار نداد، لیکن تحریم های جدیدی را بر این نهاد اعمال کرد.
اظهارات ترامپ در قبال ایران، درحقیقت مجموعه ای از تندروانه ترین مواضع یکایک دولت های آمریکا پس از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ (غیر از دور دوم ریاست جمهوری پرزیدنت اوباما) بود. تمامی رؤسای جمهوری آمریکا از آن زمان، حکومت ایران را به حمایت از تروریسم، بی ثبات کردن منطقه و نقض حقوق مردمش متهم ساخته اند. سیاست های آمریکا از طرق مختلف مانند تلاش برای منزوی ساختن ایران، تحریک قدرت های منطقه ای و بین المللی علیه این کشور، صدور اسلحه به کشورهای متخاصم ایران در منطقه، حمایت از گروه های خشونت طلب اپوزیسیون و جدایی طلبان داخلی و جنگ پنهان با هدف از بین بردن توانایی های اقتصادی و نظامی ایران، کاملا در مسیر تغییر رژیم صورت گرفته است.
سخنرانی اخیر ترامپ فاقد یک راهبرد دقیق بود. به جای ارائه یک استراتژی مشخص، او بر لفاظی ها و توهین هایی تکیه کرد که ایرانیان را از هر طیف سیاسی به واکنش برانگیخت. یکی از مثال زدنی ترین نکات، استفاده از واژهٔ جعلی «خلیج عربی» به جای استفاده از نام بین المللی و تاریخی "خلیج فارس" بود که کرانهٔ جنوب غربی ایران را از شبه جزیرهٔ عربستان جدا می کند. شایان ذکر است که ایالات متحده همانند سازمان ملل متحد، به طور رسمی اسم خلیج فارس را به کار می برد. در نتیجه، به کار گیری چنین الفاظی در تضاد با اظهارات ریاکارانهٔ ترامپ دربارهٔ «تاریخ… فرهنگ… و تمدن پر افتخار» مردم ایران قرار می گیرد. همچنین، ادعای ترامپ مبنی بر قرار گرفتن در کنار مردم ایران، با تصمیم او برای محدود کردن ورود ایرانیان به آمریکا مغایر است.
در مورد برجام، سخنرانی ترامپ و سیاست جدیدش، نشان می دهد که او به دنبال تحریک ایران برای خروج از توافق است. با توجه به حمایت بین المللی از توافق اتمی، ترامپ گزینه های محدودی دارد و به همین خاطر تلاش می کند تا با ایجاد یک اجماع بین المللی در جهت تحریم ایران به خاطر مسائل غیر هسته ای، مانند ادعای «رفتار» نامناسب ایران در منطقه، توافق را از حیز انتفاع خارج کند.
در حالی که سخنرانی ترامپ استقبال فوری مقام های اسرائیل، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و بحرین را به دنبال داشت، لیکن متحدان سنتی آمریکا در اروپا به وضوح حمایت مستحکم خود را از برجام و قصدشان را برای ادامهٔ تعامل دیپلماتیک با ایران متعاقب برجام، ابراز کرده اند. آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز بار دیگر تأکید کرد که ایران به تعهداتش در چارچوب برجام کاملاً عمل کرده است. بنابراین، به نظر می رسد که ایالات متحده انزوای بی سابقه ای را در جامعه بین الملل در رویارویی با ایران، تجربه می کند. در واقع، پس از سخنرانی ترامپ، فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیهٔ اروپا، اظهار کرد: «اتحادیه اروپا در همراهی با جامعهٔ بین الملل، آشکارا تأکید کرده که توافق پابرجاست و پابرجا خواهد ماند.»
با توجه به تکرار فزایندهٔ اظهارات دولت ترامپ برای تغییر رژیم در ایران به عنوان یک هدف غایی در سیاست خارجی، شرایط کنونی ممکن است به سرعت وخیم تر شوند. رکس تیلرسون، وزیر خارجهٔ آمریکا، روز ۱۵ اکتبر بار دیگر گفت که «مرحلهٔ نهایی بازی» برای واشینگتن، سرنگونی حکومت ایران است. ترامپ با تمسک به سیاست تغییر رژیم، نه تنها شعارهای کارزارانتخاباتی خود را در انتقاد به سیاست های تغییر رژیم دولت های باراک اوباما و جرج دبلیو بوش نقض می کند، بلکه منشور سازمان ملل متحد را نیز زیر پا می گذارد و خاطرهٔ کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و سرنگونی دولت منتخب مردمی دکتر محمد مصدق را به دست سازمان سیا، در اذهان ایرانیان زنده می کند. تلاش های ترامپ برای فاصله انداختن میان مردم و حکومت در ایران، یا حتی در میان جناح های مخالف حکومت، بیهوده است و با این شیوه هر گونه کوشش را برای مذاکره با تهران بر سر هر موضوعی، با شکست مواجه خواهد کرد.
عدم تأیید پای بندی ایران به برجام از جانب ترامپ و همچنین الفاظ بسیار تند ضد ایرانی او، نه تنها متحدان آمریکا را رنجانده، بلکه مردم ایران را از طیف های مختلف، پشت حکومت شان گرد آورده است. مضاف بر این، ترامپ با حملات جنجال آمیزش به آیت الله خامنه ای، رهبر معظم جمهوری اسلامی و همچنین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، هر گونه احتمال مذاکره با تهران را از بین برده است و دو کشور را در مسیر خطرناک جنگ قرار می دهد.
حاصل جمع استراتژی حدود ۴۰ دهه رویارویی آمریکا با ایران، تنها کاهش نفوذ ایالات متحده در منطقه و آسیب پذیری متحدان خودکامهٔ این کشور بوده؛ در صورتی که ایران تبدیل به یک قدرت بزرگ منطقه ای شده است. 
اتخاذ موضعی چنین خصمانه از سوی ترامپ نسبت به ایران - و به ویژه در قبال آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، آمریکا را در موضع خصومت قطعی علیه جمهوری اسلامی قرار می دهد و کماکان این کشور را در باتلاق مداخلهٔ پرهزینه در منطقه باقی می گذارد؛ هزینه ای غیرضروری که بر منابع مالی و انسانی و اعتبار جهانی این کشور آثاری منفی خواهد گذاشت.

منبع: المانیتور