تندتر شدن هجمه ها علیه تهران بر سر موضوع ارسال پهپاد
زلنسکی شمشیر را از رو بسته است
دیپلماسی ایرانی: سفر 10 ساعته چهارشنبه هفته گذشته ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین به آمریکا و به خصوص سخنرانی 25 دقیقه ای او در کنگره آمریکا و تروریست خطاب کردن دولت ایران حکایت از آن دارد که کی یف در مسیر برگشت نایذیر روابط با تهران گام برداشته است. در مقابل هم تندتر شدن بی سابقه لحن زلنسکی علیه ایران، واکنش دستگاه سیاست خارجی را به دنبال داشت. در این رابطه سخنگوی وزارت امور خارجه اتهامات تکراری و اظهارات خارج از نزاکت رئیس جمهور اوکراین در کنگره آمریکا در ارتباط با جمهوری اسلامی ایران را محکوم کرد.
ناصر کنعانی با اشاره به اینکه جمهوری اسلامی ایران بارها به اتهامات بی اساس مقامات اوکراینی در موضوع ادعائی پهپادها پاسخ داده است، افزود: «یک بار دیگر تاکید می گردد که جمهوری اسلامی ایران هیچگونه تجهیزات نظامی برای هیچ طرفی جهت استفاده در جنگ اوکراین صادر نکرده است.» سخنگوی وزارت امور خارجه تصریح کرد: «ما همواره به تمامیت ارضی کشورها و از جمله اوکراین احترام گذاشته ایم و آقای زلنسکی بداند که صبر راهبردی ایران در قبال اتهامات بی اساس نامحدود نخواهد بود.» کنعانی افزود: «آقای زلنسکی بهتر است از سرنوشت برخی رهبران کشورها که به حمایت آمریکا دلخوش کردند، عبرت بگیرد.» در این میان واشنگتن و تل آویو هم سعی در تشدید گسل بین تهران و کی یف دارند.
پیرو این موضوع، آمریکا از سازمان ملل برای تحقیق درباره ادعای به کار رفتن پهپادهای ایرانی در جنگ اوکراین درخواست تحقیق و بررسی کرد. نماینده آمریکا در سازمان ملل در بیانیه‌ای با ادعای این که کره شمالی و ایران به حمایت نظامی از روسیه در جنگ اوکراین می‌پردازند، از سازمان ملل خواست درباره «به کار رفتن پهپادهای ایرانی در جنگ روسیه علیه اوکراین» تحقیق کند. لیندا توماس گرینفیلد در بیانیه‌ای که در وبگاه نمایندگی آمریکا در سازمان ملل منتشر شده است، مدعی شد: «استفاده روسیه، یک عضو دائم سازمان ملل از تسلیحات به دست آمده از کره شمالی و ایران برای ادامه جنگ متجاوزانه‌اش علیه اوکراین شرم‌آور و مذموم است. این اقدام ناقض قطع نامه‌های شورای امنیت سازمان ملل است.»
گرینفیلد در این بیانیه با گفتن این که آمریکا نگران افزایش انتقال تسلیحات از کره شمالی به روسیه است، اظهار کرد: «واشنگتن قصد دارد اقدامات ناقض قطع نامه‌های شورای امنیت را از سوی روسیه و کره شمالی در کمیته تحریم‌های ۱۷۱۸ شورای امنیت مطرح کند.»
او در ادامه با تکرار ادعای غرب مبنی بر حمایت نظامی ایران از روسیه در جنگ اوکراین، گفت: «ما همچنین از دبیرخانه سازمان ملل می‌خواهیم گروهی به اوکراین بفرستد تا نقض بند B قطع نامه ۲۲۳۱ شورای امنیت توسط روسیه و ایران را بررسی کند، به ویژه پس از استفاده روسیه از پهپادهای ایرانی در حمله این ماه به زیرساخت‌های اوکراین.»
