چین خود را برای تحریم و جنگ اقتصادی آماده می کند

نویسنده: آگاثه دمارایس

دیپلماسی ایرانی: روزهای طلایی تحریم های ایالات متحده ممکن است به زودی به پایان برسد. با افزایش تحریم ها بسیاری از کشورهای سرکش شروع به مقاوم کردن اقتصاد خود کرده اند. در سال 2012، ایالات متحده ارتباط ایران با شبکه سوئیفت را قطع کرد. در سال 2014، تحریم های کشورهای غربی علیه روسیه، مسکو را بر آن داشت تا خود مختاری اقتصادی را در اولویت قرار دهد. در سال 2017 نیز قطع صادرات نیمه هادی ها توسط ایالات متحده به پکن هشدار داد که دسترسی به فناوری حیاتی ممکن است قطع شود.

این سه رویداد، رویکرد تازه ای را رقم زده است: مقاومت در برابر تحریم ها. قدرت ایالات متحده برای اعمال تحریم ها علیه سایر کشورها ناشی از اولویت دلار و نظارت ایالات متحده بر کانال های مالی جهانی است. پس منطقی است که دشمنان ایالات متحده به دنبال نوآوری های مالی باشند. 

از سال 1990 سرعت استفاده از تحریم ها به شدت افزایش یافت و دشمنان ایالات متحده با اتخاذ تدابیر پیشگیرانه برای دور زدن مجازات های احتمالی پاسخ داده اند.

سواپ دو طرفه ارز به کشورها اجازه می دهد تا دلار آمریکا را دور بزنند. معاملات مبادله ارز، بانک های مرکزی را مستقیماً به یکدیگر متصل می کند و نیاز به استفاده از ارز سوم را برای تجارت از بین می برد. تا کنون بیش از 60 کشور از این نوع قراردادها استفاده کرده اند که ارزش آن به 500 میلیارد دلار می رسد. هدف پکن روشن است: شرکت‌های چینی بتوانند کانال‌های مالی ایالات متحده را در زمانی که می‌خواهند دور بزنند.

در سال 2020، برای اولین بار، چین بیش از نیمی از تجارت خود با روسیه را با ارزی غیر از دلار آمریکا تسویه کرد و بیشتر این مبادلات تجاری از تحریم های ایالات متحده ایمن ماندند. در مارس 2020، سازمان همکاری شانگهای، توسعه پرداخت ها به ارزهای محلی را در تلاش برای دور زدن دلار آمریکا و تحریم های ایالات متحده در اولویت قرار داد.

هند در سال 2019 موشک های پدافند هوایی اس-400 را از روسیه خریداری کرد. هند موشک های روسی را به کمک ترکیبی از روبل و روپیه هند خریداری کرد و بدین ترتیب از تحریم های ایالات متحده که می توانست برای توقف فروش استفاده شود، فرار کرد.

آنچه چین به عنوان جایگزین معرفی کرده سامانه فرامرزی پرداخت بین بانکی (CIPS) است که هنوز با سوئیفت قابل مقایسه نیست. در سال 2021، CIPS تنها 12 تریلیون دلار تراکنش را پردازش کرد که معادل آن چیزی است که سوئیفت در کمتر از سه روز پردازش می کند. علاوه بر این CIPS بر پرداخت‌های رنمینبی متمرکز است که کمتر از ده درصد از تراکنش‌های مالی جهانی را در بر می گیرد.

همین هم یک پیروزی برای مسکو و پکن است: هدف آنها داشتن یک جایگزین کارآمد برای SWIFT است نه اینکه به یک سامانه پرداخت درجه یک دست یابند. آنچه برای روسیه و چین اهمیت دارد این است که حدود 1300 بانک در بیش از 100 کشور به این چارچوب پیوسته اند. اگر قرار باشد ارتباط روسیه و چین با سوئیفت قطع شود، پشتیبان آنها هر زمان که بخواهند آماده است. پکن ممکن است روزی شرکت هایی را که خواهان دسترسی به بازار چین هستند مجبور به استفاده از CIPS کند. چین می تواند از این بازار به عنوان یک اهرم استفاده کند. درست مانند شیوه ای که ایالات متحده به کار گرفته است. 

