پیاده روی راهول گاندی؛ چشم اندازی برای به چالش کشیدن

نویسنده: حسین احمدی، کارشناس مسائل شبه قاره

دیپلماسی ایرانی:

دیباچه:

پیاده روی راهول گاندی به همراه جمعی از رهبران و کادرهای حزب کنگره موسوم به «بهارات جودو یاترا» روز 16 شهریور 1401 از کانیاکوماری در جنوبی ترین نقطه سرزمینی این کشور در سواحل اقیانوس هند آغاز شده و قرار است در 10 بهمن 1401 در سرینگر مرکز دره کشمیر با برافراشتن پرچم سه رنگ هند به اوج خود برسد. این پیاده روی مسافتی بیش از 3700 کیلومتر در 12 ایالت و دو منطقه تحت حکومت مرکزی هند را پوشش می‌دهد که خاستگاه و تعیین کننده 250 کرسی مجلس نمایندگان هند (لوک سابها) می باشد و تکمیل این پیاده روی حدود 150 روز به درازا می کشد. این سفر پنج ماهه به عنوان یک استراتژی از سوی حزب کنگره برای بهبود شانس خود در انتخابات سراسری 2024 ارزیابی می شود. تنها پیاده روی دیگری که از نظر طول مسافت، بیشتر از پیاده روی راهول گاندی بوده، بهارات یاترای نخست وزیر سابق Chandra Shekhar بود که 4260 کیلومتر پیاده روی از کانیاکوماری تا Rajghat در دهلی نو را در برگرفت و از ششم ژانویه تا 25 ژوئن 1983 ادامه یافت.

فلسفه پیاده روی بهارات جودو یاترا:

به طور کلی "یاترا" (پیاده روی) یک استراتژی قدرتمند برای ایجاد یک گفتمان متقابل در مورد همه امور مربوط به ملت است. از آنجا که این پیاده روی صلح آمیز و غیرخشونت آمیز است، به دلیل کندی حرکتش، امکان تعامل طولانی با نگرانی های سیاسی مردم را فراهم می سازد و شکاف بین رهبران سیاسی و شهروندان را کاهش می دهد. 

از «بهارات جودو یاترا» (BJY) به عنوان بزرگترین برنامه تماس جمعی حزب کنگره که در آن رهبران حزب با مردم عادی تماس و تعامل می نمایند، یاد می شود. حزب کنگره، عمده ترین نیروی مخالف حزب حاکم بهاراتیا جاناتا که کانال های ارتباطی اش از سوی دولت نارندرا مودی به شدت تحت مضیقه قرار گرفته، به منظور انتقال پیام و ارتباط دوسویه و بی واسطه با مردم هند، این پیاده روی طولانی را برنامه ریزی کرده و کم فروغ بودن انعکاس تعمدی این پیاده روی از سوی شبکه های تلویزیونی و رسانه های مختلف که با استقبال پرشور مردمی که در مسیر این یاترا قرار می گیرند همراه بوده و خلق صحنه های عاطفی از پیوند سیاستمداران با توده های مردم، نشان دهنده دستور کار حزب حاکم و دولت تحت رهبری آن برای این خودسانسوری رسانه ای است. این در شرایطی است که حزب حاکم BJP همچنان به سیاست "خرید نمایندگان مجالس ایالتی" و سرنگونی دولت های مخالف منتخب در ایالت های این کشور پایبند است و از آژانس های اطلاعاتی، تحقیقاتی و امنیتی تحت امر دولت مرکزی، چون CBI و ED برای "ساکت کردن مخالفان" و رهبران احزاب اپوزیسیون استفاده می کند.

راهول گاندی، از رهبران حزب کنگره معتقد است که هند با "بدترین بحران اقتصادی" خود مواجه است و به سمت یک "فاجعه" پیش می رود، در حالی که تعداد انگشت شماری از صاحبان کسب و کارهای بزرگ و ابرمیلیاردرها با کمک نخست وزیر نارندرا مودی، کشور هند را کنترل می کنند. به گفته وی، در دوره استعمار بریتانیا، یک شرکت هند شرقی، این کشور را کنترل می‌کرد، اکنون سه تا چهار شرکت این کار را انجام می‌دهند. راهول گاندی با اشاره به فشار بر رسانه ها برای عدم استفاده حق آزادی بیان شان، معتقد است که متاسفانه دوستان ما در رسانه ها کاملاً تحت کنترل هستند. همگان وضعیت اقتصادی کشور هند را درک می کنند، با این حال، هرگز شاهد طرح مباحث و مناظرات پیرامون بیکاری یا افزایش قیمت در تلویزیون ها نیستیم و این شبکه ها فقط گزارش ها و تصاویر نخست وزیر را پخش می نمایند.

