یک سفر ضدایرانی!

دیپلماسی ایرانی: آنتونی بلینکن شامگاه دوشنبه به وقت تهران وارد اسرائیل شد. اگر چه طبق اخبار دستور کارهای متعددی برای این سفر رئیس دستگاه سیاست خارجی آمریکا مطرح شده است، اما آنگونه که به نظر می رسد مهمترین موضوع به ایران باز می گردد. در همین رابطه وزیر امورخارجه ایالات متحده گفت که در دیدارهای خود با مقامات اسرائیل درباره ایران رایزنی های لازم را انجام داده است.

آنتونی بلینکن با انتشار پیام‌هایی در حساب کاربری خود در توئیتر از دیدارهایش با نخست وزیر و رئیس جمهور اسرائیل خبر داد. وی در این پیام‌ها با مفید خواندن رایزنی‌هایش با مقامات صهیونیستی نوشت که در این دیدارها درباره ایران و موضوعات امنیتی منطقه گفت‌وگو کرده است. بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل نیز روز دوشنبه در توییتی نوشت: «ما در حال همکاری با آمریکا برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای و گسترش حلقه صلح هستیم. سیاست ما این بوده که هر چه در توان اسرائیل است برای جلوگیری از توسعه تسلیحات هسته‌ای توسط ایران انجام دهیم و سیاستمان همچنان همین باقی مانده است.

این سفر، دیدار و رایزنی ها تنها به فاصله 48 ساعت پس از حمله شنبه شب به یکی از تأسیسات وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران در اصفهان صورت گرفته است. در تازه ترین خبر پیرامون این اتفاق نورنیور (رسانه نزدیک به دبیر شورای عالی امنیت ملی) دیروز سه شنبه خبر داد که با بررسی فنی بقایای یکی از ریز پرنده‌هایی که در جریان حمله به یک مجتمع کارگاهی وزارت دفاع در اصفهان از سوی یگان‌های پدافندی سرنگون شد، اطلاعات ذی‌قیمتی را در اختیار نهادهای امنیتی قرار داده است.  این رسانه عنوان داشت که از طریق آنالیز اجزای بدنه، موتورها، منبع تغذیه و سیستم ناوبری این ریز پرنده و تطبیق آن با نمونه‌های موجود، سازنده آن دقیقا مشخص شده و سرنخ‌های مهمی را آشکار کرده است. هر چند که  نامی از این کشور سازنده و طراح حمله برده نشد، اما نورنیوز ادعا کرد اطلاعات رسیده حاکی از آن است که به‌دلیل تسلط فنی بخش‌های ذی‌ربط و همچنین استقرار سامانه‌های الکترونیکی پیشرفته در مراکزی که احتمال اقدامات خراب‌کارانه مشابه در آنها وجود دارد، احتمال موفقیت حملاتی از این دست به حداقل ممکن رسیده است.

تا به اینجای کار ایالات متحده، اسرائیل و اوکراین سه متهم اصلی انجام این حمله هستند. این در حالی است که آمریکا در یک واکنش رسانه ای و دیپلماتیک عملا پای خود را از این حمله بیرون کشید و همه تقصیرها را به گردن اسرائیل انداخت. در این خصوص روزنامه وال‌استریت ژورنال روز یکشنبه نوشت مقام‌های آمریکا ضمن رد دخالت این کشور در حمله پهپادی (ناموفق) به یکی از کارگاه‌های وزارت دفاع در اصفهان، گفته‌اند اسرائیل مسئول این عملیات بوده است. وب‌سایت روزنامه وال‌استریت ژورنال افزود: «این نخستین عملیات نظامی اسرائیل در دوره دولت جدید راست‌گرای افراطی بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر این رژیم علیه ایران است». این روزنامه به نقل از مقام‌های آمریکا نوشت هدف این حمله، محدود و مهارکردن توان هسته‌ای و نظامی ایران بوده است. 

