به بهانه برگزاری اجلاس گروه ۲۰ در ژوهانسبورگ
بریکس، پیش‌برنده منافع کشورهای جنوب جهانی
نویسنده: لودمیلا خودیا کووا (Ludmila Khudyakova)، کارشناس اقتصاد و رئیس «دپارتمان مسائل اقتصاد جهانی و سیاست اقتصاد خارجی» در روسیه
دیپلماسی ایرانی: در ۱۵ و ۱۶ اکتبر ۲۰۲۵، چهارمین نشست وزرای دارایی و روسای بانک‌های مرکزی گروه ۲۰ در واشینگتن دی سی، در حاشیه نشست سالانه صندوق بین‌المللی پول و گروه بانک جهانی برگزار شد. این آخرین نشست قبل از اجلاس نوامبر در ژوهانسبورگ بود که به چرخه بیست ساله ریاست چرخشی این گروه پایان می‌دهد. اولین اجلاس گروه ۲۰ در نوامبر ۲۰۰۸ در واشینگتن در اوج بحران مالی جهانی برگزار شد و آغاز اصلاحات نظارتی مالی جهانی را رقم زد. پیش از آن، گروه ۲۰ که در سال ۱۹۹۹ در پاسخ به بحران مالی آسیا ایجاد شد، در سطح بین وزارتخانه‌ای تشکیل جلسه می‌داد. یکی دیگر از ویژگی‌های منحصر به فرد اجلاس فعلی این است که برای اولین بار در قاره آفریقا برگزار می‌شود و چرخه دیگری را به پایان می‌رساند که از نظر مدت کوتاه‌تر اما به همان اندازه مهم است: چرخه چهار ساله که در آن ریاست گروه ۲۰ بر عهده کشورهای بریکس بود و امکان تغییر تمرکز دستور کار به مسائل توسعه را فراهم کرد. اندونزی در سال ۲۰۲۲، هند در سال ۲۰۲۳، برزیل در سال ۲۰۲۴ و در نهایت آفریقای جنوبی در سال ۲۰۲۵ ریاست این گروه را بر عهده گرفتند. این برنامه به کشورهای بریکس اجازه داد تا در پیشبرد منافع کشورهای جنوب جهان و مشارکت در گفت‌وگوی عادلانه با کشورهای شمال جهان، تداوم و ثبات را حفظ کنند. ریاست هند نقطه عطف مهمی را رقم زد: اتحادیه آفریقا به عضویت کامل گروه ۲۰ و گروه بیست و یکم درآمد.
هدف هر چهار دوره ریاست بریکس، تضمین تأمین مالی توسعه برای رشد اقتصادی پایدار و فراگیر و عدالت اجتماعی است. تصادفی نیست که شعارهای اجلاس‌های اخیر گروه ۲۰ برابری، همبستگی، شمول، چندجانبه‌گرایی و رشد اقتصادی پایدار را شامل می‌شده است. آفریقای جنوبی در توسعه حوزه‌های اولویت‌دار ریاست خود، بر میراث سه سال گذشته بنا نهاد و در عین حال منافع حیاتی کشورهای آفریقایی را نیز در نظر گرفت. رئیس جمهوری آفریقای جنوبی، اس. رامافوسا، در سخنرانی خود در مجمع جهانی اقتصاد در داووس در ژانویه ۲۰۲۵، بر لزوم گسترش دسترسی به منابع مالی توسعه، از جمله ایجاد تاب‌آوری در برابر بلایای طبیعی و غلبه بر پیامدهای بلایای طبیعی که به طور نامتناسبی کشورهای کمتر توسعه یافته را تحت تأثیر قرار می‌دهد، تأکید کرد. این امر بسیج منابع از طیف گسترده‌ای از منابع را مستلزم است: کمک‌های رسمی توسعه، صندوق‌های مختلف بین‌المللی، اقلیمی و سبز، منابع بانک‌های توسعه چندجانبه، از جمله بانک جهانی و بانک‌های منطقه‌ای، و همچنین جذب سرمایه خصوصی با در نظر گرفتن ضمانت‌های سازمان‌های بین دولتی. موضوع سرمایه‌گذاری در سازگاری و تاب‌آوری در برابر تغییرات اقلیمی (A&R) نیز در COP-30 (کنفرانس طرفین کنوانسیون چارچوب سازمان ملل متحد در مورد تغییرات اقلیمی) که در نوامبر ۲۰۲۵ در برزیل برگزار می‌شود، مورد بحث قرار خواهد گرفت. COP پلتفرم دیگری است که در آن کشورهای بریکس و سایر کشورهای جنوب جهان سیاست‌های خود را هماهنگ می‌کنند.