اطلاعات آماری پیاده روی راهول گاندی تا صدوهشتمین روز:

بهارات جودو یاترا پس از گذر از 9 ایالت و یک منطقه اتحادیه (دهلی) در مرحله اول، سفر خود را از دهلی در سوم ژانویه 2023 (13 دی 1401) از سر گرفت تا با برافراشتن پرچم ملی هند توسط راهول گاندی در شهر سرینگر ، در تاریخ 30 ژانویه (10 بهمن 1401) ـ درست یک روز قبل از آغاز نشست پارلمان برای بررسی بودجه ـ به پایان برسد. 

پیاده روی Bharat Jodo Yatra تا صدو هشتمین روز ، 3122 کیلومتر از "گاندی مانداپام" در کانیاکوماری واقع در جنوبی ترین نقطه ساحلی این کشور در ایالت تامیل نادو تا "قلعه سرخ" در دهلی را طی کرده است. در طول این 108 روز پیاده روی؛ 49 شهرستان در 9 ایالت و یک قلمرو اتحادیه شامل تامیل نادو، کرالا، کارناتاکا، آندرا پرادش، تلنگانا، ماهاراشترا، مادیا پرادش، راجستان، هاریانا و دهلی را پوشش داده است. کشتی یاترا از دهلی در سوم ژانویه ادامه یافته و از همان روز تا پنجم ژانویه در ایالت اوتار پرادش، از ششم تا 10 ژانویه در ایالت هاریانا، از 11 تا 20 ژانویه در ایالت پنجاب و در 19 ژانویه یک روز را در ایالت هیماچال پرادش سپری خواهد کرد. «یاترا در غروب 20 ژانویه وارد جامو می شود و در 30 ژانویه با برافراشتن پرچم سه رنگ هند در سرینگر کشمیر به پایان می رسد. 

پیام پیاده روی "بهارات جودو" تنها به 12 ایالت و دو منطقه اتحادیه که یاترا از آن عبور می کند محدود نشده و از طرق مختلف، این پیام انتقال خواهد یافت. راهول گاندی و شرکت کنندگان در این پیاده روی، هر روز با هم ملاقات، تعامل و پیام بهارات جودو را به ده ها هزار نفر منتقل می کنند. تا 108 مین روز ، 87 نشست به مدت 30 تا 40 دقیقه با گروه های مختلف، معمولاً 20 تا 30 نفره انجام شده و مسائل مختلفی در مورد موضوعات و مسائل محلی و ایالت ‌هایی که راهول گاندی در حال عبور از آن‌ها می باشد، مطرح گردیده و بیش از 200 پیاده‌ روی برنامه‌ ریزی شده با گروه‌ های کوچک تر 5-4 نفره نیز انجام شده که از افراد مشهور گرفته تا روشنفکران، فعالان، پرسنل سابق نظامی و دیگر طبقات را شامل می‌ شود. علاوه بر این، افراد بی شماری وجود داشته اند که راهول گاندی در طول یاترا با آنها هم قدم شده و گفتگو نموده است. برای انتقال پیام یاترا، 95 جلسه حاشیه ای نیز برگزار گردیده که راهول گاندی در پایان آنها، سخنرانی های کوتاهی در مورد پیام پیاده روی ایراد نموده است. علاوه بر این، 10 جلسه عمومی بزرگ نیز برگزار شده که هزاران نفر در آن شرکت کرده اند. 

همچنین یک کنفرانس مطبوعاتی در هر ایالت برگزار گردیده که در آن رسانه ها، به ویژه رسانه های محلی، آزادانه سوالات خود را مطرح کرده اند. بازدید از چندین مرکز مهم مذهبی و معنوی، تعامل و اجرای هنرمندان متعدد و دو کنسرت بهارات جودو از دیگر برنامه های این پیاده روی تا کنون بوده است. از طریق این طیف از تلاش‌ها برای تماس جمعی، این پیاده روی نقطه عطف مهمی در سنت غنی حزب کنگره در نمایندگی صدای همه هندی‌ها است. این پیاده روی تاکنون بدون حادثه امنیتی سپری شده و رایزنی هایی برای برقراری امنیت در زمان حضور آنها در منطقه جامو و کشمیر با مسؤولان ذیربط صورت گرفته است. 

