کش و قوس روابط ایران و مصر

دیپلماسی ایرانی: قاهره و تهران اخیرا در تماس ها و ارتباطات خود به سمت و سوی تقویت مسیر نزدیکی و بهبود روابط حرکت می کنند و بر اهمیت ادامه توسعه روابط دوجانبه و رسیدگی و حل و فصل مسائل معلق مانده توافق و تاکید دارند.

در همین رابطه، سامح شکری وزیر امور خارجه مصر در تماس تلفنی اخیر خود با علی باقری کنی سرپرست وزارت امور خارجه ایران تاکید کرد: کشورش برای دستیابی به منافع دو ملت و حمایت از ثبات منطقه تلاش خواهد کرد.

این تلاش‌ها در حالی صورت می گیرد که دو کشور مصر و ایران، در سال 1979 روابط دیپلماتیک خود را قطع کردند اما 11 سال بعد بار دیگر روابط خود را از سرگرفتند اما سطح این روابط در حد کاردار و دفاتر حفاظت از منافع باقی ماند. با وجود این، در ماه های گذشته بارها شاهد دیدار وزرای مصری و ایرانی برای گفت‌وگو در خصوص امکان توسعه روابط بوده ایم به طوری که ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری فقید ایران، در ماه مه 2023 به وزارت امور خارجه کشورش دستور داد تا اقدامات لازم را برای تقویت روابط با مصر انجام دهد.

این منبع می افزاید: بر اساس بیانیه احمد ابوزید، سخنگوی وزارت امور خارجه مصر، باقری کنی سرپرست وزارت امور خارجه ایران در جریان تماس با سامح شکری از ابراز و عرض تسلیت عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر به مناسبت از دست دادن رئیس جمهور ایران قدردانی و از سفر وزیر امور خارجه مصر به تهران برای عرض تسلیت و همچنین همبستگی مصر با مردم ایران در این مصیبت دردناک تمجید کرد.

این مقام ایرانی تصریح کرد: در تماس اخیر با سامح شکری، موضوعات مربوط به روابط دوجانبه میان مصر و ایران مورد بررسی قرار گرفت و هر دو طرف بر اهمیت دنبال کردن مسیر توسعه روابط دوجانبه برای اطمینان یافتن از رسیدگی به همه مسائل معلق مانده و فراهم کردن بستر بازگشت روابط به شکل طبیعی و عادی، بر اساس اصول احترام متقابل و حسن همجواری و تلاش برای تحقق منافع دو ملت مصر و ایران و حمایت از ثبات منطقه تاکید کردند.

در پایان ماه گذشته، مقامات ایران در دو اظهار نظر جداگانه یعنی یکی توسط محمد مخبر، سرپرست قوه مجریه و دیگری توسط علی باقری کنی، سرپرست وزارت امور خارجه ایران تاکید کردند روابط با قاهره با قوت و قدرت ادامه خواهد یافت و مذاکراتی که ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری فقید و همچنین حسین امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه فقید آغاز کرده بودند، پیگیری خواهد شد. در همین حال، سامح شکری نیز در آن زمان در حاشیه سفر به تهران و عرض تسلیت به مناسبت حادثه درگذشت رئیس جمهوری ایران بر لزوم تداوم رایزنی‌ها در راستای ارتقای سطح روابط مبتنی بر پایه‌های مستحکم و پایدار تاکید کرد.

بنا به اظهار نظر علی الحفنی، معاون سابق وزیر امور خارجه مصر در امور آفریقا، مسیر روابط مصر و ایران راهی است که هر دو کشور آرزوی پیمودن برای به سرانجام رساندن آن را دارند چرا که می تواند خیلی چیزها را به حالت عادی باز گرداند و به نفع قاهره و تهران و امنیت ملی هر دو کشور خواهد بود.

وی تاکید می کند این مسیری است که روز به روز در حال توسعه است و ما نمود آن را چه در دیدارها و چه در ارتباطات به اشکال مختلف و چه در سطح سران یا وزرای امور خارجه شاهد آن هستیم. دو کشور مسیر تدریجی نزدیکی روابط را پس از دیدار عبدالفتاح السیسی و ابراهیم رئیسی در ریاض در نوامبر گذشته در پیش گرفتند و کافی بود تا یک تماس تلفنی بار دیگر مقامات ایرانی و مصری را گردهم آورد چرا که جنگ غزه و حل و فصل مسائل باقی‌مانده بر مذاکرات سایه افکند و ملاحظه می کنیم از آن زمان تاکنون، تماس های تلفنی متعددی بین دو طرف چه در سطح ریاست جمهوری و چه در سطح وزیران صورت گرفته است.

الحفنی بر این باور است که در دوره آینده بازگشت به مسیر درست و حل مسائل معلق مانده و باقی‌مانده در روابط را شاهد خواهد بود اما این مسئله زمان بر و پیچیده است زیرا از سال 1979 مسائل زیادی روی هم انباشته شده و متغیرهای زیادی در سطح بین المللی و منطقه ای به وجود آمده است.

وی تاکید می کند، موضوع روابط دو کشور نیازمند بررسی همه جانبه امور و توافق بر سر یک نقشه راه برای احیای کامل مسیر روابط است ضمن آن که بازگشت روابط دو کشور هر چقدر هم که طول بکشد و اختلافات پابرجا باشد؛ باید اتفاق بیفتد.

