بریکس، مجموعه بلندپرواز و نامتجانس

دیپلماسی ایرانی: رهبران بریکس در اجلاس سران در ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی، با پیوستن ایران، عربستان سعودی، امارات، آرژانتین،‌ مصر و اتیوپی به این گروه موافقت کردند.

این کشورها از ژانویه سال آینده رسما عضو بریکس خواهند شد. هنوز کاملا مشخص نیست که معیارهای رهبران بریکس برای عضویت اعضای جدید چه بوده و بر چه اساسی از این کشورها دعوت کرده اند.

گروه بریکس از کجا آمده و موسس آن کیست؟

جیم اونیل، اقتصاددان ارشد شرکت خدمات مالی و بانکداری گلدمن‌سکس که پیشتر و بین سال‌های ۲۰۱۵تا ۲۰۱۶به عنوان وزیر خزانه‌داری بریتانیا در دو دولت دیوید کامرون و «ترزا می» فعالیت کرده در سال ۲۰۰۱در مقاله‌ای با عنوان «ساختن اقتصاد جهانی بهتر –بریک» برتوان بالقوه کشورهای برزیل،روسیه،چین وهند برای فعالیت اقتصادی درکناریکدیگربه عنوان قدرت‌های اقتصادی نوظهور تاکید کرده بود. او با قرار دادن حرف نخست نام این کشورها، نامِ «بریک» را برای این گروه پیشنهاد کرده بود.

در آن زمان آفریقای جنوبی در این ایده قرار نداشت.آقای اونیل در آن مقاله تحلیلی که در محافل اقتصادی، مالی، تجاری و دانشگاهی بسیار مورد توجه قرار گرفت پیش‌بینی کرده بود که در سال‌های ۲۰۰۱و ۲۰۰۲میزان رشد تولید ناخالص داخلی در اقتصادهای بازارهای نوظهور از همین شاخص در میان کشورهای گروه ۷بیشتر خواهد شد.

چرا بریکس مهم است؟

کشورهای عضو بریکس رکوردهای زیادی دارند:

• اولین (روسیه)، سومین (چین)، پنجمین (برزیل) و هفتمین (هند) کشورهای بزرگ دنیا
• پرجمعیت‌ترین‌ها (دو کشور میلیارد نفری دنیا) یعنی چین و هند
• به‌جز آفریقای جنوبی، چهار کشور دیگر در بین هفت کشور اول از نظر مساحت و 10 کشور اول دنیا از نظر جمعیت و تولید ناخالص داخلی هستند
• سه ارتش از پنج ارتش بزرگ دنیا از نظر پرسنلِ در حال خدمت
• کشورهای بریکس در مجموع، حدود 40 درصد جمعیت، نزدیک به یک‌چهارم تولید ناخالص ملی و حدود یک‌سوم خاک دنیا را تشکیل می‌دهند
• آفریقای‌جنوبی تنها کشور آفریقایی بریکس از نظر تولید ناخالص داخلی دومین اقتصاد بزرگ آفریقاست
• کشورهای بریکس از مهم‌ترین تولیدکنندگان کالا، خدمات و مواد خام در دنیا هستند.
• دارای ذخایر عظیم و متنوع منابع طبیعی و زیرزمینی از جمله انرژی و عناصر کمیاب، نیروی کار فراوان و ارزان و هزینه پایین تولید هستند.

بریکس علیه دلار آمریکا

سران اقتصادهای نوظهور در قالب گروه بریکس(BRICS)چند سالی است که با سخن گفتن از لزوم تلاش برای شکست امپراتوری دلار آمریکا طرفداران زیادی پیدا کرده‌اند.

اما آنها بنا بر دلایلی که همیشه وجود داشته است، در عمل با دشواری هایی روبرو خواهند شد. «مارکوس اشورث» که چند سالی به عنوان مسئولِ استراتژیِ بازارِ بانکِ سرمایه‌گذاریِ چینی به نام «های‌تونگ سکیوریتیز»در لندن مشغول به کار بوده، تاکید می‌کند: «عنصر تعیین کننده برای کسب عنوان «ارز ذخیره» از سوی دلار آمریکا آن است که این ارز دومین ارز پر استفاده برای معاملات داخلی است. دلار تقریباً پس از واحد پول هر کشور، پرکاربردترین ابزار مبادله در سراسر جهان است.

حتی گاهی اوقات در این زمینه از ارزهای داخلی نیز پیشی می‌گیرد. تقریباً همه کالاها از جمله نفت و طلا به دلار معامله می‌شوند. حتی ارزهای دیجیتال تقریباً منحصراً با دلار آمریکا ارزش‌گذاری می‌شوند. آنچه برای یک ارز ذخیره نیز حیاتی است، استفاده از آن به عنوان ذخیره ارزش است. صندوق بین‌المللی پول تخمین می‌زند که ۵۹درصد از ذخایر بانک مرکزی جهانی به دلار است که سهم یورو ۲۰درصد و یوان تنها ۵درصد است» .

بریکس، مجموعه‌ای بلندپرواز اما نامتجانس از کشورهایی است (شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) که مایل‌اند تصور تسلط غربی‌ها را بر امور جهانی به چالش بکشند.

ده‌ها کشور دیگر برای پیوستن به این مجموعه در صف ایستاده‌اند.دولت ایران در نظر دارد دلارآمریکا را برای تجارت دوجانبه ۱۰میلیارد دلاری با عراق کنار بگذارد.