آیا بادهای تغییر در حال وزیدن است؟

پیاده روی راهول گاندی، بخش های مختلف جامعه هند را تحت تأثیر قرار داده است. این دیدارهای به هم پیوسته ی در حالِ حرکت، چنان صحنه سیاسی این کشور را تحت تأثیر قرار داده که از آن به وزیدن بادهای تغییر یاد می شود. برخورداری راهول گاندی از حمایت عمومی بی‌سابقه و هجوم مردم برای ملاقات و گفت و شنود با وی در خیابان ها، اثرات بی بدیلی برای حزب کنگره فراهم می سازد. 

راهول گاندی در طول این پیاده روی، مکررا ضمن صحبت از عشق و محبت، به سیاست نفرتِ تزریق شده از سوی بخش های مرتبط با حاکمیت سیاسی در هند حمله کرده و با پرداختن به موضوعات گوناگون محلی در میان گروه های مختلف جوانان، کشاورزان، زنان و فعالان اجتماعی، خود را به عنوان یک سیاستمدار جدی معرفی نموده و از حمایت برخی احزاب سیاسی و انجمن های غیرسیاسی نیز برخوردار گردیده و حضور وی در میان اقشار و توده های مردم، تبلیغات منفی انجام شده علیه او به ویژه در طول دوران هشت و نیم سال دولت نارندرا مودی را از اذهان دیدارکنندگان با وی تا حدود زیادی پاک کرده است. گروهی از اقشار مختلف جامعه حتی ردای نخست وزیری آینده هند را شایسته او دانسته و او را بیان کننده خواسته ها و حلّالِ مشکلات کشور می بینند.  

رهبران حزب کنگره، پیاده روی بهارات جودو را نبرد ایدئولوژی ارزیابی کرده که ممکن است سال‌ها طول بکشد تا سمِ نفرتِ منتشر شده توسط RSS را خنثی نماید. چرا که تهدید واقعی کنونی در کشور هند ، ایدئولوژی تفرقه افکنانه ای است که باید با آن مقابله کرد، زیرا باعث تضعیف نهادهای دموکراتیک و ساختار سکولار این کشور می گردد. رهبران کنگره در تشریح هدف یاترا گفته اند که این امر گسترش عشق و هماهنگی در بین شهروندان را هدف گذاری نموده، ولی اکنون زود است تا چگونگی تأثیر آن بر انتخابات آینده را مورد ارزیابی قرار داد و به عبارتی می توان گفت که آینده، پیام بهارات جودو را به آستان هر هندی خواهد رساند. 

شیوه تأثیرگذاری پیاده روی راهول گاندی:

پیاده روی و تعامل بی واسطه با اقشار مختلف مردم، وسیله‌ای برای برقراری تماس‌های جمعی و تمرینی برای ایجاد تصویری جدید با پشتوانه سیاست‌های تجدیدنظر شده توده‌ها است. 

پیام های اخلاقی، بسیج سیاسی و تماس توده ای

پیاده روی در چشم انداز سیاسی شبه قاره هند، سابقه طولانی و درخشانی دارد. این یک عمل سیاسی است، به ویژه به عنوان یک وسیله ارتباط سیاسی، که از طریق پیاده روی جمعی انجام می شود و اساساً مبتنی بر گفتگو یا ارتباطات مبتنی بر گفت و شنود و ایجاد روابط متقابل است که به زبان اعتراض و ارتباط پیوند خورده و به عنوان ابزاری برای ایجاد آگاهی و عرضه امور ناپیدا به فضای سیاسی و گفتمانی آشکار عمل می نماید. همچنان که مهاتما گاندی از پیاده روی برای گردهم آوردن توده‌ها در طول جنبش آزادی استفاده کرد. این یک استراتژی سیاسی است که نه تنها برای بسیج توده ها، بلکه برای کسب دستاوردهای حزبی و بهره برداری از آن، استفاده می‌شود. علاوه بر مبارزه ضد استعماری، مهاتما گاندی بعداً از پیاده روی، عمدتاً به عنوان راهپیمایی صلح، برای به ارمغان آوردن صلح و هماهنگی و فرونشاندن خشم و نفرتی که به شورش‌های بین جوامع پس از تقسیم هند به دو کشور می افزود، استفاده کرد.