در سوی دیگر اسرائیل هم به مانند ایالات متحده سعی در دمیدن آتش تنش در روابط ایران و اوکراین دارد. در تازه ترین مورد رئیس موساد مدعی شد که این سازمان اطلاعاتی درباره حمایت نظامی ایران از روسیه در جنگ اوکراین دارد. به گزارش وبگاه خبری - تحلیلی اکسیوس، دیوید بارنئا با تکرار ادعای غرب مبنی بر حمایت نظامی ایران از روسیه در جنگ اوکراین گفت: «اسرائیل اطلاعاتی دارد که نشان می‌دهد ایران برنامه دارد به زودی ارسال محموله‌های تسلیحات پیچیده به روسیه را بیش از پیش گسترش دهد.»
به نوشته اکسیوس، بارنئا پس از مطرح کردن این ادعا، جزئیاتی درباره این که این محموله‌ها شامل چه مواردی خواهد بود، ارائه نکرد. آنگونه که اکسیوس در این گزارش قید کرده این اولین باری است که یکی از مقامات اسرائیل به طور علنی و رسمی دست به اظهارنظر و موضع گیری درباره این موضوع می زند. طبق گزارش اکسیوس، بارنئا همچنین تایید کرد که اسرائیل درباره تحویل اخیر تسلیحات به روسیه از سوی ایران، اطلاعاتی را در اختیار متحدانش قرار داده است.
بارنئا مدعی شد که این سازمان اطلاعاتی دارد که نشان می‌دهد محموله پهپادها پس از جنگ اوکراین به روسیه ارسال شده بود. در همین راستا روزنامه تایمز اسراییل نیز به بخش دیگری از ادعاهای رئیس موساد علیه ایران پرداخته و به نقل از او نوشت: «ما درباره قصد ایران برای توسعه برنامه غنی‌سازی اورانیومش و قصد آن برای اعمال نفوذ بر کشورهای دوست مسلمان در منطقه به شیوه‌های گوناگون، هشدار می‌دهیم.»
فارغ از آنچه بیان شد در آن سو موضع گیری های متناقض تهران هم پیرامون ارسال پهپاد هم باعث شده است که تا حدی ایرام متهم شناخته شود؛ در مقطعی برخی رسانه ها در داخل کشور از حضور جدی از پهپادهای ایرانی در جنگ اوکراین گفتند، بعد دستگاه سیاست خارجی از اساس آن را تکذیب کرد و با گذشت مدتی تهران اعتراف داشت که برخی تسلیحات مانند پهپادها را به روسیه فروخته است، اما این مسئله به قبل از جنگ اوکراین باز می گردد. در ادامه حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه به عنوان داشت که اگر برای جمهوری اسلامی ایران اثبات شود روسیه از پهپادهای ساخت کشور در جنگ اوکراین استفاده کرده است، تهران در این خصوص بی تفاوت نخواهد بود.
در این باره شعیب بهمن اعتقاد دارد که «تناقض گویی خاصی از سوی جمهوری اسلامی ایران در مسئله فروش و ارسال پهپاد به روسیه وجود ندارد»، چرا که از نگاه او «در موضوع فروش و ارسال پهپاد به روسیه از جانب تهران هیچ گونه شک و شبهه ای وجود ندارد و این مسئله اتفاق افتاده است و نمی توان آن را منکر شد.» این استاد دانشگاه با نگاهی رو به جلو، فروش پهپاد را بخشی از معامله تسلیحاتی عادی بین دو کشور ایران و روسیه می داند که امری رایج و طبیعی است.
این تحلیلگر ارشد مسائل اوراسیا در ادامه گفت وگو با «شرق» به لایه عمیق تری از موضوع می پردازد و تاکید دارد که «اگر چه اساسا هیچگونه منع و محدودیتی برای جمهوری اسلامی ایران در فروش و دادن تسلیحات به روسیه یا هر کشوری وجود ندارد، اما اینکه چرا دومین قدرت نظامی و تسلیحاتی جهان اکنون به دنبال خرید پهپادهای ایرانی است، آن را ناشی از دانش و تکنولوژی قدیمی روسیه در حوزه تولید پهپاد می بیند»، در صورتی که به زعم شعیب بهمن، ایران توانسته است علیرغم وجود تحریم ها موفق به ساخت نسل جدید و کارآمدی از این نو تسلیحات (پهپاد) شود. به همین دلیل روسیه اگرچه قدرت دوم نظامی جهان است اما تمایل بالایی برای خرید این تسلیحات دارد.
