خاورمیانه در نقطه جوش!

دیپلماسی ایرانی: ظواهر امر حکایت از آن دارد که ماشین کشتار اسرائیلی به این زودی‌ها خاموش‌شدنی نیست. تل‌آویو، نه با تظاهرات و اعتراضات هر‌روزه مردم در کشورهای مختلف جهان و نه با فشار و حتی تهدید مستقیم و غیرمستقیم حاضر به پایان جنگ با حماس و برقراری آتش‌بس در غزه نیست. مؤید این موضوع به کشتار در منطقه جبالیا باز‌می‌گردد که طبق آخرین آمارهای مختلف ۴۰۰ کشته و زخمی بر جای گذاشته است. این در حالی است که ساعاتی قبل از این حمله، انصارالله یمن در بیانیه‌ای رسما آغاز جنگ خود را با اسرائیل اعلام کرد. اما بازشدن جبهه جدید جنگ برای تل‌آویو، نه‌تنها از شدت حملات و کشتار نکاست که باعث شد مقامات اسرائیلی صراحتا مسئولیت جنایت در منطقه جبالیا را بپذیرند.

با توجه به این نکات در یک سناریوی ایدئال، قطعا اسرائیل از گزینه تسری جنگ به دیگر مناطق غرب آسیا استقبال می‌کند؛ چراکه هم‌زمان می‌تواند چند هدف تل‌آیو را تأمین کند. نخست، بازشدن پای آمریکا به جنگ ناخواسته در خاورمیانه و به تبع آن، احتمال درگیر‌شدن واشنگتن با گروهای مسلح سوری، یمنی، عراقی و لبنانی. دوم شکل‌گیری جبهه جنگ بزرگ‌تر در سایه ارتباط‌دادن ایران به جنگ حماس و اسرائیل با هدف تحت‌الشعاع قراردادن وضعیت کنونی اسرائیل پس از عملیات هفتم اکتبر. با در‌نظر‌گرفتن این نکته به نظر می‌رسد که تحرکات میدانی اسرائیل در منطقه هم مبین این است که تل‌آویو عملا سعی در تحریک گروه‌های مسلح در منطقه دارد. کما‌اینکه به گفته ایسنا، در پی انتشار اخباری مبنی بر حمله موشکی به شهر بندری ایلات در جنوب فلسطین اشغالی، منابع رسانه‌ای دیروز (چهارشنبه) از استقرار ناوهای نیروی دریایی اسرائیلی در دریای سرخ خبر دادند.

ارتش اسرائیل در‌این‌باره اعلام کرد‌ چند ناو نیروی دریایی را با هدف تقویت توان دفاعی در دریای سرخ مستقر کرده است. طبق گزارش شبکه الجزیره، این اقدام پس از آن انجام شده است که سه‌شنبه حملات موشکی و پهپادی توسط نیروهای مسلح یمن به سرزمین‌های اشغالی انجام شد. همچنین ارتش اسرائیل صبح دیروز (چهارشنبه) هم مدعی رهگیری چند موشک شلیک‌شده به ایلات شد. به دنبال این خبر، رسانه‌های عبری گزارش دادند انفجارهای پیاپی در نتیجه رهگیری موشک‌هایی که احتمالا از یمن شلیک شده‌اند، شهر ایلات را لرزاند. این رسانه‌ها موشک‌های ضد بازدارندگی را بزرگ توصیف کردند که گنبد آهنین یا شبیه آن نیست. رسانه‌های اسرائیلی احتمال دادند این موشک‌های ضد بازدارندگی از سامانه «ختس» یا سامانه‌ای از همین طراز باشد که نشان می‌دهد موشک‌هایی که رهگیری شده‌، اکثرا از یمن شلیک شده‌اند.