درخواست برای حفظ روح قانون اساسی و احترام به بافت اخلاقی ملت

بهارات جودو یاترای حزب کنگره یک هدف اعلام شده دارد. هدف این پیاده روی، اتحاد کشور در برابر بحران سیاست درهم آمیخته با نفرت، عدم مدارا و تفرقه به نام دین، طبقه و جامعه است. پیاده روی جاری، نیز نوعی فلسفه بی‌ خشونتی مهاتما گاندی است که نام آن «Satyagraha» به معنای تلاش و کوشش برای رسیدن به حقیقت و محکم گرفتن حقیقت است که بر بسیاری از جنبش‌ های مقاومت بدون خشونت در سراسر جهان و تا به امروز تأثیر گذاشته ‌است. هدف ساتیاگراها، متحد کردن هندی ها با توسل به ایمان مردم به انسانیت، برادری، هماهنگی و شفقت است. همچنین وظیفه آنها جهت مبارزه برای این ارزش ها را یادآوری می کند، حتی اگر به این معنی باشد که باید رنجی را که همراه با چنین تلاشی می باشد را تحمل کنند. به زبان ساده، این پیاده روی همتای ایدئولوژیک اکثریت گرایی هندوتوا است. 

بهارات جودو یاترا در نقش تلاش خودآرایی راهول گاندی

بهارات جودو یاترا اولین پیاده روی راهول گاندی نیست. او در سال 2011 نیز یک پیاده روی 105 کیلومتری از Bhatta-Parsaul در گریت نوئیدا به Aligarh انجام داد تا به جنایات ادعایی دولت خانم مایواتی که در آن زمان بر ایالت اوتار پرادش حاکم بود اعتراض کند. پیاده روی راهول گاندی تا حدودی شبیه بهارات یاترای آقای چاندرا شکار است که در طول سفرهای خود نه رأی می‌خواست و نه درگیر شعارهای سیاسی می گردید. در عوض، چاندرا شکار بر گوش دادن به افرادی که در طول پیاده روی با او ملاقات می کردند، تمرکز می کرد. 

شخصی‌ سازی سیاست در حالت پیاده روی یا همان Padayatra ، موجب امیدواری رهبران سیاسی می گردد  تا از طریق آن تصویری زاهدانه، کاریزماتیک، مسیحایی یا مردمی به نمایش بگذارند. بهارات جودو یاترا نیز تمرین راهول گاندی در این خودآرایی است. اما آیا گاندی در مسیر تبدیل شدن به یک زاهد سیاسی جدید، در صحنه سیاست لیبرال دموکراتیک است؟ آیا او از طریق این یاترا قصد دارد تصویری از یک رهبر مصمم را به نمایش بگذارد که در دسترس همه قرار داشته و با مشکلات توده‌ها مرتبط می باشد؟ به نظر می رسد حزب BJP با حمله به این جنبه از خودسازی رئیس سابق حزب کنگره، زهد راهول گاندی را زیر سؤال برده است. 

زبان سیاست در هند:

دبلیو اچ موریس جونز در مقاله خود در سال 1963 تحت عنوان "اصطلاحات سیاسی هند"، سه زبان اصلی را در زندگی سیاسی این کشور متمایز کرده است. این سه اصطلاح سیاسی را می توان مدرن، سنتی و مقدس توصیف کرد. 

زبان مدرن سیاست در هند:

«زبان مدرن سیاست، زبان قانون اساسی هند و دادگاه ها، مباحثات پارلمانی، اداره و حکومت جامعه در سطح کلان، سطوح بالای همه احزاب سیاسی اصلی، کل مطبوعات انگلیسی زبان و بسیاری از مطبوعات هندی زبان می باشد. این زبانی است که از سیاست ها و علایق، دستور کار و برنامه ها صحبت می کند و خود را در استدلال ها و بازنمایی ها، بحث ها و نمودها، مشورت ها و تصمیم گیری ها نمایان می کند.»