کرم سعید، پژوهشگر مصری مرکز مطالعات سیاسی و راهبردی الاهرام، در این باره تصریح کرد: مسیر روابط بین قاهره و تهران باز است چرا که سیاست مصر در قبال همه کشورهای منطقه سیاست درهای باز و در راستای خدمت به منافع و مصالح منطقه است ضمن آن که ایران کشوری صاحب وزن و ثقل در منطقه است و ادامه قطع روابط میان مصر و ایران به نفع هیچ یک از آنها نیست و بی فایده خواهد بود.

وی تاکید می کند که مصر در تلاش است تا یک فرمول استراتژیک منطقه ای برای تامین منافع یکپارچه همه کشورهای منطقه تدوین کند و چندین ماه است که گام های ملموسی برای نزدیک شدن و بهبود روابط بین دو کشور برداشته است و این سیاست گشایش در دوره آتی نیز از طریق مسیرهای مطالعه شده و برنامه ریزی شده و نه شتابزده و عجولانه به منظور کنترل امور دنبال خواهد شد تا مسائل مورد اختلاف نه تنها بین قاهره و تهران بلکه بین ایران و دیگر کشورهای منطقه حل و فصل شوند.

در بیانیه وزارت امور خارجه مصر تصریح شده است شکری و باقری کنی در این تماس تلفنی بر حفظ سرعت رایزنی ها در خصوص روابط دوجانبه و راه حل بحران فعلی در نوار غزه و همچنین مقابله با چالش های مرتبط با آن در سطح منطقه ای و بین المللی تاکید کردند. دو طرف همچنین وضعیت نوار غزه را بررسی کردند و طی آن شکری بر ارزیابی تلاش‌های انجام شده توسط میانجی های مصری و قطری با حمایت امریکا برای دستیابی به توافقی که منجر به آتش‌بس شود و امکان تبادل اسرا را فراهم کند و همچنین آتش بس دراز مدت و ارسال کمک برای فلسطینان در نوار غزه را به دنبال داشته باشد؛ تاکید کرد.

به گفته کرم سعید پژوهشگر مصری، نزدیکی و بهبود روابط مصر و ایران در این مدت با معادلات و متغیرهای منطقه ای مرتبط است که از جمله این موارد می توان به پیامدهای تداوم جنگ اسرائیل در نوار غزه، شرایط اقتصادی و تأثیر آن بر کشورهای منطقه اشاره کرد که می توان از آن به عنوان کاتالیزوری برای بهبود روابط نام برد. افزون بر آن، تداوم تنش ها در کشتیرانی در دریای سرخ و حمایت ایران از گروه حوثی (انصار الله یمن) با توجه به تلاش‌های برخی از قدرت‌های بزرگ منطقه‌ای مانند قاهره برای توقف این تنش‌ها می تواند جز‌ء مسائل و متغیرهای درخور توجه باشد.

این در حالی است که انصارالله از اواخر نوامبر گذشته، کشتی هایی را که مالک آنها شرکت های اسرائیلی باشند یا به هر نوعی با این رژیم در ارتباط باشند، در دریای سرخ و منطقه باب المندب هدف قرار می‌دهد و اعلام کرده است که این کار را در واکنش به جنگ جاری در نوار غزه انجام می دهد. این حملات باعث شده است تا شرکت های کشتیرانی بین المللی از عبور از دریای سرخ اجتناب کنند و مسیر کشتی های خود را به مسیر دماغه امید نیک تغییر دهند.

همین مساله سبب شده است درآمدهای مصر از کانال سوئز به دلیل تنش ها در منطقه دریای سرخ حدود 60 درصد کاهش یابد چرا که این کانال یکی از مهم ترین کانال ها و تنگه ها در سراسر جهان به حساب می آید که کوتاه ترین مسیر کشتیرانی بین اروپا و آسیاست و یکی از منابع اصلی درآمدهای ارزی برای مصر به حساب می آید.

الحفنی معاون سابق وزیر امور خارجه مصر در خصوص تداوم ارتباطات دو کشور گفت: ارتباط مصر و تهران از مدت‌ها پیش آغاز شده و دو کشور تمایل دارند این ارتباطات ادامه داشته باشد و همه جوانب منفی را که روابط آنها را در گذشته تحت تاثیر قرار داده است بررسی و برطرف کنند.

کرم سعید، پژوهشگر مصری نیز تصریح می کند: اکنون نوعی گشایش در روابط برای باز کردن افق‌های گسترده‌تر به روی دو کشور وجود دارد، اما تعدادی چالش و موضوعات بحث‌برانگیز هنوز باقی مانده‌اند که ممکن است مانعی در برابر عادی سازی کامل روابط میان مصر و ایران باشد.

وی این چالش‌ها را سیاست‌های ایران در قبال برخی کشورهای منطقه، از طریق حمایت تهران از بازوهای مسلح خود و همچنین پرونده های ایران با غرب می داند به‌ویژه اینکه مصر به این برداشت و نتیجه رسیده است که امنیت کشورهای عربی بخشی از امنیت ملی این کشور نیز محسوب می شود.

منبع: الشرق الاوسط / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