حال ناخوش نتانیاهو

دیپلماسی ایرانی: اگر‌چه درباره حمله شنبه‌شب هفته جاری به یکی از تأسیسات وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران در اصفهان، برخی از رسانه‌ها مانند شبکه الحدث، «نیروی هوایی آمریکا و یک طرف دیگر» را بدون ذکر نام با هدف جلوگیری از همکاری‌های نظامی ایران و روسیه به‌عنوان عامل اصلی این اتفاق معرفی کردند، اما بیشتر تحلیل‌ها ناظر بر دست‌داشتن اسرائیل در این اتفاق است. در همین راستا روزنامه وال‌استریت ژورنال روز یکشنبه نوشت مقام‌های آمریکا ضمن رد دخالت این کشور در حمله پهپادی (ناموفق) به یکی از کارگاه‌های وزارت دفاع در اصفهان، گفته‌اند اسرائیل مسئول این عملیات بوده است.

وب‌سایت روزنامه وال‌استریت ژورنال افزود: «این نخستین عملیات نظامی اسرائیل در دوره دولت جدید راست‌گرای افراطی بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر این رژیم علیه ایران است». این روزنامه به نقل از مقام‌های آمریکا نوشت هدف این حمله، محدود و مهارکردن توان هسته‌ای و نظامی ایران بوده است. وال‌استریت ژورنال به نقل از مقام‌های آمریکا و افراد آگاه از این عملیات افزود: «مقام‌های اسرائیل و آمریکا راه‌های تازه را برای مبارزه با فعالیت‌های ایران شامل تعمیق همکاری نظامی آن با روسیه بررسی می‌کنند». به نوشته این روزنامه، این کارخانه مهمات‌سازی در کنار یک مرکز پژوهش فضایی قرار داشته که واشنگتن آن را به علت همکاری با برنامه موشکی بالستیک ایران تحریم کرده بود.

البته تا‌‌کنون اسرائیل از اظهارنظر در‌این‌باره خودداری کرده است. به موازات حمله به یکی از تأسیسات وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران در اصفهان، شبکه لبنانی المیادین به نقل از منابع خود اعلام کرد سه کامیون ایرانی حامل آرد و برنج در مرزهای سوریه مورد حمله قرار گرفتند. برخی منابع، پهپادهای آمریکایی را عامل این حمله اعلام کرده‌اند و برخی نیز آن را به اسرائیل ربط می‌دهند.

در‌عین‌حال، خبرها هم حکایت از آن دارد که ویلیام برنز، مدیر (CIA) هفته گذشته برای بررسی موضوع ایران و دیگر مسائل منطقه‌ای سفری پنهانی به اسرائیل کرد و آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا نیز قرار بود دیروز دوشنبه برای ادامه مذاکرات در‌باره ایران و دیگر مسائل منطقه‌ای، وارد اسرائیل شود. در عین حال، ایالات متحده و اسرائیل هفته گذشته بزرگ‌ترین و گسترده‌ترین رزمایش مشترک را با شرکت بیش از هفت‌هزار‌و ۵۰۰ نظامی و رشته طرح‌هایی برای آزمودن توانایی از‌کارانداختن و منهدم‌کردن سامانه‌های دفاع هوایی و سوخت‌گیری مجدد هواپیماهای جت برگزار کردند که می‌توانند عوامل مهم و اصلی در سودای حمله نظامی بزرگی به ایران باشند.

البته علاوه بر آمریکا و اسرائیل، اکنون پای کشور سومی هم به میان آمده است. هرچند در گزارش الحدث (رسانه وابسته به شبکه خبری العربیه عربستان) از کشور ثالث دخیل در این حمله نامی آورده نشده‌، اما ممکن است ادعای مقامات اوکراین، نوک پیکان را به سمت این کشور سوق بدهد. «میخائیلو پودولیاک»، مشاور ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، در توییتی از «حساب پس‌دادن» در برابر اوکراین سخن گفته و با اشاره به «انفجار شبانه در ایران»، آن را مربوط به «محل تولید پهپاد و موشک» عنوان کرده و نوشته «اوکراین به شما هشدار داد».