وال‌استریت ژورنال به نقل از مقام‌های آمریکا و افراد آگاه از این عملیات افزود: «مقام‌های اسرائیل و آمریکا راه‌های تازه را برای مبارزه با فعالیت‌های ایران شامل تعمیق همکاری نظامی آن با روسیه بررسی می‌کنند». به نوشته این روزنامه، این کارخانه مهمات‌سازی در کنار یک مرکز پژوهش فضایی قرار داشته که واشنگتن آن را به علت همکاری با برنامه موشکی بالستیک ایران تحریم کرده بود.البته تا‌‌کنون اسرائیل از اظهارنظر در‌این‌باره خودداری کرده است. به موازات حمله به یکی از تأسیسات وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران در اصفهان، شبکه لبنانی المیادین به نقل از منابع خود اعلام کرد سه کامیون ایرانی حامل آرد و برنج در مرزهای سوریه مورد حمله قرار گرفتند. برخی منابع، پهپادهای آمریکایی را عامل این حمله اعلام کرده‌اند و برخی نیز آن را به اسرائیل ربط می‌دهند.

 بازی بایدن با برگه فشار نتانیاهو 

با وجود آنکه «شرق» در گزارش دیروز خود از پارامتر بی ثباتی سیاسی و اجتماعی در سایه شکل گیری، تداوم و تشدید موج اعتراض ها و اعتصابات علیه بنیامین نتانیاهو و به دنبال آن ناکارآمدی وی و دولتش در عرصه سیاست خارجی پرداخت، اما در این شرایط شکننده که نخست وزیر اسرائیل با آن دست و پنجه نرم می کند آیا می توان نتانیاهو را کاملا خلع سلاح تصور کرد؟ محمود سیف زاده پاسخ این سوال «شرق» را «نه» می داند. چرا که از نگاه او اگرچه اکنون تنها با گذشت حدود ۵۰ روز از عمر دولت نتانیاهو شاهد برگزاری اعتراضات گسترده در سرزمین های اشغالی موسوم به شنبه های اعتراضی طی ۴ هفته متوالی هستیم و به زعم او وضعیت برای نخست وزیر آنقدر پیچیده شده است که در کمتر از دو ماه مجبور به برکناری یکی از وزرای خود (آریه درعی، رئیس حزب شاس و وزیر امور داخلی و بهداشت) شده است، اما تحلیلگر حوزه سیاست خارجی معتقد است که این چالش آنقدر نتانیاهو را دست بسته نخواهد کرد. 

از نگاه سیف زاده سیاست خارجی ایران هم با وضعیت مشابهی مواجه است و اکنون دیپلماسی ایرانی با شکاف ملت - دولت طی ماه های اخیر دست به گریبان شده که به کاهش توان چانه زنی و افت نفوذ منطقه ای تهران دامن زده است. اما این تحلیلگر حوزه بین الملل به نکته مهمتری هم اشاره می کند و آن هم تفاوت شرایط تهران و تل آویو است. از این منظر، کارشناس مسائل غرب آسیا یادآور می شود که تهران علاوه بر شکاف سیاسی و اجتماعی داخلی با دو موضوع جدی تر یعنی تحریم و همچنین فشار، اجماع  و انزوای دیپلماتیک روبه‌روست، درحالی‌که نتانیاهو شرایط بهتری را در این رابطه دارد که قابل قیاس نیست. 

به همین دلیل اسرائیل در موضع برتری قرار می گیرد، اما بهرام فلاحی دیگر کارشناس و مفسر تحولات خاورمیانه نگاه دیگری را به تحلیل های سیف زاده اضافه می‌کند و به «شرق» از بحران امنیتی در سرزمین های اشغالی می گوید. از این زاویه، فلاحی تاکید دارد که چون اکنون دایره ناامنی ها به خصوص در هفته های اخیر به واسطه انجام سلسله عملیات استشهادی در سرزمین های اشغالی به قدری شکننده شده است که دو چهره رادیکال دولت تندروی نتانیاهو (اسموتریج و بن گویر) خواهان دنبال مسلح کردن تمام شهرک‌نشینان هستند، احتمالا فضای امنیتی در اسرائیل به یک نقطه «غیرقابل مدیریت» رسیده است و یا به زعم این کارشناس در کوتاه مدت خواهد رسید.