بحث‌ها در مورد مسیر مالی، تأکید ویژه‌ای بر لزوم استفاده فعال‌تر از منابع بانک‌های توسعه چندجانبه (MDB) در شرایط اقتصادی و ژئوپلیتیکی فعلی دارد. ابتکاراتی برای نوسازی و افزایش سرمایه MDB برای تأمین مالی توسعه، پیش از این توسط هند در سال ۲۰۲۳ و برزیل در سال ۲۰۲۴ ارائه شده بود. آفریقای جنوبی نیز این موضوع را در اولویت قرار داده است. در سومین نشست وزرای دارایی و رؤسای بانک‌های مرکزی گروه ۲۰ در دوربان، آفریقای جنوبی، در ۱۷ و ۱۸ ژوئیه ۲۰۲۵، لزوم تقویت سازوکار گزارش‌دهی و نظارت بر پیشرفت حاصل شده در چارچوب نقشه راه توسعه MDB مورد بحث قرار گرفت. آفریقای جنوبی همچنین از درخواست «گذار عادلانه» که بهبود کیفیت و افزایش بودجه برای پروژه‌های اقلیمی و همچنین دسترسی آزاد به فناوری‌های سبز برای کشورهای جنوب جهان را مستلزم است، حمایت کرد.
در نشست دوربان، بحث روی راه‌های مقابله با آسیب‌پذیری بدهی کشورهای کم‌درآمد و با درآمد متوسط، که علت رشد اقتصادی پایین در این کشورها و ناتوانی در سرمایه‌گذاری، از جمله در بخش اجتماعی است، متمرکز بود. در بیانیه‌ای که پس از این نشست منتشر شد، کشورهای گروه ۲۰ بر آمادگی خود برای تقویت بیشتر اجرای سند چارچوب مشترک (CFD) در این زمینه تأکید کردند و یادداشت مربوط به ارزیابی مراحل بازسازی بدهی در چارچوب CFD را تصویب کردند. استفاده از منابع ویژه تعیین‌شده (SDR) که مبلغ آن بیش از معادل ۱۰۰ میلیارد دلار آمریکا بود، برای تخصیص به کشورهای نیازمند نیز تصویب شد و تعهدات داوطلبانه فعلی به مبلغ ۱۱۳٫۸ میلیارد دلار آمریکا از ۳۵ کشور اعلام شد. در چهارمین نشست در واشینگتن، بیانیه ویژه‌ای در مورد تلاش‌های مداوم با هدف حل مشکل بدهی کشورهای در حال توسعه تصویب شد.
موضوعات مطرح شده در سخنرانی‌های رئیس جمهور رامافوسا و دیگر نمایندگان رسمی آفریقای جنوبی در نقشه راه ارائه شده توسط گروه کاری تأمین مالی پایدار منعکس شده که شامل یافته‌ها و توصیه‌های کلیدی برای دستیابی به سه اولویت است: تقویت زیرساخت‌های جهانی برای تأمین مالی پایدار، افزایش تأمین مالی برای سازگاری با تغییرات اقلیمی و توسعه بازارهای اعتبار کربن. از جمله توصیه‌های کلیدی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: تقویت همکاری بین صندوق‌های اقلیمی و MDBها، بررسی فرصت‌ها برای ایجاد فضایی شفاف، پایدار و مطلوب برای افزایش سرمایه‌گذاری خصوصی در سازگاری و تحریک همکاری برای توسعه بازار اعتبار کربن و بهبود اثربخشی آن.
لازم به ذکر است که نه تصویب برخی از ابتکارات در جلسات بین وزارتخانه‌ای، جلسات گروه‌های کاری G20 و نه حتی گنجاندن آنها در اعلامیه‌های اجلاس، اجرای آنها را تضمین نمی‌کند. تصمیمات G20، به عنوان یک انجمن پلتفرم، هیچ نیروی قانونی ندارند، بلکه فقط اهمیت قانونی دارند، یعنی تعهد اخلاقی داوطلبانه کشورهای عضو. به همین دلیل است که سال‌هاست، G20 از سوی محافل مختلف به دلیل ناکارآمدی‌اش مورد انتقاد قرار گرفته است. با این وجود، گروه ۲۰ همچنان تنها بستری است که کشورهای پیشرو از شمال و جنوب جهان برای بحث در مورد مسائل مبرم توسعه جهانی در آن گرد هم می‌آیند. بنابراین، برای کشورهای جنوب جهان مهم است که از این بستر هم برای تثبیت مواضع خود و هم برای ارتقای آنها در جامعه بین‌المللی استفاده کنند.
منبع: موسسه اقتصاد جهانی و مطالعات بین‌المللی (IMEMO) روسیه / ترجمه: سید علی موسوی خلخالی
نظر شما :