همچنین «یوری ایهنات»، سخنگوی نیروی هوایی اوکراین نیز مدعی شده انفجارهای ایران «پیامد» سیاست تهران در حمایت از روسیه است. به نظر می‌رسد اشاره مشاور زلنسکی و سخنگوی نیروی هوایی اوکراین به نام ایران در جریان جنگ روسیه با اوکراین، مربوط به ادعایی باشد که بارها از سوی مقامات این کشور مطرح شده و در آن مدعی‌اند که ایران به روسیه کمک پهپادی کرده است؛ ادعایی که بارها از سوی مقامات ایران تکذیب شده و تنها یک‌ بار وزیر امور خارجه ایران گفته بود خیلی پیش‌تر از جریان جنگ اوکراین، ایران پهپادهایی به روسیه داده بود، اما مدرکی دال بر استفاده از آنها علیه اوکراین وجود ندارد.

حال ناخوش اسرائیل

با وجود آنکه مجموعه تحلیل‌ها، گزارش‌ها و اخبار در 48 ساعت گذشته سه متهم (ایالات متحده آمریکا، اوکراین و اسرائیل) را برای حمله به مراکز دفاعی ایران معرفی می‌کند، اما بیش از همه باید سیبل را به سمت تل‌آویو چرخاند. به هر حال در سال‌های گذشته همواره اسرائیل پای ثابت هرگونه ترور، جاسوسی، خرابکاری و حمله به تأسیسات هسته‌ای و نظامی ایران بوده است که گاهی مسئولیت رسمی آن را پذیرفته و گاهی هم خیر. در تأیید این گفته هم به نظر می‌رسد مقامات داخلی ایران نیز اسرائیل را متهم ردیف اول می‌دانند. اگر‌چه تا‌‌کنون در مواضع مقامات وزارت امور خارجه و همچنین بیانیه روز یکشنبه وزارت دفاع درباره تبیین جزئیات این حمله، نامی از اسرائیل و هیچ کشوری برده نشد، اما برخی اظهرنظرها نشان می‌دهد پای اسرائیل در میان است.

در همین زمینه، علی‌رغم عدم پذیرش رسمی این حمله در اصفهان توسط مقامات اسرائیلی، اظهارنظر توییتری محمد مرندی سیبل اتهامات را به تل‌آویو و اقلیم کردستان چرخانده است. مشاور رسانه‌های تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای دولت رئیسی با اشاره به حمله پهپادی ناموفق در اصفهان هشدار داد که این‌گونه اقدامات بدون پیامد نخواهد بود. محمد مرندی در پیامی در صفحه توییتر خود با اشاره به عملیات ناموفق پهپادی شنبه‌شب در نزدیکی اصفهان نسبت به عواقب چنین اقداماتی هشدار داد و نوشت: «هفته خوبی برای رژیم آپارتاید (صهیونیستی) چه در داخل و چه در خارج نیست. با‌این‌‌حال، حتی اگر نتانیاهو و متحدان تروریستی تحت حمایت غرب او در شمال عراق شکست خورده باشند، عواقبی در انتظارشان خواهد بود. هر دو آنها باید یاد بگیرند که تنبیه با شکست نیز همراه است».

با‌این‌حال، پارامتر اصلی‌ای که درباره نقش‌آفرینی اسرائیل در تحولات منطقه‌ای و به‌ویژه تقابل با ایران نادیده گرفته می‌شود، به وضعیت بسیار شکننده سرزمین‌های اشغالی بازمی‌گردد. در این زمینه شاهد برگزاری چهار اعتراض متوالی به نام «شنبه‌های اعتراضی» هستیم. شنبه گذشته حدود صد هزار شهرک‌نشین اسرائیلی در تظاهراتی که یکی از بزرگ‌ترین تجمع‌های سیاسی اخیر شهرک‌نشین‌ها بود و در خیابان «کابلان» تل‌آویو برگزار شد، شرکت کردند.