با توجه به انچه که گفته شد، این استاد دانشگاه در تشریح این موضوع مهم که آیا ایران مسئولیتی برای استفاده پهپادها توسط روسیه دارد یا خیر؟ به «شرق» می گوید: «جمهوری اسلامی ایران به هیچ عنوان مسئول این مسئله نیست که روسیه هر کشوری که از ما پهپاد بخرد، آن را در کجا مصرف کند؛ چون که در معاملات تسلیحاتی جهان هیچ فروشنده ای مسئول این موضوع نیست که خریدار تسلیحات آن را در چه زمینه ای و به چه شکلی مورد استفاده قرار می دهد.»
این استاد دانشگاه برای تبیین موضع خود به یادآوری ۳ اتفاق می‌پردازد؛ اول آنکه در جنگ اوکراین کشورهای اروپایی و آمریکا به راحتی تسلیحات مختلف و پیشرفته ای را به زلنسکی دادند بدون آنکه به تبعات حقوق بشری آن بیندیشند. در کنار شعیب بهمن اتفاق دوم را به جنگ یمن گره می زند و به این موضوع اشاره دارد که اروپا و آمریکا در طول سال های اخیر و تجاوز عربستان سعودی و ائتلاف عربی به یمن، جنگنده و تسلیحات مختلفی را سعودی ها فروخته است بدون آنکه به رنج ها و خسارت های جانی و مالی استفاده از این تجهیزات علیه مردم یمن بیندیشند.
مورد سوم هم از منظر این تحلیلگر مسائل بین الملل ناظر به جنگ تحمیلی عراق به ایران است. در این رابطه کشورهای جهان با تجهیزات و تسلیحات خود به صدام حسین و رژیم بعث به خصوص سلاح های شیمیایی و کشتار جمعی خسارات گسترده را به مردم ایران تحمیل کرد که تا به امرزو هم ادامه دارد. با ذکر این نکات بهمن تصریح می کند که «در عالم واقعیت و در معاملات تسلیحاتی هیچ فروشنده نمی تواند مسئولیتی و محدودیتی برای خریدار در استفاده از تسلیحات ایجاد کند و یا تضمینی برای عدم استفاده از تسلیحات در جنگ از خریدار بگیرد.»
برخلاف شعیب بهمن، علی بیگدلی معتقد است که چون ساختار سیاسی، دیپلماتیک با ساختار نظامی، امنیتی و دفاعی داخلی به یک انسجام و هماهنگی نرسیده است، سبب شده که اکنون ما شاهد نوعی تشتت و تناقض گویی در خصوص ارسال پهپاد باشیم. از این منظر ایران اکنون با دست خود و همچنین با زبان خود به یک متهم و شریک جرم در کنار روسیه در جنگ اوکراین بدل شده است. با چنین خوانشی، این تحلیلگر ارشد حوزه اروپا در گف وگو با «شرق» تاکید دارد که «ما به دلیل فقدان شناخت از تبعات جنگ اوکراین و پیش بینی موقتی و زودگذر بودن آن، در شرایطی قرار گرفتیم که ارسال پهپاد اکنون تبعات گسترده سیاسی، دیپلماتیک و حقوقی را برای جمهوری اسلامی ایران به دنبال داشته است.»
او یادآور می شود که به هر حال طرفداری و حمایت جمهوری اسلامی ایران از طرف متجاوز یعنی روسیه باعث شده است که اساساً هرگونه معامله تسلیحاتی بین تهران و مسکو به سرفصل تازه برای فشار به تهران بدل شود. بیگدلی این نکته را هم متذکر می‌شود که «نمی توان با استناد به حمایت تسلیحاتی آمریکا از اوکراین یا جنگ یمن و نظایر آن توجیهی برای حمایت تسلیحاتی از روسیه داشت، چرا که متجاوز، متجاوز است و فرقی نمی کند عربستان باشد روسیه یا صدام حسین.»