با توجه به نکته یاد شده، این تحلیلگر مسائل خاورمیانه اعتقاد دارد: «اگر نهایتاً این فضای غیرقابل کنترل و غیرقابل مدیریت امنیتی در سرزمین های اشغالی شکل بگیرد دولت نتانیاهو عملاً توان انجام هیچ کاری را در هیچ زمینه اقتصادی، سیاسی، دیپلماتیک و ... ندارد، چه برسد به آنکه بخواهد تقابل با ایران را در بستر تحولات منطقه‌ای و بین المللی پیش ببرد.» در صورتی که فلاحی در یک قیاس بر این باور است که ایران با چنین چالش امنیتی مواجه نیست.  

مجموعه این برتری ها و ضعف ها حکایت از آن دارد که ایران و اسرائیل در دوره نخست وزیری بنیامین نتانیاهو به یک نقطه عطف در تقابل رسیده اند. اما ایالات متحده آمریکا در این تنش چه نقشی را ایفا می کند و به دنبال اجرای چه سناریویی خواهد بود؟ سوالی است که بهرام فلاحی، پاسخش را از دو زاویه نظامی - امنیتی و دیپلماتیک می دهد. از منظر نخست، این کارشناس مسایل منطقه به برگزاری بزرگترین رزمایش انجام شده بین آمریکا و اسرائیل طی روزهای اخیر با هدف شبیه سازی حمله به مراکز نظامی و هسته ای ایران اشاره می کند که از دید او می‌تواند به تحریک تل اویو از جانب واشنگتن در شکل گیری اقداماتی علیه ایران منجر شود.

.اما فلاحی در حوزه دیپلماتیک به تلاش ایالات متحده برای استفاده از برگ برنده فشار اسرائیل به ایران با روی کار آمدن دولت بنیامین نتانیاهو اشاره دارد؛ کما اینکه به زعم این مفسر مسائل غرب آسیا سفر جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، ویلیام برنز،  رئیس سی آی ای و همچنین آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا به اسرائیل و دیدارش آنها با مقامات دولت نتانیاهو حکایت از آن دارد که بایدن به دنبالت مهندسی فضایی سیاست خارجی علیه تهران با استفاده از همه برگه های فشار است. 

 محمود سیف زاده هم گزاره فلاحی را تایید می کند و در تشریح و تبیین بیشتر آن به «شرق» می گوید که «دولت بایدن اکنون یک پروژه چند بُعدی را در قبال ایران در پیش گرفته است، از فشار به چین برای به محدو کردن و یا توقف کامل فروش نفت ایران تا رایزنی با مقامات اروپایی، کانادایی، استرالیایی و ... برای اجرای تحیم‌های بیشتر و مخصوصا قرار دادن سپاه در لیست گروه‌های تروریستی و در کنار آن کنترل و مدیریت اسرائیل در مسیر ریل گذاری شده واشنگتن؛»

البته این تحلیلگر مسائل خاورمیانه برخلاف آنچه که فلاحی شاره کرد موضوع همکاری‌های نظامی و امنیتی بین اسرائیل و آمریکا را به خصوص در دولت جدید نتانیاهو پارامتر جدی برای رقم زدن اتفاقی در قالب حمله به ایران نمی داند، چرا که سیف زاده تاکید دارد که نه خود اسرائیل و نه آمریکا و هیچ کشوری به دنبال جنگ با ایران نبوده و نخواهند بود. اما در عین حال، هم سیف زاده و هم فلاحی احتمال تکرار و تداوم برخی عملیات های خرابکارانه علیه تاسیسات هسته ای و نظامی ایران را دور از ذهن نمی دانند.

 کی یف، یار کمکی واشنگتن، تل آویو یا هر دو؟

اگرچه بعد از ساقط شدن هواپیمای مسافربری اوکراینی روابط ایران و اوکراین دستخوش برخی حواشی شد، اما تجاوز روسیه اوکراین، عملاً یک نقطه عطف در مناسبات تهران و کی یف بود تا جایی که زلنسکی روابط خود با ایران را به سطح کاردار تنزل داد. ادعای همکاری های نظامی، دفاعی و امنیتی مسکو و تهران در این جنگ و ارسال پهپاد و دیگر تسلیحات ایرانی به روسیه با هدف به کارگیری در اوکراین روابط دو جانبه (تهران - کی یف) را مرز قطع کامل برده است.