به موازات آن و بعد از یک دوره اعتراضات گسترده سراسری در سرزمین‌های اشغالی علیه بنیامین نتانیاهو و کابینه‌اش نسبت به تلاش‌های نخست‌وزیر برای تغییرات قوانین و ساختار قضائی فاز اعتصاب سراسری هم آغاز شده است. در‌این‌باره بیش از ۱۳۰ شرکت فناوری پیشرفته (های‌تک) در اراضی اشغالی در اعتراض به تصمیم نتانیاهو برای انجام اصلاحات در دستگاه قضائی، سه‌شنبه هفته گذشته اعتصاب کرده و دست از کار کشیدند.

با تداوم و تشدید اعتصابات و شنبه‌های اعتراضی علیه نتانیاهو، دولت رادیکال او به سمت اجرای «سیاست امنیتی‌سازی» با هدف به‌محاق‌بردن جریان مخالف خود شد. در این راستا، چهارشنبه و پنجشنبه هفته گذشته، نخست‌وزیر اسرائیل دستور حمله و یورش به اردوگاه جنین و روز جمعه حمله به نوار غزه را صادر کرد که به دنبال آن سه حمله استشهادی در روزهای جمعه هفته گذشته و شنبه و یکشنبه هفته جاری شکل گرفت.

اگرچه شکل‌گیری این فضای امنیتی به زعم طیفی از تحلیلگران و ناظران می‌توانست بستری مناسب را برای نتانیاهو در جهت پیشبرد اهداف و منافعش فراهم کند، اما در این میان اتفاق مهمی که روی داد و تمام این ارزیابی‌ها را به هم ریخت، ناظر بر برگزاری اعتراضات گسترده شهرک‌نشینان علیه نخست‌وزیر بود که نشان می‌داد دست نتانیاهو دیگر برای همه رو شده است و از این پس «یک فضای امنیتی یا امنیت‌زده» نمی‌تواند پارامتر مؤثری در توقف یا فروکش‌کردن اعتراضات گسترده علیه نتانیاهو باشد. کما‌اینکه شنبه این هفته نیز رسانه‌های اسرائیلی از تظاهرات هزاران‌نفری علیه نتانیاهو در تل‌آویو و دیگر شهرهای اراضی اشغالی خبر دادند. جالب اینجاست که برخی رسانه‌های اسرائیلی اعلام کردند با وجود حوادث و تنش‌های امنیتی، ده‌ها هزار شهرک‌نشین به تظاهرات مشترک و هم‌زمان در تل‌آویو، حیفا و دیگر شهرهای اراضی اشغالی علیه سیاست‌های کابینه نتانیاهو پیوستند.

این رسانه‌ها اعلام کردند ده‌ها هزار شهرک‌نشین در تل‌آویو و حیفا علیه اصلاحات دستگاه قضائی که کابینه نتانیاهو قصد اجرای آنها را دارد، تظاهرات کردند. طبق برخی آمارها، حدود ۶۰ هزار شهرک‌نشین در تل‌آویو و حدود ۲۰ هزار شهرک‌نشین در شهرهای دیگر در تظاهرات شرکت داشتند. این تظاهرات برای چهارمین شنبه پیاپی از سوی اپوزیسیون رژیم صهیونیستی علیه نتانیاهو برگزار شد. به‌علاوه، برخی رسانه‌ها هم گزارش دادند که اپوزیسیون اسرائیل به موضع‌گیری خود در قبال برگزاری تظاهراتی علیه کابینه نتانیاهو با وجود دو عملیات در قدس به‌شدت پایبند است.

روز، روز نتانیاهو نیست

در مجموع آنچه گفته شد تداوم و تشدید این وضعیت و اوج‌گیری دوپارگی و چندپارگی سیاسی - اجتماعی در اراضی اشغالی از نگاه مجید صادقی یک پارامتر بسیار تعیین‌کننده در کاهش بیش از پیش توان دیپلماتیک نتانیاهو به‌ویژه در تقابل با ایران خواهد بود. از این منظر، تحلیلگر مسائل اسرائیل به «شرق» می‌گوید: «اگر وضعیت فعلی در جمع شهرک‌نشینان ادامه پیدا کند که بی‌شک چنین خواهد بود، دیگر نتانیاهو با پررنگ‌کردن موضوعی به نام «دیگری» یا «دیگرسازی»، ذیل مانور علیه ایران و برنامه هسته‌ای تهران برای نابود‌کردن اسرائیل نمی‌تواند برای خود یک مشروعیت سیاسی و دیپلماتیک ایجاد کند»؛ چرا‌که از نگاه این مفسر تحولات خاورمیانه اکنون «برگ برنده امنیتی‌سازی فضا در سرزمین‌های اشغالی دیگر برش و کارایی سابق را ندارد».