ارسال پهپاد و قطع روابط تهران – کی یف
این تحلیلگر مسائل بین الملل در ادامه به تبعات دیپلماتیک فروش و ارسال پهپاد به روسیه با تمرکز بر احتمال قطع روابط تهران و کی یف می پردازد و اعتقاد دارد که «روند کاهش مناسبات بین ایران و اوکراین مسئله تازه‌ای نیست، چرا که این روند واگرایی در مناسبات دو کشور از سال ۲۰۱۴ و روی کار آمدن دولتی غرب گرا در این کشور (اوکراین) آغاز شده است که با مسئله سقوط هواپیمای اوکراینی تشدید پیدا کرد و اکنون هم مسئله استفاده از پهپادهای ایرانی در جنگ اوکراین به عنوان کاتالیزوری در کاهش بیش از پیش روابط دو طرف (ایران و اوکراین) عمل می کند.» اما شعیب بهمن در بررسی بُعد دیگری از این موضوع یادآور می شود که «دولت زلنسکی یک دولت مستقل سیاسی نیست که بتواند مسئله را از نگاه منافع ملی این کشور خود را به درستی تبیین و تشریح کند، بلکه این فرد (زلنسکی) به عنوان تابعی از سیاست های ایالات متحده در برابر ایران عمل می کند.»
با چنین برآوردی از کاراکتر سیاسی رئیس جمهوری اوکراین، تحلیلگر مسائل روسیه خاطر نشان می کند اگر زلنسکی با دستور کاخ سفید به سمت قطع کامل روابط با ایران برود اتفاق چندان غیرقابل پیش بینی و دور از انتظاری نیست.» در عین حال این استاد دانشگاه احتمال قطع روابط ایران و اوکراین را «اتفاقی مهمی برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نمی داند، چون به باور او «وقوع این اتفاق (قطع روابط ایران و اوکراین)، صدمه جدی را برای منافع و امنیت جمهوری اسلامی ایران وارد نخواهد کرد.»
در آن سو علی بیگدلی خوانشی متفاوت دارد و تاکید می کند که «طبیعتاً شرایطی که بعد از ساقط شدن هواپیمای مسافربری اوکراینی در مناسبات دو کشور ایران و اوکراین به وجود آمد، باعث شده است که تهران نیم نگاه مثبتی به کی یف نداشته باشد، چون اوکراین عملا فشار مضاعفی را به ایران در آن موضوع (ساقط شدن هواپیمای مسافربری اوکراینی) وارد کرد.» لذا به باور استاد دانشگاه حتی اگر مسئله جنگ اوکراین و ارسال پهپاد هم نبود سایه این سقوط روی مناسبات دیپلماتیک دو کشور تاثیر خود را گذاشته بود و می توانست وضعیت را هم پیچیده و بغرنج کند، کما اینکه تحلیلگر حوزه اروپا اذعان دارد که شرایط نامطلوب حال حاضر در روابط دو کشور (ایران و اوکراین) هم موید این نکته است.»
از این منظر بیگدلی وقوع جنگ اوکراین نرا عامل مضاعفی می داند که روابط دو طرف را به سطح کاردار تنزل داد و حتی زمزمه های قطع روابط اوکراین با جمهوری اسلامی ایران را قوی تر کرده است. در ادامه استاد دانشگاه شعید بهشتی به «شرق» می گوید: «تهران متاسفانه در سالیان اخیر نتوانست استقلال سیاسی و دیپلماتیک خود را در مقابل روسیه حفظ کند، به همین دلیل جنگ اوکراین شرایطی را رقم زد که شاید تهران مجبور شده باشد در طرف تجاوز قرار بگیرد. چرا که استقلال سیاسی «نه» گفتن به روسیه در تهران به شدت کاهش پیدا کرده است.» در عین حال بیگدلی معتقد است که «چون نوع عملکردمان در مقابل اروپا و آمریکا ما را به یک بن بست رسانده است اگر ایران، روسیه را هم از دست می داد به یک انزوای سیاسی و دیپلماتیک دچار می شد، بنابراین از ترس این انزوا، تهران از روی اجبار و شاید اکراه طرف روسیه را گرفته باشد.»