سخنگوی ارتش اسرائیل نیز هم‌زمان اعلام کرد نیروی هوایی یک تهدید هوایی را در منطقه دریای سرخ جنوب شهر ایلات رهگیری کرد. هیچ خطری علیه ساکنان شناسایی نشده و هیچ هدفی نیز داخل اراضی اشغالی مورد حمله قرار نگرفته است. به گفته او، ظاهرا این هم حمله دیگری از سوی انصارالله یمن بوده است. در مقابل روز گذشته (چهارشنبه)، حزام الاسد، یکی از اعضای دفتر سیاسی گروه انصارالله یمن هم‌زمان با اعلام رسانه‌های عبری مبنی بر رهگیری موشک‌هایی بر فراز شهر ایلات که احتمالا از یمن شلیک شدند، سؤالاتی را مطرح کرد. الاسد در شبکه اجتماعی ایکس نوشته‌ای به دو زبان عربی و عبری منتشر کرد و عنوان داشت «شهر ایلات واقع در دریای سرخ سؤالاتی را در‌این‌باره مطرح کرده است که آیا انصارالله پس از حملات موشکی و پهپادی سابق، مجددا شهرک‌های صهیونیستی را هدف قرار داده‌ است یا خیر؟».

به موازات انتشار این توییت، انصارالله یمن دیروز چهارشنبه تصاویر و فایل‌های ویدئویی مربوط به لحظه شلیک موشک‌ها و پهپادها به سمت مواضع رژیم صهیونیستی را منتشر کرد. یحیی سریع، سخنگوی ارتش یمن هم دیروز اعلام کرد نیروهای مسلح یمن یک گروه بزرگ از موشک‌های بالستیک و بالدار و تعداد زیادی پهپاد را به سمت اهداف مختلف در سرزمین‌های اشغالی فلسطین شلیک کردند. احمد حامد، مدیر دفتر ریاست‌جمهوری دولت صنعا‌ در سخنانی در جریان نشست کمیته عالی کمپین ملی حمایت از الاقصی با حضور چهره‌های رسانه‌ای یمنی، فعالان و خبرنگاران رسانه‌های خارجی در صنعا، «حملات موشکی و پهپادی نیروهای مسلح کشورش به اسرائیل را پاسخ صنعا به تهدیدهای آمریکا توصیف کرد». پیش از این نیز محمد البخیتی، عضو دفتر سیاسی جنبش انصارالله یمن گفته بود «واشنگتن تهدیدهای خود را از طریق میانجی عمانی برای ما ارسال کرد اما عبدالملک بدرالدین الحوثی، (رهبر انصارالله) تأکید کرده بود که هر زمان اسرائیلی‌ها حمله زمینی به غزه را اعلام کنند، یمن مداخله خواهد کرد».

از حمله مجدد به پایگاه‌های آمریکا تا خط‌ و‌ نشان‌کشیدن لوید آستین

هم‌زمان با ادعای دیروز (چهارشنبه) اسرائیل مبنی بر شلیک مجدد موشک از سوی یمن به جنوب فلسطین اشغالی، منابع رسانه‌ای از حمله پهپادی دیگری به پایگاه آمریکا در سوریه خبر دادند. ایسنا به نقل از خبرگزاری شفق‌نیوز اعلام کرد پایگاه آمریکا در منطقه التنف در مثلث مرزی سوریه، عراق و اردن صبح دیروز (چهارشنبه) دوباره هدف حمله پهپادی قرار گرفت.

منابع مطلع از شنیده‌شدن صدای چند انفجار از داخل پایگاه التنف در پی این حمله خبر دادند. در همین راستا، مقاومت اسلامی عراق با انتشار بیانیه‌ای مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت. در بیانیه مقاومت اسلامی عراق آمده است «مجاهدین مقاومت اسلامی عراق با دو فروند پهپاد پایگاه «التنف» آمریکا در سوریه را هدف قرار دادند». مقاومت اسلامی عراق همچنین اعلام کرد در این حمله اهداف تعیین‌شده به شکل مستقیم و دقیق هدف قرار گرفتند. مقاومت اسلامی عراق هفته گذشته هم در بیانیه‌ای اعلام کرده بود در راستای حمایت از ملت فلسطین و به دلیل دست‌داشتن آمریکا در کشتار و جنایت علیه آنها حملات به پایگاه‌های واشنگتن در منطقه را تشدید خواهد کرد.