به زعم صادقی تقریبا افکار عمومی و به‌خصوص جریان اپوزیسیون ضد نتانیاهو، دست او را برای همه رو کرده‌اند. به همین دلیل این کارشناس عمر دولت نتانیاهو را چندان طولانی تصور نمی‌کند و بر این باور است که «در این مدت کوتاه هم پررنگ‌شدن چالش‌های متعددی در سرزمین‌های اشغالی و همچنین کرانه باختری و نوار غزه عملا دولت نتانیاهو را در حوزه داخلی زمین‌گیر خواهد کرد».

با‌این‌حال، ابوالقاسم طاهری، دیگر کارشناس در گپ‌و‌گفت خود با «شرق» از زاویه دیگری به موضوع ورود می‌کند و معتقد است «هرچه فضای دوپاره سیاسی، اجتماعی و امنیتی در سرزمین‌های اشغالی پررنگ‌تر شود، نتانیاهو تلاش بیشتری برای تقویت پروژه ایران‌هراسی و اسلام‌هراسی خواهد داشت». اما به باور این تحلیلگر هم‌اکنون نیروهای امنیتی اسرائیل و ارتش آن توان و تمرکز لازم را ندارند که مانند سابق تقابل با ایران را کلید بزنند. البته طاهری در ادامه تحلیل خود، برای «شرق» سرفصل مهم‌تری را باز می‌کند مبنی بر اینکه گسل و دوپارگی سیاسی و اجتماعی در سرزمین‌های اشغالی عمیق‌تر از آن است که تنها محدود به دوره فعلی بنیامین نتانیاهو باشد.

در تبیین بیشتر این نکته، مفسر تحولات اسرائیل به این واقعیت انکارنشدنی اشاره می‌کند که حتی اگر جریان اپوزیسیون و شهرک‌نشین‌ها در نهایت موفق به کنار‌زدن نتانیاهو و دولت او شوند و برگزاری دور جدید انتخابات پارلمانی هم بدون هیچ‌گونه کشمکش سیاسی و تنش فرسایشی در نهایت قدرت را به جریان رقیب واگذار کند، باز یک دور باطل از تقابلات شروع خواهد شد؛ چراکه طاهری تأکید دارد این بار بنیامین نتانیاهو چهره اپوزیسیون مرکزی را به خود خواهد گرفت و دور دیگری از اعتصابات و اعتراضات را برای ناکارآمد‌کردن دولت رقیب به راه خواهد انداخت. به همین دلیل، تحلیلگر مسائل غرب آسیا از یک روند فرسایشی و گسل ترمیم‌نشدنی در ساختار سیاسی و اجتماعی اسرائیل یاد می‌کند که روی بازوهای دیپلماتیک، نظامی و امنیتی آن اثرگذار خواهد بود.

با توجه به این نکات، طاهری در بخش پایانی گفت‌وگوی خود با «شرق»، این را یادآور می‌شود که برخلاف برخی ارزیابی‌ها اولیه مبنی بر اینکه با بازگشت نتانیاهو به قدرت یا شکل‌گیری رادیکال‌ترین دولت تاریخ اسرائیل، تل‌آویو برنامه جدی برای تقابل با ایران خواهد داشت، اکنون باید گزاره‌ای به نام «‌اوج‌گیری بی‌ثباتی در سرزمین‌های اشغالی» را در هر‌گونه تحلیلی درباره میزان موفقیت برنامه‌های ضدایرانی نخست‌وزیر (نتانیاهو) وارد کرد.