بازسازی اوکراین در سایه فساد و انحصارطلبی دولتی

دیپلماسی ایرانی: بازسازی اوکراین و شکستن بن بست روسیه مستلزم تزریق گسترده سرمایه گذاری خصوصی و اصلاحات اقتصادی فراگیر است.

دونالد ترامپ هم اکنون رسماً نامزد ریاست جمهوری حزب جمهوری خواه شده و سناتور جی دی ونس را به عنوان معاون خود انتخاب کرده است. در روزهای گذشته، بایدن رئیس جمهوری آمریکا اعلام کرد که از رقابت های انتخابات ریاست جمهوری 2024 کناره گیری می کند. اکنون، همه نشانه ها حاکی از چشم انداز قوی رهبری جدید در کاخ سفید در ماه ژانویه پیش رو است. یکی از اولویت‌های اصلی سیاست خارجی رئیس‌جمهوری بعدی، حل و فصل مسالمت آمیز جنگ در اوکراین است.

اما پس از آن چه اتفاقی در اوکراین رخ خواهد داد؟ با اتمام درگیری ها، بازسازی این کشور شروع خواهد شد. بانک جهانی تخمین زده که بازسازی اوکراین نیم تریلیون دلار هزینه داشته باشد. اوکراین می گوید که دو برابر این مبلغ مورد نیاز است.

تنها مشکل این است که مالیات دهندگان آمریکایی مشتاق پرداخت این هزینه ها نیستند. آمریکا در حال حاضر  تقریباً 175 میلیارد دلار به جنگ در اوکراین کمک کرده، ناگفته نماند این واقعیت که موعد پرداخت قرض میلیاردها دلار از هزینه های جنگ و بدهی های قبل از جنگ اوکراین به آمریکایی و اروپایی سررسید است، فشار به  کیف برای شروع بازپرداخت این قروض به تدریج در حال افزایش است.

ممکن است در ظاهر چشم انداز مالی بد به نظر برسد، اما نشان دهنده یک فرصت تاریخی برای اوکراین است. اگر کیف بتواند استراتژی پس از جنگ را به درستی اتخاذ کند و بسترهای رشد اقتصادی بالا را فراهم کند و میراث دوران شوروی را که فساد، کسری بودجه شرکت های دولتی و سوءمدیریت را شامل می شد، در هم بشکند و می‌تواند به جذب سرمایه خصوصی، تقویت انعطاف ‌پذیری کشور در برابر حملات آینده روسیه و ادغام قوی‌تر آن در اروپا کمک کند. تصمیم اخیراجلاس سران ناتو برای گنجاندن اوکراین ذیل چتر امنیتی اروپا، چشم انداز سرمایه گذاری خصوصی بیشتر را افزایش می دهد.

واکنش آمریکا در دفاع از اوکراین را تنها در قوی ساختن چین که از ماشین جنگی روسیه حمایت می‌کرد، تصور کنید. اشتباه نکنید، اوکراین به بودجه نیاز دارد و بسیاری از این قبیل کشورها، اما هیچ کشوری از طریق کمک های خارجی از فقر به رفاه گذر نکرده است. در واقع، در بیشتر موارد، برعکس این اتفاق می‌افتد، زیرا جریان کمک‌های عظیم، دولت‌ها را از انجام اصلاحات بازار آزاد مورد نیاز برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی و تحریک رشد اقتصادی منصرف می‌کند.

به عنوان مثال، این مبنای طرح مارشال پس از جنگ جهانی دوم بود که بسیار مورد استناد قرار گرفت. مارک گرین، مدیر سابق USAID یادآوری می‌کند که این طرح «بیشتر از پول بود» و نیازمند سیاست‌هایی بود که «شرکت‌های خصوصی، رقابت، بودجه‌های متعادل، نرخ‌های ارز با ثبات و کنترل‌های قیمت آزاد» را با «یک غروب مشخص» ترویج می‌کرد. 

آن بندهای غروب آفتاب پس از چهار سال اجرایی شد و اقتصاد اروپا پس از آن با سرمایه‌گذاری عظیم خارجی که باعث بهبود پس از جنگ شد، رونق گرفت.

بنابراین، بر کسی پوشیده نیست که اوکراین برای جذب سرمایه خصوصی که برای بازسازی نیاز دارد، چه کاری باید انجام دهد. نقطه شروع مبارزه با فساد است که نبردی دشوار خواهد بود. اوکراین هنوز تعداد 3500 شرکت دولتی خود را که منبع فساد و کسری بودجه هنگفت دولتی بوده اند، تغذیه می کند و لابی های ضد سرمایه گذاری خارجی را منحل نکرده است. در عوض، کیف خواهان ایجاد انحصارات استراتژیک دولتی، به ویژه در بخش انرژی است. این سیاست ها منعکس کننده عادات قدیمی دوران اتحاد جماهیر شوروی است که هنوز می خواهد اقتصاد را کنترل کند. کیف با حفظ آنها در بازارهای جهانی سهام نشان می دهد که در انجام اصلاحات مبتنی بر بازار برای جذب سرمایه گذاری خارجی جدی نیست. این موضع احتمالاً اوکراین را از تامین مالی خارجی که برای بازسازی نیاز دارد ، محروم خواهد کرد. با این حال، اگر کیف به سمت خصوصی‌سازی این شرکت‌ها حرکت و بارهای نظارتی را حذف کند و مالیات‌های بالای خود را کاهش دهد، می‌تواند سرمایه‌ ی قابل توجهی را به ‌ویژه در بخش‌های رقابتی کشاورزی، انرژی، فناوری و اکنون دفاعی خود فراهم کند.

تنها در سال 2021 و در زمان جنگ، اوکراین شاهد ارسال بیش از 18 میلیارد دلار حواله ارزی از سوی میلیون‌ها اوکراینی شاغل در غرب بود. زمانی که فضای کسب و کار بهبود یابد، پول بیشتری به دنبال خواهد داشت، بدون اینکه به ادغام در بازارهای اروپایی و استقلال تجاری از روسیه نیاز باشد. 

البته این موضوع آسان نخواهد بود. اصلاحات پس از جنگ از نظر سیاسی دشوار است، زیرا رهبران قدرتمند داخلی اغلب برای حفظ امتیازات خود می جنگند. اما اگر رهبری اوکراین تغییرات عمده‌ای ایجاد نکند، شرکت‌های اروپایی می‌توانند به جای ریسک کردن سرمایه خود، رقابت برای قراردادهای بازسازی بدون ریسک را انتخاب کنند. به همین ترتیب، سهام خصوصی جهانی به دنبال سرمایه گذاری در جای دیگری خواهد بود. حتی بسیاری از اوکراینی ها ممکن است پول خود را حفظ کنند و به دنبال زندگی جدیدی در اروپا باشند که مشتاق جذب نیروی کار تحصیل کرده است. کیف اکنون باید با این اصلاحات سخت کنار بیاید. اگر رهبران اوکراین این واقعیت را نپذیرند که هر گونه بازسازی واقعی از خزانه خصوصی – نه عمومی – حاصل خواهد شد، فرصت تاریخی برای رهایی از مدار اقتصادی روسیه را از دست خواهند داد.