ارسال پهپاد و مذاکرات هسته ای
در سوی دیگر سایه سنگین موضوع ارسال پهپاد به روسیه بر مذاکرات هسته‌ای هم فصل جدیدی از گپ و گفت شعیب بهمن با «شرق» است. در این رابطه تحلیلگر ارشد مسائل اوراسیا اعتقاد دارد که «باید تفکیک جدی بین مسئله مذاکرات هسته‌ای و ارسال پهپاد به روسیه قائل شد.»
از منظر یاد شده، این استاد دانشگاه «موضوع ارسال پهپاد به روسیه را مانعی در ازسرگیری مذاکرات هسته ای نمی داند.» چون تلقی شعیب بهمن آن است که اختلافات تهران و واشنگتن در چگونگی احیای برجام و عدم پذیرش این تضین از سوی دولت بایدن که باید تمام تحریم ها تا قبل از خروج ترامپ از برجام علیه ایران را لغو کند، باعث شده است که مذاکرات به این نقطه کشیده شود.»
اما به موازات نکته مذکور این استاد دانشگاه اذعان دارد که «غربی ها و به خصوص ایالات متحده نیم نگاه و تلاش جدی دارند که سایر مسائل مانند حقوق بشر و تحولات ۳ماه اخیر در ایران را در کنار موضوع ارسال پهپاد به روسیه به یک پیش شرط برای از سرگیری مذاکرات با ایران بدل کنند و کسی منکر این واقعیت نیست که اکنون آمریکایی ها سعی می کنند این دو مسئله را که هیچ گونه ارتباطی با هم ندارند به هم پیوند بزنند تا احیای برجام به قطع روابط نظامی و دفاعی تهران و مسکو منجر شود.» در صورتی که این استاده دانشگاه تاکید دارد که «به هیچ عنوان مسئله فروش و ارسال پهپاد روسیه نه ناقض قطع نامه ۲۲۳۱ است و نه به تبع آن می‌توان از آن به عنوان یک پیش شرط برای از سرگیری مذاکرات و حصول توافق توسط غرب استفاده کرد.» شعیب بهمین برای تبیین گفته خود باز هم تکرار می کند که «موضوع ارسال و فروش پهپاد یک معامله تسلیحاتی عادی بین ایران و روسیه است، بنابراین، نه ایران و نه روسیه هیچ محدودیتی در این مسئله ندارند.»
بیگدلی در این رابطه دوباره به گفته قبلی خود باز می گردد و تاکید می کند که « چون جمهوری اسلامی ایران نتوانست ارزیابی دقیقی از مسئله جنگ اوکراین و تبعات آن داشته باشد، لذا شرایطی را برای خود رقم زده است که اکنون مسئله ارسال پهپاد آثار گسترده ای را برای تهران به دنبال داشته است.»
در چنین شرایطی این استاد دانشگاه طبیعی می داند که ارسال پهپاد به عنوان یک پیش شرط از جانب غرب برای از سرگیری مذاکرات بدل شود. از این رهیافت علی بیگدلی برخلاف آنچه که شعیب بهمن اعتقاد دارئ، این دو مسئله (مذاکرات هسته ای و فروش پهباد) را به هم مرتبط می داند و در این خصوص به «شرق» می گوید که «به هیچ عنوان اکنون نمی‌توان میان این دو مسئله تفکیک قائل شد به ویژه آنکه اروپایی ها تاکید دارند این موضوع (فروش پهپاد) ارتباط مستقیم با قطع نامه ۲۲۳۱ به عنوان ضامن اجرایی برجام دارد و ناقض ان است.»
ارسال پهپاد به امید خرید جنگنده!