ابزار دیگر دشمنان ایالات متحده، ارز دیجیتال است. در اینجا هم چین پیشتاز است. در حال حاضر حدود 300 میلیون چینی در بیش از 20 شهر از جمله پکن، شانگهای و شنژن از رنمینبی دیجیتال استفاده می کنند. این ارز دیجیتال توسط بانک مرکزی چین صادر شده و در تلفن های همراه شهروندان چینی ذخیره می شود. پیش بینی می شود که تا سال 2030، یک میلیارد نفر از رنمینبی دیجیتال استفاده کنند.

در سال 2021، پکن شراکت با امارات متحده عربی و تایلند برای صادرات با رنمینبی دیجیتال را کلید زد. با توجه به اینکه چین بزرگترین شریک تجاری اکثر کشورهاست، احتمالاً معاملات دیگری از این دست در پیش خواهد بود. ایالات متحده هیچ راهی برای محدود کردن ارزهای دیجیتال نخواهد داشت.

با این حال، رکود اقتصادی اخیر چین، همراه با نبود گزینه تبدیل رنمینبی، جذابیت این کشور  را برای سرمایه گذاران کاهش داده است. از این رو این دیدگاه که تا سال 2030 چین بتواند جایگزین ایالات متحده به عنوان بزرگ ترین اقتصاد جهان شود دور از انتظار است. با این حال، بیشتر اقتصاددانان موافقند که طی چند دهه، حدود نیمی از تولید جهان در آسیا خواهد بود. در این زمینه، یک ارز دیجیتال منطقه ای جذاب به نظر می رسد.

قراردادهای مبادله ارز، سیستم‌های پرداخت جایگزین و ارزهای دیجیتال تأثیر زیادی بر اثربخشی تحریم‌های ایالات متحده ندارند. با همه این ها، نوآوری ها به طور فزاینده ای به کشورها این امکان را می دهد که از گذر کانال های ضد تحریم، تراکنش ها را انجام دهند.

هیچ دلیلی وجود ندارد که باور کنیم روابط بین واشنگتن و پکن یا واشنگتن و مسکو به این زودی بهبود خواهد یافت. محتمل‌ترین سناریو این است که اوضاع بدتر شود و پکن و مسکو تلاش‌های خود را برای مقابله با تحریم‌ها دو چندان کنند.

ردیابی تراکنش های مالی که دارای ویژگی های مشکوک یا مشخصه کشورهای ویژه ای هستند در مبارزه با تروریسم حیاتی است. شناسایی نقل و انتقالات مالی بین بازیگرانی که به عنوان تسهیل کننده انتشار هسته ای شناخته می شوند، به ردیابی توسعه سلاح های هسته ای نیز کمک می کند.

همه اینها به این معناست که ظرف یک دهه، تحریم های یکجانبه ایالات متحده ممکن است تاثیر کمی داشته باشد. اقدامات چندسویه با پشتیبانی ژاپن، ایالات متحده، کشورهای اتحادیه اروپا و سایر قدرت های همفکر، چه بسا بهترین جایگزین باشد.

حتی چین هم نمی‌تواند نبود همزمان دسترسی به بازارهای اروپا، ایالات متحده و ژاپن را برتابد. در بهترین سناریو، توسعه تحریم‌های چندجانبه به ایجاد چارچوبی جهانی برای بهبود اثربخشی تحریم‌ها کمک می‌کند.

چنین سازمانی مقاومت در برابر تحریم ها را با نگاهی به هماهنگ سازی مسیرهای مالی غرب برای مقابله با چالش های پیش رو تحلیل می کند و همچنین اثرات تحریم ها را با تمرکز ویژه بر کشورهای نوظهور بررسی خواهد کرد.

منبع: فارن افرز / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11