این در حالی است که به گفته فارس، لوید آستین، وزیر دفاع آمریکا شامگاه سه‌شنبه در جلسه استماع سنا با موضوع جنگ حماس و اسرائیل با خط‌و‌نشان‌کشیدن برای نیروهای مسلح در حوزه غرب آسیا تهدید کرد واشنگتن در صورت متوقف‌نشدن حملات این نیروها به اشغالگران آمریکایی در منطقه به آنها پاسخ خواهد داد. وزیر دفاع آمریکا در این جلسه مدعی شد مأموریت‌های پنتاگون در حوزه غرب آسیا شامل «حفاظت از قوای آمریکایی در برابر حملات گروه‌های شبه‌نظامی و برخورد با آنها»، «تقویت موضع نیروهای آمریکایی در منطقه» و «دادن کمک‌های امنیتی مهم به اسرائیل» است. درهمین‌حال منابع سوری هم اعلام کردند «نیروهای ائتلاف بین‌المللی ضد داعش تحت رهبری آمریکا کاروانی حامل تسلیحات را از پایگاه نظامی خود در اقلیم کردستان عراق به مناطق شمال شرق سوریه وارد کردند». آن‌گونه که خالد الحسکاوی، یکی از فعالان در حومه استان الحسکه خبر داده «این کاروان متشکل از ۳۰ کامیون از جمله خودروهای زرهی بردلی، کامیون‌های حامل مهمات و تجهیزات لجستیک، تانکرهای سوخت و کامیون‌های پوشیده‌شده حامل تجهیزات نظامی بود». براساس گزارش العربی الجدید، روز دوشنبه هم نیروهای ائتلاف بین‌المللی ضد داعش کاروانی نظامی از اقلیم کردستان به میدان گازی «کونیکو» در حومه شمال شرقی دیرالزور در شرق سوریه وارد کردند.

موتور دیپلماسی تهران، همچنان روشن

هرچند اخبار و شواهد حکایت از آن دارد که آمریکا و اسرائیل گوش شنوایی برای فشارهای منطقه‌ای و جهانی درخصوص پایان حملات به غزه و برقراری آتش‌بس ندارند، حسین امیرعبداللهیان در ادامه سفر منطقه‌ای خود، بامداد دیروز (چهارشنبه)، دوحه را به مقصد آنکارا ترک کرد تا با مقامات ترکیه درباره تلاش‌های مشترک برای یافتن راه‌حل سیاسی درخصوص موضوع جنگ حماس و اسرائیل دیدار و رایزنی خود را داشته باشد. در اولین دیدار، حسین امیرعبداللهیان، صبح دیروز (چهارشنبه) با هاکان فیدان، همتای ترک خود در محل وزارت امور خارجه ترکیه رایزنی کرد. وزیر امور خارجه کشورمان در نشست مطبوعاتی مشترک با هاکان فیدان، مجددا هشدار داد که «در صورت ادامه جنگ، وضعیت این‌گونه نخواهد ماند و مقاومت درباره اقدامات غافلگیرانه دیگری تصمیم می‌گیرد و شرایط به گونه دیگری خواهد بود».

سکاندار سیاست خارجی ایران در ادامه متذکر شد که «در صورت عدم توقف فوری نسل‌کشی و جنایت‌های جنگی صهیونیست‌ها علیه غیرنظامیان در غزه، منطقه به سمت اتخاذ تصمیمی بزرگ و تعیین‌کننده بسیار نزدیک خواهد شد». این دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی ایران در ادامه نشست خبری دیروز، «مسئولیت خارج‌شدن منطقه از کنترل تمام طرف‌ها و گسترش ابعاد جنگ در صورت عدم توقف فوری جنگ را به صورت مستقیم متوجه آمریکا، اسرائیل و دیگر حامیان این رژیم دانست». امیرعبداللهیان در بخش دیگری از صحبت‌های خود ارجاعی به سخنانش در نشست ویژه مجمع عمومی سازمان ملل در ارتباط با موضوع فلسطین داد که گفته بود، «منطقه غرب آسیا، خانه و منطقه ما است و در تأمین امنیت منطقه و خانه خودمان با هیچ کسی تعارف نداریم».

هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه هم در نشست خبری با همتای ایرانی‌اش، بر نبود دوگانگی معیارها درخصوص اوکراین و غزه تأکید کرد و در ادامه بیان داشت که «ما نمی‌توانیم تداوم رنج‌های گسترده در غزه و همچنین گسترش دایره جنگ به کشورهای همجوار را قبول کنیم». به گفته فیدان، «ما نسبت به گسترش دایره جنگ و رسیدن آن به کشورهای منطقه نگران هستیم و در این خصوص با وزیر خارجه ایران تبادل‌ نظر کردیم. ترکیه آماده است تا در هر روندی برای حل این مسئله مشارکت داشته باشد». امیرعبداللهیان پس از این نشست خبری مشترک با رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه هم دیدار و رایزنی کرد. وزیر امور خارجه ایران در ششمین سفر منطقه‌ای خود طی سه هفته اخیر، برای دومین‌بار صبح سه‌شنبه عازم قطر شده بود تا با مقام‌های ارشد این کشور و به خصوص شیخ تمیم (امیر قطر) پیرامون پیگیری پرونده تبادل اسرا و زندانیان میان حماس و اسرائیل تبادل نظر داشته باشد.

این نکته از آن جهت حائز اهمیت است که دوحه با تلاش‌های مستمر دیپلماتیک با مقامات حماس و اسرائیل به دنبال تبادل اسرای دو طرف، پایان‌دادن حملات به غزه و برقراری آتش‌بس دائم در این باریکه است. گمانه‌زنی‌ها نشان می‌دهد پیگیری پرونده تبادل اسرا میان حماس و اسرائیل که از طریق قطری‌ها در حال انجام است، از مهم‌ترین محورهای رایزنی امیرعبداللهیان در دوحه بود که در آنکارا هم دنبال شده است تا تهران بتواند در مثلث سیاسی منطقه‌ای (تهران- دوحه - آنکارا)، با تمرکز بر سر تبادل اسرای اسرائیل و حماس روند و زمینه برقراری آتش‌بس را فراهم کند.

‌ نقطه جوش و بمب ساعتی

با توجه به ادامه حملات و کشتار اسرائیل در غزه و هشدارهای مکرر امیرعبداللهیان و دیگر مقامات، به‌واقع باید اذعان کرد که خاورمیانه اکنون به «نقطه جوش» رسیده است. این نکته‌ای محوری بود که وزیر امور خارجه ایران هم به‌تازگی در گفت‌وگو با نیویورک‌تایمز به آن اشاره کرد. رئیس دستگاه دیپلماسی کشور در جریان سفری که برای شرکت در نشست اضطراری مجمع عمومی سازمان ملل درباره موضع فلسطین در نیویورک برگزار شد، به این روزنامه آمریکایی گفته بود «منطقه به نقطه جوش رسیده و هر لحظه ممکن است به نقطه انفجار برسد».

پیش‌تر هم عبدالفتاح السیسی، منطقه را به «بمب ساعتی» تشبیه کرده بود که هر لحظه امکان انفجار آن و وقوع جنگی فراگیر وجود دارد. امیرعبداللهیان در ادامه گپ‌وگفتش با نیویورک‌تایمز، این را هم هشدار داده بود که «اگر تا زمان و فرصت کمی که برای راه‌حل سیاسی و توقف جنگ وجود دارد، اقدامی نشود، انفجار آن بشکه باروت شاید اجتناب‌ناپذیر باشد». با همین نگاه، وزیر امور خارجه از تریبون این روزنامه (نیویورک‌تایمز) به کاخ سفید توصیه کرد که «اگر به دنبال گسترش جنگ در منطقه نیستید، برای توقف جنگ تلاش کنید».