احتمال خرید سوخو - ۳۵ توسط ایران از روسیه در ازای فروش پهپاد و موشک کوتاه برد زمین به زمین هم موضوع دیگری بود که شعیب بهمن در تشریح آن به «محرمانه بودن مناسبات و روابط تسلیحاتی، نظامی، دفاعی و امنیتی کشورها اشاره می کند.» از این منظر این استاد دانشگاه تاکید دارد:« با وجود محرمانه بودن این روابط نمی توان به صراحت و با قاطعیت عنوان داشت که ایران به امید خرید سوخو - ۳۵ دست به فروش پهپاد و دیگر تسلیحات به روسیه زده است.»
اما در عین حال تحلیلگر مسائل اوراسیا یادآور می شود که «روابط بین ایران و روسیه در طی سال های اخیر به خصوص در حوزه نظامی، دفاعی و امنیتی دچار تغییرات ماهوی و اساسی شده است، بنابراین در شرایط جدید دو طرف (تهران و مسکو) خواسته ها و انتظارات جدیدی از هم دارند.» پس اگر در شرایط جدید و در سایه در خواست های جدید، ایران به دنبال خرید سوخو - ۳۵ باشد، به باور شعیب بهمن منعی برای اجابتش از جانب مسکو وجود ندارد و این معامله می تواند روی دهد.
با این اوصاف محسن جلیلوند در گفت وگویی که با «شرق» داشت پیرامون این سوال که آیا تهران خرید سوخو – 35 از روسیه حاضر به ارسال پهپاد شده است به «مسئله توازن بین دو جنگ افزار پهپاد ایرانی و جنگنده سوخو -35 اشاره کرد.» این استاد روابط بین الملل اساسا «پهپاد را یک ابزار جنگی تاکتیکی می داند و در مقابل جنگنده‌ها، هواپیماهای شکاری و بمب افکن‌ها سلاح‌های راهبردی ارتش در قوای دفاعی هر کشوری قلمداد می کند.» از این منظر، جلیلوند «وزن دهی به این دو مسئله کاملا اشتباه دانسته» و تاکید دارد که «بعید به نظر می‌رسد روسیه به دلیل استفاده از پهپادهای جنگی ایران خود را موظف بداند که جنگنده سوخو - ۳۵ را به ایران بفروشد و یا حتی اگر مقامات ایران چنین تصوری دارند که می‌توانند با فروش و ارسال پهپاد، روسیه را متقاعد به دادن جنگنده به ایران کنند، کاملا در اشتباه هستند.»
این تحلیلگر در بخش دیگری از نکات خود به سابقه و تجربه فروش سامانه موشکی اس - ۳۰۰ توسط روسیه به ایران اشاره می کند و به شرق می گوید: «ما دیدیم که مسکو چه بازی‌های سیاسی و منت هایی را برای فروش این سامانه موشکی بر سر ایران پیاده کرد. با استناد به همین تجربه بعید است، تاکید دارم بعید است از اساسا سوخویی در کار باشد.» این کارشناس حوزه بین الملل در ادامه روی نکته مهمتری دست می گذارد و یادآور می شود که «فروش و ارسال پهپاد یک قرارداد راهبردی و استراتژیک در معادلات جنگی نیست، در صورتی که فروش جنگنده یک قرارداد راهبردیِ تسلیحاتی تلقی می‌شود.»
با ذکر این گزاره تحلیلی، جلیلوند اعتقاد دارد که «روسیه برآورد، تلقی و خوانش استراتژیکی از روابط و مناسبات خود با جمهوری اسلامی ایران، حتی در حوزه نظامی و علیرغم همکاری‌های میدانی در سوریه ندارد؛ یعنی برخلاف ارزیابی مقامات ایران که خود را متحد راهبردی روسیه و چین می‌دانند، مسکو به هیچ عنوان چنین نگاهی به تهران ندارد. به همین دلیل هم اساسا بنایی برای فروش جنگنده‌ها و دیگر سلاح‌های راهبردی مانند سوخو -35 به ایران ندارد.»
