نقض بنیادین حقوق کودکان فلسطینی؛
غزه؛ گورستان کنوانسیون حقوق کودک ملل متحد
نویسنده: محمدمهدی سیدناصری، مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان
دیپلماسی ایرانی: دنیای کودکان فراتر از همه‌ی مرزهای جغرافیایی و سیاست‌های جهان بزرگسالان است. حقوق کودکان را می‌بایست در زمره‌ی قواعدی دانست که نقض آنها از سوی هیچ دولت و گروهی پذیرفته نیست. چه در صلح و چه در جنگ، کودکان از حقوق خاصی برخوردارند که هیچ دولتی در داخل مرزهای جغرافیایی و ایدئولوژیک خود، حق تعرض و نادیده‌گرفتن آنها را ندارد. به همین دلیل است که حمایت‌های حقوقی از کودکان در اسناد بین‌المللی مبتنی بر حقوق بشر و حقوق بشردوستانه حاکم بر مخاصمات مسلحانه مورد تاکید قرار گرفته است.
سازمان ملل‌متحد شش مورد نقض فاحش حقوق کودکان در مخاصمات مسلحانه را مورد شناسایی قرار داده که عبارتند از؛ ۱.کشتن و معلول ساختن کودکان، ۲.سربازگیری کودکان و استخدام آنان در مخاصمات مسلحانه، ۳. حمله به مدارس و بیمارستان‌ها، ۴. سوء استفاده و بهره‌‌کشی جنسی از کودکان،۵. ربودن کودکان،۶.
محرومیت کودکان از دسترسی به کمک‌های بشردوستانه. کودکان غزه روزهای کابوس‌واری را از هفتم اکتبر (۱۵ مهرماه) می‌گذرانند؛ آنها طی یک ماه گذشته به‌صورت مداوم زیر بمباران اسراییل قرار داشته و زندگی را در شرایط جنگی گذرانده‌اند. این کودکان در هفته‌های اخیر در حالی به مدرسه نرفته‌اند، که در این مراکز ساکن بوده و جیره‌بندی غذا و آب را تجربه کردند. آنچه در غزه بر کودکان می‌گذرد، نقض حقوق بین‌الملل و حقوق بشردوستانه بین‌المللی است؛ جنایت‌های وارد شده بر کودکان غزه نقض واضح و آشکار کنوانسیون حقوق کودک است. خانم فرانچسکا آلبانزه گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در مورد سرزمین‌های اشغالی فلسطین در گزارش خود مورخ ۲۰ اکتبر ۲۰۲۳ میلادی؛ اسرائیل را به عنوان یکی از طرفین کنوانسیون حقوق کودک و قدرت اشغالگر در سرزمین‌های اشغالی فلسطین، موظف دانست که طبق ماده‌ی (۳) کنوانسیون، مصالح عالیه‌ی کلیه کودکان تحت صلاحیت خود را در اولویت قرار دهد. با این حال، اسرائیل کودکان فلسطینی را در معرض آسیب‌های جسمی و روانی شدید قرار میدهد و ترس‌ها و چالش‌هایی را بر آنها وارد می‌کندکه هیچ کودکی نباید آن را تحمل کند.