تقریبا هم‌زمان با سفر وزیر امور خارجه کشورمان به دوحه، شاهد حضور دیوید بارنیا، رئیس موساد در قطر هم بودیم تا با مقام‌های این کشور (قطر) درباره موضوع آزادی بیش‌ از ۲۳۵ اسیر، گفت‌وگو کند. با این حال برخی منابع غربی در روزهای اخیر از شکست رایزنی‌های تل‌آویو – دوحه درباره تبادل اسرا خبر داده و اعلام‌ کرده بودند تل‌آویو میانجیگری قطری‌ها در این زمینه را بدون نتیجه ارزیابی کرده بودند.

با وجود این، برخی دولت‌های غربی هم در روزهای اخیر درخواست‌هایی را به منظور نقش‌آفرینی تهران در این موضوع (تبادل اسرا) مطرح کرده بودند. برهمین اساس مایکل مارتین، وزیر امورخارجه ایرلند در گفت‌وگوی تلفنی اخیر خود با همتای ایرانی‌اش، خواستار مساعدت تهران برای آزادی یک تبعه ایرلندی در غزه شده‌ است. قبل‌تر هم امیرعبداللهیان در گفت‌وگویی که با بلومبرگ داشت، ضمن اشاره به رایزنی‌ها و هماهنگی‌های تهران و دوحه در این زمینه، از آمادگی حماس برای آزادی اسرای غیرنظامی خبر داده بود.

این در حالی است که پیش‌ از این رئیس دستگاه دیپلماسی ایران در سفر ۲۲ مهر خود به دوحه، در جریان دیدار با مقام‌های قطری و رهبران گروه‌های مقاومت فلسطینی، درباره سرعت‌بخشیدن به آزادی اسرای غیرنظامی بحث و تبادل‌ نظر کرده بود. شاید در سایه گزارش‌های پیشین و آن‌گونه که تأکید شد، دوحه نتواند به آزادی تمام اسرای دو طرف، پایان‌دادن حملات به غزه و برقراری آتش‌بس دائمی دست پیدا کند، اما در این میان تلاش‌های قطری‌ها برخی دستاوردهای حداقلی را به دنبال داشته است که در تازه‌ترین مورد پیش از ظهر دیروز (چهارشنبه)، خبرگزاری فرانسه گزارش داد که اولین فلسطینی‌های دوتابعیتی، غزه را از طریق گذرگاه رفح به مقصد مصر ترک کردند. این بعد از آن بود که منابع اعلام کردند قطر در توافقی میان مصر، حماس و اسرائیل با هماهنگی آمریکا برای بازگشایی گذرگاه رفح به میانجیگری پرداخت.

به نظر می‌رسد این دستاوردهای حداقلی، خط امید دیپلماتیک را برای قطری‌ها به وجود آورده که کماکان تلاش‌های سیاسی میانجیگرانه را در دستور کار داشته باشند، به خصوص آنکه سفر مجدد آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا که قرار است فردا (جمعه) به اسرائیل برود، برخی تحلیلگران را به این باور رسانده که دوحه با مشارکت واشنگتن به دنبال پیگیری هرچه جدی‌تر مذاکرات برای پایان‌دادن به جنگ حماس و اسرائیل است. اما در مقابل، این گزاره احتمالی نیز وجود دارد که واشنگتن هدف محوری خود را از سفر وزیر امور خارجه به غرب آسیا، بر فشار به دولت مصر در جهت کوچاندن دو و نیم میلیون نفر از ساکنان غزه به صحرای سینا تعریف کرده است. گزارش‌های بعدی که با سفر بلینکن هم‌زمان خواهد شد، به شکل متمرکزتری این گزاره را بررسی خواهد کرد./شرق