در این میان باز شدن پای اوکراین به حمله شنبه شب به یکی از تاسیسات وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران در اصفهان و احضار کاردار اوکراین به وزارت امور خارجه ایران می تواند کاتالیروزی بر این مهم (قطع روابط) باشد. «میخائیلو پودولیاک»، مشاور ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، در توئیتی از «حساب پس‌دادن» در برابر اوکراین سخن گفته و با اشاره به «انفجار شبانه در ایران»، آن را مربوط به «محل تولید پهپاد و موشک» عنوان کرده و نوشته «اوکراین به شما هشدار داد . 

البته در آن سو یک منبع مطلع هم در گفت وگو با نور نیز عنوان داشت که پذیرش تلویحی نقش اوکراین در حمله به مجتمع کارگاهی وزارت دفاع در اصفهان توسط مشاور زلنسکی اعترافی مسئولیت‌آور است و تاکید اوکراین بر تهدید امنیت ملی ایران می‌تواند زمینه‌ساز بررسی تغییر مواضع ایران در قبال جنگ اوکراین و اتخاذ رویکردی جدید و متناسب با رفتار کی‌یف باشد. با اینحال افزون بر پودولیاک، «یوری ایهنات»، سخنگوی نیروی هوایی اوکراین نیز مدعی شده انفجارهای ایران «پیامد» سیاست تهران در حمایت از روسیه است.

این مواضع حکایت از آن دارد که اوکراین اکنون به شکل جدی در جبهه آمریکا و به خصوص اسرائیل علیه امنیت و منافع جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است. اما این یار کمکی چه نقشی را ایفا می کند و در زمینه پیش برد سیاست ضدایرانی تا کجا پیش خواهد رفت؟ سوالی است که امید نعیمی در پاسخش به تحولات اروپا بعد از جنگ اوکراین ورود می‌کند و پیرو آن اعتقاد دارد که حدد یک سال است که فضای امنیتی در کل قاره سبز به شکل مستقیمی از جنگ اوکراین تاثیر گرفته است. به همین دلیل غرب هم به دنبال استفاده از برگه فشار اوکراین به ایران و همچنین روسیه است.

در این میان، مفسر حوزه اروپا به این نکته هم اشاره دارد که شخص زلنسکی چون از سیاست خارجی مستقلی برخوردار نیست و عملاً جنگ اوکراین هم توسط ناتو با محوریت لندن و واشنگتن مدیریت می شود باعث شده است که کی یف یک تکه کلیدی از پازل فشار به تهران باشد.

با این خوانش، نعیمی در ادامه تحلیل خود به «شرق» اعتقاد دارد اگر موضوع ادعایی مبنی بر دخالت ایران در جنگ اوکراین قبل تر مدیریت می‌شد و یا برخی حواشی مانند مسائل پهپادی حل و فصل شده بود، نه تنها این موضع گیری مخرب مشارو زلنسکی علیه تهران و نیز حمایت از اوکراین از سیاست های ضدایرانی آمریکا و اسرائیل پیش نمی آمد، بلکه حتی پارلمان اروپا هم در قطع نامه اخیر خود به بند قرار دادن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لیست گروه های تروریستی رای نمی داد.

به همین دلیل کارشناس مسائل بین الملل، تداوم جنگ اوکراین و قرار گرفتن کی یف در مسیر و جریان ضد ایرانی را دو عاملی مهمی می داند که بهترین و ایده آل ترین فضا را برای جو بایدن ایجاد کرده است که پروژه فشار، اجماع و انزوای ایران را به شکل جدی پیش ببرد. هر چند که به باور این تحلیلگر، مسائل حقوق بشری و تداوم اختلافات پادمانی بین ایران و آژانس هم دو موضوع دیگری هستند که می‌تواند به واشنگتن و تل آویو کمک کند، اما مهمترین سرفصل به باور نعیمی همان جنگ اوکراین و سایه سنگین روسیه بر منافع و امنیت ملی ایران است.