عدم پاسخگویی در قبال اقدامات اسرائیل، نادیده گرفتن تعهدات بین‌المللی و نقض حقوق بین‌الملل است، ماده‌ی 38 کنوانسیون حقوق کودک مصوب 1989 تأکید میکند که در مخاصمات مسلحانه باید از کودکان حمایت ویژه به عمل آید. بالاترین تعداد دولت‌های عضو در یک معاهده‌ی حقوق بشری، به کنوانسیون حقوق کودک تعلق دارد. یعنی (۱۹۶) دولت عضو این کنوانسیون هستند درحالی‌که اعضای سازمان ملل متحد (۱۹۳) عضو (دولت) دارد. این موضوع نشان‌دهنده اهمیت جهانی کنوانسیون حقوق کودک است که به حمایت‌های خاص از کودکان اختصاص دارد. حال سوال این است که تعهدات اسراییل (به عنوان عضو) ذیل کنوانسیون حقوق کودک جهت حمایت از حقوق کودکان فلسطینی چیست؟
با گذشت بیش از چهل روز از حمله‌ی اسرائیل به غزه، صندوق کودکان ملل متحد (یونیسف) گزارش داده است که تاکنون در جنگ غزه بیش از (۹۰۰) کودک در غزه کشته و سه هزار و ۵۴۰ کودک دیگر زخمی شده‌اند. هزاران کودک فلسطینی به کمک‌های بشردوستانه نیاز دارند، زیرا همچنان از عواقب مرگبار یک جنگ بی‌رحمانه رنج می‌برند. از زمان تشدید جنگ، به‌طور متوسط روزانه بیش از چهار کودک کشته یا مجروح شدند و این فقط آماری است که سازمان ملل متحد توانسته است آن را تأیید کند. آقای انتونیو گوترش دبیرکل ملل‌متحد ابراز نگرانی کرده است که اقدامات اخیر اسرائیل تنها به نقض بیشتر قواعد حقوق بشر و حقوق بین‌الملل بشردوستانه دامن می‌زند. او همچنین می‌افزاید: «درحملات این مدت شاهد رکوردشکنی بی‌سابقه در مورد کشتار فلسطینیان در کرانه‌ی باختری و قدس شرقی بودیم و این وضعیت همچنان در حال افزایش یافتن است که بخش قابل توجهی از این قربانیان کودکان هستند.»
ایشان همچنین خواستار پایان بخشیدن به تشدید تنش‌های غیرمنطقی شد و از رهبران طرفین خواست فوراً جهت حل مناقشه‌ی مابین خود تلاش کنند و اشاره کرده‌اند که از زمان پایان انتفاضه دوم در سال (۲۰۰۵) میلادی، حملات چهل روز اخیر مرگبارترین حملات در کرانه‌ی باختری شناخته میشود، در همین راستا کمیته‌ی حقوق کودک ملل متحد در اول نوامبر (۲۰۲۳) بیانیه‌ای را صادر کرد و در آن از رنج عمیق کودکان ابراز ناامیدی کرد. این کمیته همچنین تشدید حملات اسرائیل علیه اهداف غیرنظامی در نوار غزه که به کشته شدن بیش از 3500 کودک از هفتم اکتبر منجر شده است را به شدت محکوم کرد. این کمیته خواستار آتش بس فوری و پایان دادن به آسیب‌های ویرانگری شد که به زندگی کودکان در سرزمین‌های اشغالی فلسطین وارد آمده است و همچنین می‌افزاید که آتش‌بس باید سرآغازی جهت برقراری صلح عادلانه و پایدار در منطقه باشد تا کلیه کودکان بتوانند از تمام حقوق و شرایط رشد خود که پاسخگوی کرامت ذاتی آنها به عنوان انسان است، به طور کامل بهره‌مند شوند.
پرسشی که پیش می‌آید این است که آیا کنوانسیون حقوق کودک به‌صورت خاص حمایت‌هایی را برای کودکان در مخاصمات مسلحانه در نظر گرفته است یا خیر؟ براساس این کنوانسیون کلیه کشورهای عضو می‌بایست به اجرای آن پایبند باشند و اسرائیل نیز به آن پیوسته و متعهد است و باید آن را اجرا نماید. در این کنوانسیون در بندهایی به‌طور خاص به موضوع حمایت از کودکان اشاره شده است؛ به عنوان مثال در ماده‌ی (۶) به صراحت بر حق ذاتی زندگی کودکان تاکید شده و در ماده‌ی (۱۹) نیز به جلوگیری در خشونت و دسترسی به امکانات اولیه‌ی زندگی پرداخته شده است. در یکی از مهمترین مواد این کنوانسیون (بند یک ماده‌ی ۳۸) اشعار می‌دارد: «کشـورهای عضـو متعهـد می‌شـوند، هنـگام مخاصمـات مسـلحانه‌ای کـه بـا کـودکان ارتبـاط پیـدا می‌کنـد، مقررات حقـوق بین‌الملـل بشردوسـتانه قابـل اعمـال را محتـرم بشـمارند و احترام بـه مقـررات مذکـور را تضمیـن کننـد». تهدید سلامت جان و روان کودکان در طول مخاصمات مسلحانه به دلیل عدم توانایی آنها در حفاظت از خود و ضعف قوای بدنی چند برابر خطری است که بزرگسالان غیرنظامی را مورد تهدید قرار میدهد.
