از روحیه دمی دمی مزاجی ترامپ تا بلوف گفت وگو با ایران

نویسنده: سید قاسم ذاکری، کارشناس روابط بین الملل

دیپلماسی ایرانی: با وجود آنکه اغلب کتب خاطرات سیاستمداران و شخصیت های نظامی و امنیتی غربی عمدا فاقد نکات زیادی برای اطلاع عموم است ولی در لابه لای سطورِ خاطرات جان بولتون (شاید بخاطر عصبانیتی که از ترامپ و همکارانش داشته است) اطلاعات بسیار مهم، مستند و ارزشمندی برای سیاستمداران و دیپلمات ها نهفته است. البته هرچند از زمان انتشار و ترجمه کتاب خاطرات جان بولتون «اتفاقی که در آن اتاق افتاد» مدت زمان زیادی می گذرد و طبیعتا این کتاب تاکنون توسط خوانندگان زیادی مطالعه و بررسی شده است (چنانکه نقدها و اظهارنظرهای زیادی درباره محتوای این کتاب در کشورمان انجام گرفته است) با این حال از نقطه نظر سیاست و دیپلماسی شاید بشود به برخی نکات هم بشرح ذیل در این کتاب اشاره کرد:

1- غافلگیری مردم و سیاستمداران در آمریکا از پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری 2016 آنچنانکه بولتون مدعی است پیروزی ترامپ حتی غافلگیری ستاد انتخاباتی او را سبب شد!

2- مهمترین و اصلی ترین هدف از نگارش این کتاب به رخ کشیدن و مطرح کردن ضعف های شخصیتی و حرفه ای ترامپ در مقام رئیس جمهوری آمریکا بوده؛ موضوعی که تقریبا در سرتاسر کتاب خاطرات بولتون تمرکز اصلی کتاب روی آن صورت گرفته است و البته شاید بشود گفت چنین نقد و توهین هائی برای اولین مرتبه در تاریخ آمریکا علیه رئیس جمهوری آمریکا به وقوع پیوسته باشد! از جمله این موارد که برای تمامی مردم جهان هم روشن شده است می توان به اینها اشاره کرد:

- بیسوادی و کم اطلاعی شدید ترامپ از مسائل جهانی همچنین سیاست و اقتصاد در داخل آمریکا؛ 

- خصلت بی ثباتی شخصیتی، خودشیفتگی، دمدمی مزاجی غیرقابل پیش بینی بودن و ارتکاب مکرر ترامپ به اقدامات و ابراز نظرات نپخته، حساب نشده و غافلگیرانه که گاهی در تضاد کامل با سیاست های رسمی و سنتی آمریکا بوده است (نظیر اعطای امتیازات عجیب و غریب به چین و کره شمالی که مغایر سیاست رسمی آمریکا بوده است) همچنین ابتکار جدید ترامپ در توسل به رسانه ها و فضاهای مجازی (مثل توئیت کردن) برای اتخاذ تصمیم های مهم مملکتی مثل اعلام مواضع و عزل و نصب های حکومتی بجای راه و روش های مرسوم مملکتداری!

- اجبار نهادها و ارگانهای مختلف آمریکائی در همسو شدن با ترامپ بخاطر تثبیت فرهنگ تملق و چاپلوسی در همسوئی با رئیس جمهور در دوائر حکومتی و نهادهای حاکمیتی آمریکا (با وجود بی توجهی مطلق ترامپ به نظرات کارشناسی در دوائر حکومتی آمریکا در امور گوناگون مملکتداری).

3- مهمترین نکات در این کتاب پیرامون نگرش ترامپ به سیاست خارجی عبارت است از: ابراز تمایل شدید ترامپ برای عقب نشینی سریع نظامی آمریکا از غرب آسیا و آفریقا، عصبانیت ترامپ بخاطر ناکامی در شکست دادن طالبان، تنفر شدید ترامپ از اروپا و ناتو چنانکه ترامپ بارها این جمله را تکرار کرده است که «اروپا بدتر از چین است فقط کوچکتر است!»، ترس شدید ترامپ از کشیده شدن پای آمریکا به جنگ با روسیه بخاطر اوکراین و یا حتی بخاطر دیگر اعضای ناتو در اروپا و ابراز تنفر ترامپ از کردها در غرب آسیا.