تهران و توان اعمال نظر!
در پایان گفت وگوی این تحلیلگر ارشد مسائل روسیه با «شرق» وی روی موضوع مهمی دست می گذارد و به بررسی اهداف پشت طرح موضع حسین امیرعبداللهیان در این خصوص که «اگر برای جمهوری اسلامی ایران ثابت شود روسیه از پهپادهای ایران در جنگ اوکراین استفاده کرده است، بی تفاوت نخواهد بود»، می پردازد. در این خصوص شعیب بهمن یادآور می شود که نه جمهوری اسلامی ایران می تواند برای روسیه تعیین تکلیف کند که از تسلیحاتش به چه نحو استفاده کند، کما اینکه در حالت عکس اگر ایران بتواند از روسیه جنگنده و دیگر تسلیحاتی بخرد، مسکو می تواند برای تهران تعیین تکلیف کند که از این تسلیحات به چه شکلی و در چه بازه زمانی استفاده کند؛ حتی اگر چنین درخواستی هم وجود داشته باشد طرف خریدار ملزم نیست که این تضمین و مسئولیت را به فروشنده بدهد.»
بنابراین کارشناس روابط بین الملل اعتقاد دارد که شاید موضع حسین امیرعبداللهیان در باره بی تفاوت نبودن ایران در برابر روسیه در صورت اشراف تهران بر این موضوع که از پهپادهای ایرانی در جنگ اوکراین استفاده شده است، «تنها یک موضع سیاسی و دیپلماتیک صرف برای آرام کردن فضا و تعدیل فشارها و هجمه ها علیه جمهوری اسلامی ایران باشد.» در این باره علی بیگدلی با بخشی از گفته های شعیب بهمن موافق است که «ادعای حسین امیرعبداللهیان یک لفاظی و موضع گیری صرف دیپلماتیک است»، اما این استاد دانشگاه برخلاف نگاه بهمن اعتقاد دارد که جمهوری اسلامی ایران اساساً توان تقابل با روسیه را ندارد، چرا که از روی ناچاری با فروش پهپاد به روسیه اکنون در موضعی قرار گرفته است که نه راه پس دارد و نه راه پیش!»
ارسال پهپاد و قطع نامه 2231
در کنار نکات یاد شده موضوع ارتباط فروش و ارسال پهپاد به روسیه با قطع نامه 2231 هم بسیار حائز اهمیت است، کما اینکه ایالات متحده آمریکا 25 مهر/ 17 اکتبر اعلام کرد که با بریتانیا و فرانسه درباره نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد از سوی ایران به دلیل فروش پهپاد به روسیه موافق است. افزون بر آن در دومین و آخرین جلسه شورای امنیت پیرامون بررسی وضعیت برجام و قطع نامه 2231 در سال جاری میلادی که چهارشنبه هفته گذشته برگزار شد آمریکایی ها دوباره موضوع ارسال پهپاد به روسیه توسط ایران را ناقض قطع نامه مذکور (2231) دانستند، اما اینکه ادعای مشترک واشنگتن، پاریس و لندن تا چه اندازه صحت دارد، سوالی است که فریدون مجلسی در پاسخ آن طی گفت و گویی که با «شرق» داشته بود به نسبت شعیب بهمن پاسخ دقیق تر و جزئی تری را مطرح می کند که ضرورت بازخوانی آن در این گزارش احساس می شود.
دیپلمات اسبق کشورمان در این رابطه می گوید: «باید دید که فروش پهپاد و موشک بالستیک ایران به روسیه تا چه انداره با پیوست (ب) قطعنامه۲۲۳۱ در تضاد است؟ ضمن آنکه تمامی تحریم‌های تسلیحاتی طبق قطع نامه ۲۲۳۱ برای ایران هنوز برداشته نشده و برخی از آنها تا سال هشتم قطعنامه (اکتبر ۲۰۲۳) به قوت خود باقی هستند که مشخصا شامل بند ب پیوست ب قطعنامه ۲۲۳۱ به ویژه سند ۲۰۱۵/۵۴۶/S است. از این منظر می‌توان گفت که ادعای نقض قطع نامه ۲۲۳۱ توسط جمهوری اسلامی ایران با فروش موشک و پهپاد به روسیه با هدف به کارگیری در جنگ اوکراین می تواند ادعایی نزدیک به واقعیت باشد. هرچند که باید این ادعا توسط یک گروه حقوق بین الملل به شکل دقیق تری مورد بررسی قرار گیرد.»
