ژئوپلتیکِ آرژانتین: ابرقدرتی که شکل نگرفت

نویسنده: آدریانو بوسونیAdriano Bosoni 

دیپلماسی ایرانی: آرژانتین از زیبایی جغرافیایی منحصربفرد، منابع طبیعی سرشار، موقعیت ژئوپولیتیکی مناسب و منابع انسانی خوبی برخوردار است. تجربه ضعف و افول بی سابقهٔ اقتصادِ آرژانتین نشان می دهد که صرفِ برخورداری کشوری از چنین امکانات منحصر به فردی برای ساختن کشوری خوشبخت کافی نیست.

آرژانتین از امکانات جغرافیایی و راهبردی فراوانی برخوردار است لذا انتظار می رفت این کشور مانند آمریکا و استرالیا از ثبات و خوشبختی بیشتری برخوردار باشد. آرژانتین گستره ای پهناور با منابع طبیعی غنی دارد. با داشتن زیبایی جغرافیایی منحصر بفرد، یکی از ۱۰ کشور پهناور دنیاست که با هیچ تهدید خارجی مواجه نبوده و تقریباً مصون از حملات خارجی است. آرژانتین تاکنون نزاعی با همسایگانش نداشته و در نتیجه همواره سهم امور نظامی در بودجه این کشور کم بوده است. سرزمین پهناور آرژانتین از منابع طبیعی فراوانی مثل نفت، گاز و ذخایر شیل برخوردار است و این کشور می تواند در دو زمینه مهم غذا و تأمین انرژی خودکفا باشد. آرژانتین به شبکه بزرگی از رودخانه‌ها همچنین اقیانوس دسترسی دارد که طبیعتاً می تواند تسهیلات زیادی برای بازرگانی فراهم کند. آرژانتین از جمعیتی رو به رشد، تحصیلکرده و با تنوع فرهنگی برخوردار است. نرخ رشد جمعیت در آرژانتین مناسب است و می تواند در خدمت رشد اقتصادی این کشور باشد چنانکه این کشور بخاطر راحتی و آسان گیری قوانین مهاجرپذیری، در طول تاریخ از خارجی‌ها استقبال کرده است. آرژانتین دست کم روی کاغذ از نظام سیاسی قانونمند برخوردار است که تضمین کننده تفکیک قوا، حمایت از مالکیت خصوصی و ارتقای بازار آزاد است.

با وجود تمامی مزایای پیش گفته، تجربه ضعف و افول بی سابقه اقتصاد آرژانتین نشان می دهد که صرفِ برخورداری کشوری از زیبایی جغرافیایی برای ساختن کشوری خوشبخت کافی نیست. آرژانتین با جایگاه ۱۰ اقتصاد برتر دنیا در ابتدای قرن بیستم، اینک و در ابتدای قرن بیست و یکم به سختی در جایگاه ۳۰ اقتصاد برتر دنیا قرار می گیرد. 

دولت آرژانتین در سوم ماه اوت سال جاری، برای سومین بار طی یک ماه، وزیر اقتصاد خود را تغییر داد. این وضعیت نشان دهنده نوسان سیاسی و روند پایان ناپذیر افول و زوال اقتصادی در این کشور است.

تورم سرسام آور، میزان پایین ذخایر بانک مرکزی که به سطحی خطرناک رسیده، لزوم تجدید نظر و بازسازی در ساز و کار بازپرداخت بدهی ها به صندوق بین‌المللی پول، لزوم تجدید نظر در حجم فراوان یارانه ها و پرداخت های نقدی که سبب تحلیل رفتن درآمد کشور شده است و راضی کردن سرمایه گذاران خارجی به انجام سرمایه‌گذاری در آرژانتین (به عنوان کشوری قابل اعتماد) مهمترین چالش های اقتصادی فراروی آرژانتین به شمار می روند.

چرخه همیشگی و بی انتهای آشفتگی اقتصادی در آرژانتین همواره تکرار شده و نتیجه ای در بر نداشته است.