4- اشاراتی بسیار مهم نسبت به نگرش و رویکرد پوتین نسبت به سوریه، اوکراین، برجام، چین و کره شمالی که در صحبت های پوتین با مقامات عالی رتبه آمریکائی مطرح شده است. 

5- در مورد ایران نکات بسیار مهمی بشرح ذیل در خاطرات جان بولتون دیده می شود:

- ترامپ بصورتی احمقانه واقعا خیال می کرده است که ایران تسلیم خواهد شد (مصداق بارز بیسوادی و بی اطلاعی ترامپ از مسائل جهانی)، 

- فقدان این برداشت در عالی ترین سطوح مملکتداری در آمریکا مبنی بر اینکه ایران تهدیدی اصلی و بزرگ علیه آمریکاست (بولتون در این رابطه صراحتا به عدم همراهی دستگاه های بوروکراسی مرتبط با مساله ایران در آمریکا با اقدامات و طرح های ترامپ علیه ایران و برجام اشاره کرده همچنین اذعان می دارد جیمز متیس در مقام وزیر دفاع آمریکا حتی در جلسات دربسته و محرمانه می گفته است که ایران جزء تهدیدات اصلی و فوری علیه امنیت آمریکا نیست)!

- اهمیت پایگاه نظامی الاسد در عراق صرفا تشدید فشار علیه ایران بوده است؛ 

- خودداری ترامپ از تصمیم اتخاذ شده در شورای امنیت آمریکا برای حمله نظامی علیه اهدافی در ایران (در واکنش به سرنگونی پهپاد گرانقیمت آمریکایی در خلیج فارس) صرفا بخاطر خصائص دمدمی مزاجی، ترس و بی ثباتی شخصیتی ترامپ توصیف شده است؛

- اذعان ترامپ و وزیر وقت خزانه داری آمریکا نسبت به مخاطرات سلاح تحریم اقتصادی بر اهمیت جهانی دلار بلکه اذعان شخص بولتون و حتی ترامپ نسبت به ناکارآمدی تحریم ها علیه ایران؛ 

- تحسین ضمنی بولتون نسبت به واکنش هوشیارانه ایران در قبال فشار حداکثری آمریکا و غرب بصورت مقاومت حداکثری (با استفاده از گروه های مقاومت در منطقه)

- اعتراف بولتون به اینکه هدف ترامپ از اصرار برای گفت وگو با ایران صرفا انجام گفت وگو برای گفت وگو و بدون بی محتوای خاصی بوده است هر چند متحدین آمریکا مثل اسرائیل و اعضای شورای همکاری خلیج فارس (برخلاف اروپا) با چنین گفت وگوهای نمایشی ترامپ با ایران هم مخالف بوده اند.

6- مهمترین نکات پیرامون افغانستان عبارتست از: عصبانیت شدید ترامپ از ناکامی در به زانو درآوردن طالبان، اصرار ترامپ در خروج سریع نظامی از افغانستان و سوریه، اذعان بولتون به اینکه آمریکا شاهد افزایش کمک های ایران به طالبان در جنگ علیه آمریکا بوده است؛ تحلیلهای نسبتا دقیق بولتون از مشکلات آمریکا در افغانستان که در جلسات شورای امنیت آمریکا مطرح می شده است، ترس ترامپ از خروج و عقب نشینی نظامی از افغانستان بخاطر پیامدهای غیر قابل پیش بینی چنین اقدامی بر اعتبار جهانی و امنیت آمریکا و متحدینش در دنیا با وجود فراهم شدن چارچوب توافقات آمریکا با طالبان، مخفی ماندن محتوای سند توافق آمریکا با طالبان (موسوم به توافقات دوحه) از جان بولتون به عنوان مشاور امنیت ملی رئیس جمهوری آمریکا!