فریدون مجلسی در ادامه گفت و گوی خود با «شرق» به مسئله مهمتری می‌پردازد. از دیدگاه این کارشناس مسائل بین الملل آنچه که اکنون اهمیت مضاعفی دارد، نه مسئله ادعای نقض قطعنامه ۲۲۳۱ توسط جمهوری اسلامی ایران با فروش موشک و پهپاد به روسیه، بلکه تبعات حقوقی آن است. مجلسی تاکید می کند: «از یک طرف امکان ارجاع پرونده جمهوری اسلامی ایران به شورای امنیت و به دنبال انزوا و اجماع جهانی علیه تهران به عنوان همکار و شریک جرم طرف متجاوز در جنگ اوکراین وجود دارد و حتی اگر تهران دلخوش به حق وتوی روسیه است، باید دیگر تبعات را در نظر داشته باشد.»
از دیدگاه این دیپلمات اسبق کشور مهمترین تبعات حقوقی همراهی با روسیه در تجاوز به خاک اوکراین با فروش پهپاد و موشک ناظر به احتمال مصادره اموال و دارایی های بلوکه شده ایران در بانک‌ها و موسسات مالی سایر نقاط جهان است. چرا که مجلسی معتقد است اوکراین به راحتی می تواند با جمع آوری مدارک و حمایت سیاسی و دیپلماتیک اروپا و آمریکا شکایات متعددی را در محاکم بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی ایران مطرح کند و به راحتی هم با اثبات ادعای خود نسبت به مصادره اموال و دارایی های ایران به نفع قربانیان جنگ اوکراین که توسط موشک و پهپاد های ایرانی کشته یا حروج شده اند، اقدام کند.
به باور مجلسی این یک اتفاقی است که امکان وقوعش بسیار بالا خواهد بود، خصوصاً آنکه در ادوار و سال‌های گذشته کشورهای متعددی توانستند با مطرح کردن پرونده های مختلف تروریستی علیه مقامات و نهادهای جمهوری اسلامی ایران نسبت به مصادره اموال و دارایی های جمهوری اسلامی ایران اقدام کنند. از این منظر به اعتقاد مجلسی تکرار چنین اقدامی توسط کی یف هم چندان دور از ذهن نیست.
این کارشناس مسائل بین الملل در ادامه گپ و گفتش با «شرق» اذعان دارد که کار اوکراین برای اثبات این ادعا علیه ایران بسیار ساده است؛ چرا که علاوه بر اعترافات رسانه‌ای و گفته های مقامات داخلی جمهوری اسلامی ایران، خود روسیه هم بارها و بارها در این خصوص مواضع را به صورت رسمی اتخاذ کرده اند. در کنار آن لاشه تسلیحات ایرانی که توسط ارتش اوکراین هم به خبرنگاران نشان داده شده است، وجود دارد.
فریدون مجلسی در بخش پایانی مصاحبه خود با «شرق» پیرامون این مسئله که پنتاگون عنوان داشته است، نمی تواند ادعای ارسال پهپاد و موشک ایرانی به روسیه برای به کارگیری در جنگ را اثبات کند را موضع گیری مقطعی واشنگتن می داند، چرا که از نگاه این دیپلمات اسبق کشومان اگر وضعیت به جایی برسد که اوکراین شکایت از ایران را در محاکم بین المللی کلید بزند، ایالات متحده آمریکا، پنتاگون و دیگر نهادها به شکل تمام عیاری به دنبال حمایت دیپلماتیک و حقوقی از کی یف در برابر تهران خواهند بود.
نظر شما :