زبان سنتی سیاست در هند:

اصطلاح سنتی عمدتاً در روستاهای هند مورد استفاده قرار می گیرد و از زبان محلی و بومی تشکیل می شود. «کاست، هسته اصلی سیاست سنتی است که همه را در بر می گیرد و فراگیر است. هر شخصی در یک گروه جمعی یا کاست خاصی به دنیا می‌آید و وارث جایگاهی در جامعه است که می‌توان گفت که کل رفتار و دیدگاه او حداقل در ایده از آن نشأت می‌گیرد.»

زبان مقدس سیاست در هند:

سیاست مقدس به ایثار و اخلاق اشاره دارد و "به عنوان زبان اظهار نظر مهم است تا توصیف یا رفتار عملی". فردی که با پای پیاده در هند سفر و با از خودگذشتگی، عشق و سیاست بدون قدرت موعظه می کند، شخصیت برجسته ای است که این شأن را نمایندگی می کند. برخی از جنبه های سیاست مهاتما گاندی نیز در دسته مقدس سیاست قرار می گیرد. 

این سه اصطلاح سیاسی مستقل نیستند و با هم فضای سیاسی یا حوزه سیاست هند را تشکیل می دهند و حزب کنگره به عنوان یک محل تلاقی حیاتی برای هر سه زبان سیاسی در هند باقی مانده است. لذا دسته سوم زبان سیاست در هند که از آن به زبان مقدس تعبیر می گردد، هنگام تحلیل بهارات جودو یاترا ضروری است، زیرا می توان آن را با سبک سیاسی مهاتما گاندی مورد قیاس قرار داد. این امر جذابیت گسترده ای را برای همه اقشار جامعه صرف نظر از طبقه، کاست، جنسیت یا مذهب دارد. سیاست مقدس باعث ایجاد غلیان احساسات می شود. از این نظر، تأثیر مستقیم بهارات جودو یاترا کمتر از تأثیرات غیرمستقیم می باشد، زیرا ممکن است در نهایت تصویر شکسته گاندی را ترمیم کند. برنامه تماس جمعی و ارتباط مستقیم با کادرهای حزب، هواداران، رأی دهندگان و مردم عادی بدون شک به نفع راهول گاندی خواهد بود و تجربه او را غنی می کند. به عبارت دیگر، بهارات جودو یاترا باید به عنوان یک تمرین حسابرسی برای حزب کنگره و رهبر آن، راهول گاندی عمل کند.

راه های موفقیت پیاده روی چیست؟

برای موفقیت، بهارات جودو یاترا باید زبانی بیابد تا به آپارتاید اقتصادی فزاینده طبقاتی و کاست، بیکاری و تورم فزاینده، در کنار فوریت برای مقابله با سیاست نفرت و گسترش شکاف مذهبی بپردازد. بهارات جودو یاترا چاره ای ندارد جز آن که مصائب مردم را برجسته کند و چالش های تلخ پیش رو را نشان دهد - همچنین باید مستقیماً دولت حاکم را به دلیل دنبال کردن سیاست هایی که منجر به این شرایط شده است، متهم کند. 

راهول گاندی همچنان بر این باور است که تنها حزب بزرگ قدیمی که می تواند BJP را در سطح ملی به چالش بکشد، حزب کنگره است. وی پس از پیاده روی بیش از 3000 کیلومتر و عبور از حداقل 10 ایالت و ملاقات با هزاران نفر، همچنین دریافته است که حزب کنگره نمی تواند امیدوار باشد که BJP/RSS را فقط با حمله روزانه به نخست وزیر نارندرا مودی و انتقاد از تصمیمات و سبک عملکرد دولت آن، شکست دهد. راهول گاندی خود نیز متوجه شده که مبارزه با BJP/RSS، سیاسی یا انتخاباتی نبوده، بلکه ایدئولوژیک است. اظهارات او مبنی بر اینکه احزاب مخالف نمی توانند امیدوار باشند که BJP را صرفاً با کسب رأی مخالفانش، بدون ارائه «دیدگاه جایگزین» شکست دهند، شاهدی بر این مدعاست. بسیاری از رهبران حزب کنگره اغلب استدلال کرده اند که آنچه این حزب فاقد آن است، «روایتی معتبر» برای عرضه به مردم است. اما در هنگامه ای که سیاست، چرخش ماکیاولیستی پیدا کرده، تلاش برای وارد ساختن اخلاق به سیاستِ آمیخته با شیوه های زورگویانه و استفاده از اهرم های قدرت، نتیجه دلخواه به ارمغان نمی آورد. 