دو کشور قصد دارند ارزهای بومی خود را تقویت کنند و وابستگی به دلار امریکا را پایان دهند. این حرکت اقتصاد محلی آنها را تقویت می کند و به کسب و کارها در دراز مدت کمک می کند. توافق ایران و عراق در زمانی صورت می گیرد که اتحاد بریکس به دنبال تشکیل یک ارز جدید برای کنار گذاشتن دلار آمریکا است.

وزیر نفت و گاز هند اعلام کرده که سیستم های پرداخت بین المللی «برای مدت طولانی وجود داشته اند» و جابجایی دلار «خیلی آسان نیست».معاملات نفت گاهی اوقات بایوان چین، روبل روسیه یا روپیه هند حل و فصل شده است، اما ایده «دلارزدایی» یا دور شدن از دلار آمریکا برای تسویه معاملات با ارزهای دیگر هنوز دور است.

بریکس دلار آمریکا را با نفت و گاز به چالش می کشد

بانک بریکس که معمولا «بانک توسعه جدید» (NDB) نامیده می شود، تایید کرد که بررسی درخواست های کشورهایی را که به طور رسمی برای پیوستن به این اتحاد درخواست کرده اند، آغاز کرده است. دیلما روسف، رئیس بانک توسعه جدید، گفت که این بانک در حال بررسی درخواست های ارسال شده از 15 کشور است.

وی تایید کرد که اولویت بریکس تنوع موقعیت جغرافیایی است. بانک توسعه جدید و عربستان سعودی در ماه ژوئیه مذاکرات مالی را برگزار کردند، زیرا این بانک نیاز به جمع آوری بودجه جدید داشت.بانک بریکس به بودجه نیاز دارد زیرا وام دادن به دلار آمریکا به دلیل تحریم های اعمال شده علیه روسیه متوقف شده است.

بنابراین، عربستان سعودی می تواند کلید احیای آن باشد و مسیر جدیدی را در بازارهای وام جهانی فراهم کند.وانگ ونتائو، وزیر بازرگانی چین، در نشست بریکس به نمایندگی از رئیس جمهور چین شی جین پینگ سخنرانی کرد. وی در سخنرانی خود با حمله پنهانی به ایالات متحده، ادعا کرد که آمریکا وسواس حفظ هژمونی جهانی خود را دارد. ایالات متحده با مجبور کردن آنها به استفاده از دلار، مانع رشد سایر کشورهای در حال توسعه می شود. هر کشوری حق دارد مسیر خود را ترسیم کند و آمریکا باید مهار رشد خود را متوقف کند.

رئیس جمهور آفریقای جنوبی اظهار داشت که این کشور «دیدگاه های مشابهی» در مورد گسترش با چین و روسیه دارد. رئیس جمهوری «شی»، بریکس را یک انجمن حیاتی مهم می داند که نقش مهمی در اصلاح حکومت جهانی و ترویج چند جانبه گرایی و همکاری در سراسر جهان دارد.در نتیجه در فرایند دلار زدایی، نفت و گاز می تواند کلید اصلی تقویت ارزهای محلی و کنار گذاشتن دلار آمریکا باشد. علاوه بر این، همه چیز در حال سقوط است زیرا هشت کشور عربی علاقه مند به پیوستن به این بلوک هستند.

گسترش بریکس می تواند یک تغییر دهنده بازی باشد که می تواند چشم انداز دلار آمریکا را در سال های آینده به چالش بکشد.اتحاد بریکس به دنبال به چالش کشیدن دلار آمریکا با استفاده از ارزهای بومی برای تسویه معاملات مرزی است. بریکس همچنین سایر کشورهای در حال توسعه را متقاعد می کند که وابستگی خود را به دلار آمریکا و تجارت با ارزهای محلی پایان دهند. 

این ایده موفقیت کمی داشته است، زیرا تعداد انگشت شماری از معاملات بدون دلار حل و فصل شده است. 

بنابراین آیا کشورهای بریکس دلار را به طور کامل رها خواهند کرد و به ارزهای محلی تکیه خواهند کرد؟از لحاظ فنی، اتحاد بریکس می تواند دلار آمریکا را کنار بگذار، اما قیمت سنگینی دارد. هند و برزیل به خوبی از بهایی که باید بپردازند و عواقبی که باید با آن روبرو شوند آگاه هستند، اما چین و روسیه برای آن آماده هستند.

اکنون پس از بیش از ۲۰سال از زمانی که «جیم اونیل» ایده تشکیل «برکس» را مطرح کرد بسیاری منتظر حذف دلار در معاملات جهانی و همچنین تشکیل واحد پولی مشترک در میان کشورهای بریکس هستند؛ ایده‌ای که جیم اونیل آن‌را مضحک می‌داند.

او در گفتگویی ویدیویی با کانال خبری ۴لندن با مسخره خواندن ایده حذف دلار می‌گوید: «وقتی چنین چیزهایی را می‌شنوم، خیلی جلوی خودم را می‌گیرم که قهقهه نزنم».

او همچنین در گفت وگوی دیگری با روزنامه فایننشال تایمز ایده شکل‌گیری یک ارز مشترک برای کشورهای بریکس را «به شدت غیرممکن» توصیف کرد./ اطلاعات