یک اصل مقرر در حقوق بین‌الملل بشردوستانه وجود دارد که قواعد حاکم بر زمان جنگ را بیان میکند. این اصل عام یک اصل حیاتی و بنیادین در این مجموعه است. اصل تفکیک میان نظامیان و غیرنظامیان و تفکیک میان اموال نظامی و اموال غیرنظامی همان اصل بنیادین است. کودکان نیز طبیعتاً در گروه غیرنظامیان قرار دارند و استفاده از کودکان زیر (۱۵) سال به‌عنوان رزمنده در مخاصمات ممنوع است. بنابراین کودکان از قاعده عام ممنوعیت حمله به افراد غیرنظامی نیز برخوردار می‌شوند. اهمیت این اصل بنیادین قاعده اول عرفی قواعد حقوق بشردوستانه که توسط کمیته بین‌المللی صلیب سرخ منتشر شده در بردارنده همین اصل است و تاکید میشود که این اصل در کلیه مخاصمات اعمال میشود. این قاعده مقرر میکند که طرفین درگیری همواره می‌بایست میان افراد غیرنظامی و رزمندگان تفکیک قائل شوند. حملات تنها می‌تواند علیه رزمندگان اعمال شود و نباید متوجه افراد غیرنظامی باشد. این موضوع در حقوق بین‌الملل نیز ذکر گردیده است و به صورت مشخص در مواد (۴۸) و بندهای 2 مواد (۵۱) و (۵۲) پروتکل‌های اول الحاقی (۱۹۷۷) درج شده‌اند و منظور از این پروتکل، پروتکل اول الحاقی به کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو که ناظر برمخاصمات مسلحانه بین‌المللی است.
باتوجه به اینکه اسرائیل ادعا میکند که این منازعه مسلحانه، غیربین‌المللی است که می‌بایست گفت که ممنوعیت حمله به غیرنظامیان در بند دوم ماده (۱۳) پروتکل دوم الحاقی (۱۹۷۷) که ناظر بر مخاصمات مسلحانه غیربین‌المللی است نیز مورد تاکید قرار گرفته است. اقدامات روا داشته توسط اسرائیل با کودکان در غزه تماما نقض کلیه‌ی قواعد حقوق بین‌الملل بشردوستانه و حقوق بشر است. با بمباران بی‌امان مناطق مسکونی و قطع برق در غزه و بیمارستان‌ها بی‌برق می‌مانند و نوزادان در انکوباتورها و بیماران سالمند در اتاق‌ها بدون دسترسی به اکسیژن در معرض خطر قرار می‌گیرند، خانواده‌ها در غزه در حال حاضر برای دسترسی به آب سالم با مشکل مواجه هستند.
یونیسف ضمن ابراز نگرانی شدید از وضعیت کودکان در غزه، اظهار کرد که این منطقه به گورستان هزاران کودک تبدیل شده است و به‌طرز شگفت انگیزی شمار کودکان کشته شده در غزه در حال افزایش است. با وجود این، تهدید علیه کودکان در غزه فراتر از بمب و موشک است؛ بیش از یک میلیون کودک در غزه با بحران آب آشامیدنی سالم مواجه هستند و مرگ‌ومیر کودکان به‌ویژه نوزادان به‌دلیل کم‌آبی یک تهدید بزرگ است. حدود (۴۴) درصد از کل جمعیت فلسطین و (۴۷) درصد از جمعیت (۲.۳) میلیون نفری نوار غزه کودک هستند؛ به همین دلیل آغاز دور جدید حملات اسراییل نگرانی گسترده‌ای درباره نقض حقوق بشر به‌ویژه حقوق کودکان ایجاد کرده است.
