رهبران ائتلاف ساز

ن‍ویسنده: بیژن اشتری، نویسنده و مترجم

دیپلماسی ایرانی: رهبران بزرگ آنهایی هستند که ائتلاف‌های بزرگ به وجود می‌آورند. فرقی هم نمی‌کند که این رهبران در راس حکومت‌ها باشند یا در راس اپوزیسیون‌ها. دو نمونه برایتان ذکر می‌کنم: نلسون ماندلا در مقام رئیس جمهوری آفریقای جنوبی، و واتسلاو هاول در مقام رهبر اپوزیسیون چکسلواکی.

ماندلا وقتی به قدرت رسید اجازه نداد هیچ دسته و گروه و قوم و نژادی از زیر چتر رهبری‌اش خارج شود. می‌دانست که پیشرفت کشورش در گروی حضور فعالانه همه آحاد کشور در روند تولید ملی و در دیگر عرصه‌های سیاسی و اجتماعی است. اگر رهبری پوپولیست و بی‌اعتنا به منافع ملی کشورش می‌بود قطعا سیاست سفیدپوست‌هراسی را در پیش می‌گرفت و به آتش اختلافات داخلی دامن می‌زد و تک تک مخالفانش را از سر راه بر می‌داشت و حکومت مادام العمرش را برقرار می‌کرد، درست مثل همتای سیاهپوستش رابرت موگابه در زیمبابوه که با سیاست‌های نفع‌طلبانه شخصی‌اش کشورش را به قهقرا برده بود. اما ماندلا به جای دمیدن بر آتش اختلافات خونین گذشته اعلام عفو عمومی کرد و به اقلیت سفیدپوست کشورش، که در حکومت قبلی صاحب انواع امتیازهای انحصاری بودند و علیه سیاهان تبعیض قائل می‌شدند، اجازه داد که در امنیت کامل در عرصه اقتصاد و سیاست و فرهنگ حضور بیابند و در صلح و صفا با هموطنان اکثرا سیاهپوستشان زندگی کنند. این گونه شد که ماندلا به رهبری یگانه، به رهبری افسانه‌ای و الهام بخش برای همه جهان بدل شد.

نمونه دیگر از رهبران بزرگ ائتلاف ساز واتسلاو هاول است که رهبری نیروهای مخالف را در کشور کمونیستی چکسلواکی برعهده داشت. هاول به سرعت از جایگاه یک نمایشنامه نویس محجوب و خجالتی به جایگاه یک رهبر بزرگ و با اعتماد به نفس برای مقابله علیه کمونیست‌های حاکم ارتقا یافت. ائتلافی که هاول به وجود آورد بسیار بزرگ بود به طوری که تقریبا همه نیروهای سیاسی را در خود جا داده بود؛ از آنارشیست ها و تروتسکیست ها و خداناباوران تا کمونیست‌های اصلاح طلب و دولتمردان سابق و رهبران کلیسای کاتولیک.

موقعی که رهبر اپوزیسیون دموکرات باشد و پایبند به اصول دموکراتیک، توانایی تشکیل یک اپوزیسیون قدرتمند و واقعا فراگیر را پیدا می‌کند. اپوزیسیون موفق آن اپوزیسیونی است که به دموکراسی باور داشته باشد و تنها رهبران دموکرات به تشکیل چنین اپوزیسیون‌هایی قادر هستند. گاندی‌ها، ماندلا‌ها، هاول‌ها و والساها جملگی از همین سنخ رهبران بزرگ ائتلاف‌ساز بودند و از همین روست که این رهبران محبوبیت جهانی یافته‌اند و در سویه ی روشن هستی و تاریخ قرار دارند و همچنان الهام‌بخش نسل‌های پیاپی بشریت هستند.