برای درک روح و فوریت مأموریت این پیاده روی، لازم است که بر متزلزل ساختن ارتباطات RSS و BJP تمرکز نمود. سازمان قدرتمند RSS سه دیوار ذهنی طراحی کرده است: 1) اولین دیوار بین حقیقت امور و اطلاعاتی که در مورد آنها در بین مردم پخش می شود. رسانه ها وظیفه ایجاد این دیوار را برعهده دارند. 2) تبلیغات منفی گسترده در مورد رهبران کنگره، اعم از زنده و مرده، که باعث تخریب وجهه عمومی آنها و تضعیف روحیه کادرهای این حزب می شود. 3) دیوار سوم بین هندی ها و درک آنها از گذشته خود می باشد.
پیاده روی راهول گاندی با موفقیت دو دیوار اول RSS را شکسته است. دیوار سوم سعی می‌کند مردم هند را از تاریخ واقعی ‌شان جدا کند و روایتی جایگزین بسازد که به نحوی داستان RSS را درباره هندِ هندویی که زمانی با شکوه بوده، تأیید کند. دولت فعلی تحت حاکمیت BJP تمام تلاش خود را برای تزیین این داستان تخیلی انجام داده است. نارندرا مودی، نخست وزیر این کشور در هفته آخر سال 2022 در مراسم بزرگداشتی گفت: یک تاریخ ساختگی به هندی ها احساس حقارت می داد و این که «هند جدید» که تحت حکومت او ظهور کرده، «اصلاح اشتباهات گذشته برای بازگرداندن میراث واقعی هند» است. 

از نظر حزب BJP، تعهد قانون اساسی هند به رفتار برابر با همه شهروندان، عامل مزاحمی است که باید از طریق ارزش بخشیدن به گذشته اسطوره ای هندو از آن چشم پوشی کرد. پیاده روی راهول گاندی، این دیوار را نیز باید بشکند. این بدان معناست که مأموریت آن حتی پس از اتمام یاترای فعلی نیز باید ادامه یابد. 

شاید یاترا نیرویی را آزاد کرده باشد که راهول گاندی تصورش را هم نمی کرد. تا دیروز، او یک شاهزاده از یک سلسله قدرتمند در یک قصر سنگربندی شده بود. امروز او در خانه های مردم است. این کودتایی است که نارندرا مودی شاید انتظارش را نداشت. 

نارندرا مودی یک آرمان، ایدئولوژی و نهاد است. تکنیک پیام‌ رسانی مودی ترکیبی از وحدت مذهبی و فرهنگی با پیشرفت اقتصادی و فناوری است. اما آیا پیاده روی BJY قبل از سال 2024 می تواند به وحدت مخالفان و احزاب اپوزیسیون منجر شود؟ با توجه به پاسخ احزاب ضد BJP، بهارات جودو یاترا هنوز نتوانسته احزاب قدرتمند مخالف حزب حاکم ـ به جز حزب تحت رهبری استالین و احزاب جامو و کشمیر ـ را حول محور خویش همراه سازد. بی ‌تفاوتی مشهود رهبرانی چون ماماتا بانرجی، چاندرا بابو نایدو، شاراد پاوار، کوماری مایواتی و رهبران احزاب چپ، نشان ‌دهنده عدم تمکین جبهه مخالفان، تحت لوای خاندان گاندی است. پیاده روی BJY از حدود 200 حوزه انتخابیه تحت سیطره حزب بهاراتیا جاناتا در مجلس لوک سابها عبور کرده و حزب کنگره امیدوار است که حداقل 50 کرسی BJP را از این 200 کرسی در انتخابات سراسری 2024 به دست آورد تا جایگاهش در لوک سابها را تقویت نماید. ضمن آن که باید قدرت را در ایالت های راجستان و چاتیسگر حفظ کرده و ایالت های مادیا پرادش و کارناتاکا را که در اثر فرارهای عظیم از دست داده را در انتخابات آتی آن ایالت ها، مجددا پس بگیرد.