رویای سلفی های اسرائیل

نویسنده: عبدالمنعم سعید

دیپلماسی ایرانی: بعد از چند ماه تظاهرات با مشارکت بیش از 600 هزار نفر علیه دولت اسرائیل، متوجه شدیم که مردم اسرائیل برای بیان مخالفت خود با تلاش دولت نتانیاهو به منظور قرار دادن دادگاه عالی تحت سیطره کنست، ابزاری «دموکراتیک» جز ریختن به خیابان ها پیدا نکرده‌اند. هدف دولت از این کار، برهم زدن توازن بین قوه مجریه که صاحب اکثریت پارلمانی است و قوه قضائیه و در نتیجه جلوگیری از شکایت بردن از دولتمردان در صورت زیرپا گذاشتن قوانین اساسی، به قدرتی بالاتر است. 

اصل مسئله این است که اسرائیل کشوری بدون قانون اساسی است هرچند دارای چیزی شبیه به قانون اساسی است که هنگام تاسیس آن با توافق موقت بر سر قوانین پایه که بر لائیک بودن حکومت تاکید داشت، ایجاد شد. اکنون گروه های دینی در دولت نتانیاهو به دنبال تغییر این قوانین هستند تا «شریعت» یهودی را جایگزین «قوانین» بشری کنند. این دو دستگی در اسرائیل، تعبیراتی مانند «جنگ داخلی» و تشیبه اسرائیل به لبنان را به دنبال داشت و در نهایت نتانیاهو زیر فشار تظاهرات کنندگان با تعلیق موقت تلاش برای به تصویب رساندن این قانون در کنست موافقت کرد. 

ریشه های این تحولات به سال 2018 باز می گردد که اسرائیل ناگهان خود را «کشور قوم یهود» اعلام و کنست نیز آن را تصویب کرد. این اقدام با تدابیر قبلی مثل معرفی قدس به عنوان پایتخت یکپارچه اسرائیل و گسترش شهرک سازی در کرانه باختری رود اردن، مرتبط بود. تا 25 سال قبل حتی قابل تصور نبود که اسرائیل در چنین مسیری پیش برود. خلاصه این که اسرائیل اکنون دچار نوعی جسارت امپریالیستی شده که موجب شده است به سمت تحقق رویاهای دینی پیش برود، کاری که قبلا دیوانگی تصور می شد. 

جریان های تندرو محافظه کار که به دنبال تحقق بخشیدن به رویاهایشان هستند، در آینده نزدیک رویاهای جدیدی را مطرح خواهند کرد که تحقق آنها نیز به مسئولیت سیاسی دولت تبدیل خواهد شد مثل ضمیمه کردن بلندی های اشغالی جولان به اسرائیل و ضمیمه کردن شهرک های یهودی نشین در کرانه باختری به اسرائیل که مقدمه ای برای بلعیدن بخش اعظم کرانه باختری خواهد شد. همه این رفتارها ریشه در «سلفی گرایی» یهودیانی دارد که می خواهند بر اساس شریعت توراتی زندگی کنند. 

جریان سوم که اخیرا در کنار دو جریان سنتی چپ لیبرال و راست محافظه کار وارد عرصه سیاسی اسرائیل شده اند، نگاهی «توراتی» به اسرائیل دارد که از دریای مدیترانه تا رود اردن را ملک قوم یهودی و همزیستی با فلسطینی ها در این سرزمین را غیرممکن می داند. این جریان معتقد است ساکنان این سرزمین طبق شریعت توراتی باید یهودیان واقعی باشند. 

در واقع دولت ائتلافی کنونی اسرائیل، تفاوت زیادی با گروه های سلفی ندارد که بعد از بهار عربی در خاورمیانه گسترش یافتند و از همان سنت هایی پیروی می کنند که به دولت اجازه مداخله در امور شخصی شهروندان مثل نحوه لباس پوشیدن و خوردن و ازدواج و حتی مراسم بعد از مرگ را می دهد. شاید به همین علت است که شاهد واکنش گسترده احزاب و جامعه مدنی اسرائیل در برابر تغییراتی هستیم که احزاب حاکم به دنبال تثبیت آن هستند. رفتار این گروه های مذهبی یهودی با واکنش منفی یهودیان در آمریکا و اروپا به اضافه مقامات آمریکایی و اروپایی مواجه شد که در مقابل خود نوعی اصولگرایی ارتدوکسی یهودی را می بینند که کاملا مغایر با جریان اصلاح طلب غالب بین یهودیان اروپا و آمریکاست. 

در چنین شرایطی احتمال رویارویی بین تظاهرکنندگان اصلاح طلب و دولت اسرائیل وجود دارد که قصد دارد گروه های شبه نظامی جدیدی را تحت عنوان گارد ملی ایجاد و احتمالا از آن در داخل اسرائیل و علیه شهروندان اسرائیلی استفاده کند. هرچند عقب نشینی نتانیاهو و تعلیق موقت کودتا علیه دستگاه قضایی به نوعی اذعان به قبول توازن قواست که به تندروها امکان ادامه مسیر نمی دهد ولی ماهیت سلفی گری یهودی به گونه ای است که امکان پابرجا ماندن این آتش بس موقت را زیر سوال می برد. در چنین شرایطی احتمال دارد نتانیاهو برای آن که یهودیان و دولت ها را در اروپا و آمریکا خشمگین نکند، درباره حضور گروه های سلفی در ائتلاف حاکم تجدید نظر کند. راه دیگر پیش روی نتانیاهو این است که همه نخبگان سیاسی اسرائیل را بار دیگر به سمت صندوق های اخذ رای ببرد شاید حمایت مردمی بیشتری را برای اجرای برنامه هایش به دست آورد.

منبع: الشرق الاوسط / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11