در حالی که ضعف و افول اقتصادی آرژانتین دلایل متعددی دارد ولی دو دلیل برجستهٔ مشکلات اقتصادی آرژانتین عبارت است از: روند روزافزون فرسایش و تحلیل رفتن حکومت قانون (که به گسترش فساد در حکومت های نظامی و دولت‌های دموکراتیک منجر شده است)، همچنین روند فزاینده و مخرب پوپولیسم و توده گرایی در این کشور. 

فساد فراگیر، فقدان قوه قضائیه مستقل و شفاف، ضعف مالکیت خصوصی، روند ملی کردن صنایع و شرکت ها، توزیع نامتناسب ثروت بخاطر تمرکز ثروت و دارایی‌های کشور در دستان مسئولین فاسد، انعقاد موافقتنامه های اقتصادی شُبهه دار و سهولت سلب مالکیت خصوصی و واگذاری شرکت های خصوصی به بانک های دولتی در آرژانتین از دیگر ریشه های مشکلات اقتصادی در آرژانتین است. دولت های آرژانتین با تغییرات غیرمنتظره‌ در سیاست های اقتصادی کشور، باعث شده اند شرکت های اقتصادی و خانوارها نتوانند برای بلند مدت برنامه‌ریزی داشته باشند. هر قانون و مقرراتی در این کشور می تواند سریعا تغییر کند و در نتیجه همین نحوه سیاستگزاری می تواند به ایجاد بحران مداوم در اقتصاد منجر شود.

آرژانتین که در اواسط قرن بیستم شاهد زنجیره ای از کودتاهای نظامی بود، در اواخر قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکم دولت‌هایی دموکراتیک به خود دید که اندکی بهتر از حکومت های نظامی کودتایی بودند. اما همین دولت های دموکراتیک نیز مانند انواع حکومت های نظامیِ کودتایی در آرژانتین گرفتار اشکال مختلف زد و بند، فساد، سوء استفاده از قوای مقننه و قضائیه در اجرای منویات افراد خاص و بهره‌گیری از امکانات مملکت به عنوان ابزار سودجویی حاکمان و متحدین سیاسی، اجتماعی و اقتصادی آنان شده اند. 

از مهمترین مخاطرات اِعمالِ سیاست های پوپولیستی در آرژانتین این است که بخش گسترده‌ای از جمعیت این کشور وابسته به کمک‌های دولتی بمنظور رفع نیازمندی های اساسی خود هستند. اغلب دولت های آرژانتین طی دهه‌های اخیر بخش های زیادی از مردم را وابسته به دولت کرده اند. هر ماه تقریباً نیمی از جمعیت آرژانتین بصورت مستقیم یا غیرمستقیم از دولت پول دریافت می‌کنند. دولت آرژانتین همچنین برای خدمات کلیدی و کالاهای اساسی مثل انرژی و حمل و نقل برای اغلب مردم یارانه پرداخت می‌کند. در چنین شرایطی، روشن است که برداشتن یارانه های دولتی و قطع پرداخت های دولتی در امور رفاهی به خشونت و شورش گسترده اجتماعی منجر خواهد شد.

هزینه سیاست های پوپولیستی بالاست چنانکه اصرار بر تداوم اعطای کمک های پولی و مالی به مردم، به افزایش نرخ تورم همزمان با کمبود شدید و عمیق منابع مالی منجر خواهد شد. فساد، ناکارآمدی دولت ها، افزایش بی اعتمادی به حکومت ها، افزایش بدهی دولت، بحران های پایان ناپذیر مالی و تضعیف حاکمیت از دیگر عوارض و نتایج اتخاذ سیاست‌های پوپولیستی در آرژانتین بوده است. پوپولیسم مثل بمب ساعتی در قلب اقتصاد آرژانتین کار گذاشته شده و باعث تداوم دور باطل بی ثباتی سیاسی و اقتصادی خواهد شد./یک حرف از هزاران

منبع: استراتفور / ترجمه: سید قاسم ذاکری