مذاکرات ایران و آمریکا، بازی برد –برد

نویسنده: دکتر زینب السادات رفیعی پور علوی ، پژوهشگر روابط بین الملل

دیپلماسی ایرانی: مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، فرصتی مناسب برای کاهش تنش ها و حل اختلافات سیاسی بین دو کشور است. این مذاکرات با چالش های سیاسی متعددی پیش روست. موفقیت در مذاکرات، نیازمند اراده سیاسی، انعطاف پذیری در حین حفظ اقتدار، هویت و منافع ملی است. در این راستا توجه ویژه به منافع مشترک در امر امنیت ملی، بین المللی و مشارکت در برنامه های اقتصادی و علمی کلان نیز ضروری است.

رسیدن به نتیجه مثبت در مذاکرات به گونه ایست که هر دو طرف از نتیجه مثبت مذاکرات سود برده و احساس ارزشمندی داشته باشند. در بازی برد – برد، برای دو طرف، علاوه بر اینکه مذاکره به رضایت دو طرف منجر می شود شروعی برای تعاملات آینده در جهت پیشبرد منافع اقتصادی و سیاسی در راستای امنیت و صلح جهانی است. 

کشور عمان به دلیل روابط حسنه با هر دو کشور ایران و آمریکا، در ایجاد فضای مناسب برای گفت‌وگوهای محرمانه نقش میانجی گری مهمی در تسهیل گفت‌وگوها ایفا کرده است. سیاست عمان در محدود کردن رسانه ای مذاکرات، سیاست والایی است که در جهت حل اختلاف در پیش گرفته است. حضور یک کشور با روابط حسنه بین دو طرف، بسیار برتر از حضور چندین کشور به عنوان میانجی است. حضور چندین کشور به عنوان میانجی، به این دلیل که هر یک در پی کسب منافع خود خواهند بود، دخالت زیاد در حل اختلافات دو کشور و ایجاد هرج و مرج را باعث می شود.

در روند مذاکرات، توجه به این نکته اساسی قابل توجه است که حضور ایران مقتدر با قدرت نظامی والا، عاملی برای مهار کشورهایی است که در منطقه قصد شروع جنگ و ایجاد فضای نامناسب برای گسترش فعالیت های اقتصادی بین المللی دارند. چنانچه سیاست های بین المللی آینده ایالات متحده آمریکا در جهت ایجاد فضای امن در منطقه و گسترش فعالیت های اقتصادی باشد، حضور ایران مقتدر در راستای منافع این کشور در جهت مهار ناامنی هاست.  

در این راستا تغییر برخی سیاست های خارجی دو طرف برای نیل به صلح جهانی ضروری  است. 

پیامدهای سیاسی احتمالی مذاکرات در صورت ایجاد توافق، بهبود روابط دو جانبه را باعث خواهد شد. این روابط برای جمهوری اسلامی ایران همراستا با استقلال و ارجحیت حفظ منافع ملی و بین المللی و همکاری با سایر قدرت های بزرگ، کشورها  و متحدان پیشین خواهد بود. 

این توافق باعث بهبود تصویر ایالات متحده آمریکا و جمهوری اسلامی ایران در سطح بین المللی نیز خواهد شد. 

راهکارهای مثبت سیاست گذاری در مذاکرات 

اولویت دادن به دیپلماسی و گفت‌وگو به دور از تهدید و تحقیر برای حل اختلافات ضروری است. در این راستا حفظ واسطه گری عمان و حذف نکردن این کشور در روند پیشرفت مذاکرات ضروری است. حضور واسطه های بیشتر، جز باج خواهی، عاملی در جهت پیشرفت مذاکرات نخواهد بود. 

تمرکز بر منافع مشترک و یافتن زمینه های همکاری علمی، اجتماعی، اقتصادی، هنری، سینمایی و ... باید مورد توجه قرار گیرد. 

حذف واسطه های اقتصادی، مخصوصا در جهت فروش نفت ایران، عاملی مؤثر در جهت تکاپوی اقتصادی هر دو کشور خواهد بود. 

در راستای ایجاد توافق در مذاکرات، هر دو کشور باید برخی فشارهای داخلی را که ناخشنود از ایجاد روابط فی ما بین جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا است مهار کنند. در این راستا نقش رسانه در جهت بهبود روابط ضروری است.

فعالیت ها و چالش های ارتباطی بین دو کشور ایران و آمریکا

جامعه ایرانیان مقیم آمریکا، نقش مهمی در حفظ ارتباطات فرهنگی و اجتماعی بین دو کشور ایفا می کند. این جامعه از طریق برگزاری جشن ها، مراسم فرهنگی و فعالیت های اجتماعی، ایجاد نمای روشن از فرهنگ ایرانی در آمریکا را باعث خواهد شد و در روند دیپلماسی فرهنگی و ایجاد رابطه فی مابین دو کشور تأثیر گذار است. برخی از مؤسسات فرهنگی و سازمان های غیر دولتی از طریق تبادل دانشجو و برگزاری کنفرانس ها و کارگاه ها، ارتباطات فرهنگی را علی رغم عدم ارتباط دولت ها حفظ کرده اند. برخی از دانشجویان ایرانی با ویزای تحصیلی در دانشگاه های آمریکا مشغول به تحصیل هستند. اگرچه این روند در حال حاضر به دلیل محدودیت های ویزا و مسائل سیاسی کاهش یافته است. 

در آمریکا دانشگاه‌ها و مراکز علمی و تحقیقاتی، مطالعاتی در زمینه فرهنگ، زبان و تاریخ ایران انجام می دهند. 

تجارت غیر مستقیم از طریق واسطه ها و کشورهای ثالث وجود دارد. در زمینه صادرات فرش و صنایع دستی، محصولات ایران به دلیل کیفیت و شهرت جهانی خود، از طریق واسطه ها به آمریکا صادر می شوند. برخی ایرانیان مقیم آمریکا در پروژه های مختلف اقتصادی در ایران سرمایه گذاری کرده اند. اما این فعالیت ها به دلیل محدودیت های سیاسی و اجتماعی با چالش هایی روبه‌روست. محدودیت های ویزا برای شهروندان ایرانی و آمریکایی، مبادلات فرهنگی و آموزشی را با مشکل مواجه کرده است. 

تبلیغات منفی و تصویر نادرستی که از آمریکا و ایران در رسانه های دو کشور ارائه می شود؛ ایجاد سوء تفاهم و کاهش تمایل به همکاری را باعث شده که این موضوع باید اصلاح شود. فعالیت های اجتماعی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا به طور گسترده ای تحت تأثیر روابط سیاسی و دیپلماتیک این دو کشور قرار دارد. به دلیل فقدان دیپلماسی فرهنگی، علمی، اقتصادی، سیاسی فی مابین دو کشور به صورت رسمی فعالیت های علمی، اجتماعی، اقتصادی، هنری و ... بین دو کشور کاهش یافته است. امید است با پیشبرد مثبت مذاکرات زمینه ارتباط و همکاری بیشتر بین دو کشور فراهم آید.