وخامت بحران بشردوستانه در غزه سبب تشدید نگرانی‌ها درباره‌ی نقض شدیدتر حقوق کودکان در این منطقه شده است، زیرا این وضعیت منجر به افزایش نرخ ناامنی غذایی، نقض حق کودکان برای داشتن استاندارد‌های مناسب زندگی مطابق با ماده‌ی (۲۷) کنوانسیون حقوق کودک ملل متحد و نقض حق بر سلامت کودکان از طریق هدف قرار دادن تاسیسات آب، فاضلاب و امکان ابتلای کودکان به بیماری‌ها براساس ماده‌ی (۲۴) همان کنوانسیون میشود. حدود 2.2 میلیون نفر دسترسی عادی خود نسبت به آب پاکیزه را از داده‌اند که بیش از یک میلیون نفر این افراد کودکان هستند. این کمبود آب و غیر بهداشتی بودن آن، خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن را افزایش میدهد که یکی از دلایل اصلی کشته شدن کودکان است. تشدید حملات اسرائیل به غزه همچنین به حق بر امنیت و حق بر آموزش کودکان غزه نیز آسیب وارد کرده است؛ در حال حاضر مدارس غزه به‌عنوان پناهگاه مورد استفاده قرار می‌گیرند، هرچند که این اماکن دیگر از بمباران‌های رژیم صهیونیستی نیز در امان نیستند و براساس ماده‌ی (۲۸) کنوانسیون حقوق کودک، دسترسی کودکان به آموزش می‌بایست تضمین شده و نباید نقض شود.
هم‌اکنون شرایط کودکان فلسطینی روایتی تلخ و تکان‌دهنده است که می‌بایست تدبیری جدی از طرف دولت‌های طرف مخاصمه و جامعه‌ی جهانی علی الخصوص سازمان ملل متحد صورت گیرد. آنچه در غزه دیده میشود این است که هیچ‌کدام از مواد کنوانسیون حقوق کودک ملل متحد توسط اسرائیل رعایت نشده و حقوق کودکان غزه به‌شدت نادیده گرفته شده است.
همچنین میزان خشونت در این جنگ علیه کودکان به‌گونه‌ای است که خشونت از نظر کمی و کیفی در بدترین شکل ممکن در حال رخ دادن است و زندگی آنها را تحت‌الشعاع قرار داده است. طبق ماده‌ی (۴۵) کنوانسیون حقوق کودک، نقش کمیته‌ی حقوق کودک ملل متحد است که می‌تواند به مجمع عمومی ملل متحد درخواست رسیدگی به وضعیت کودکان را مطرح کند. همچنین در بند (پ) ماده (۴۵) این کنوانسیون آمده است که دبیرکل می‌تواند درخواست نماید تا موضوعات خاص از جمله وضعیت کودکان مورد توجه قرار گیرد.
درباره ضمانت اجرای این کنوانسیون نیز می‌توان به تعهدات دولت‌ها اشاره نمودکه در صورت عدم رعایت تعهدات کنوانسیون، اعتماد جهانی نسبت به این دولت‌ها از بین می‌رود. سازمان ملل می‌بایست نسبت به اجرا تعهدات کنوانسیون، نه در حد تعارف، بلکه به‌طور جدی حساسیت داشته باشد و به‌طور مشخص به اسرائیل فشار بیاورد که خشونت علیه کودکان را متوقف کند.
در اقدامی دیگر دبیرکل سازمان ملل می‌تواند با اضافه نمودن اسراییل در لیست شرمساری ملل متحد به جهت کشتار بی‌رحمانه‌ی کودکان در غزه، با انتشار این لیست، اسرائیل را تشویق نماید تا در چشم جهان، رفتار خود را تغییر دهد.
در آخر باید گفت اسرائیل به عنوان یکی از طرفین کنوانسیون حقوق کودک و قدرت اشغالگر در سرزمین‌های اشغالی فلسطین، موظف است که مصالح عالیه‌ی کلیه کودکان تحت صلاحیت خود را در اولویت قرار دهد و به تعهدات خود ذیل این کنوانسیون جهت حمایت و تضمین حقوق کودکان در غزه عمل نماید. ترومای ناشی از جنگ برای کودکان تا نسل‌ها می‌تواند ادامه یابد؛ کودکان امیدهای فردای جهان هستند و دولت‌ها با همکاری یکدیگر می‌توانند آینده بهتری برای هرکودکی که در جنگ و بحران زندگی میکند بسازند. این کودکان امروز هستند که جنگ، همه جوانب حال و آینده زندگی آنان را تهدید میکند و ما بزرگسالان می‌بایست به رسالت خود نسبت به آنان بیشتر اندیشیده و چاره‌جویی شود.
نظر شما :