«داستان ترسناک آمریکایی» در تقابل با «رویای آمریکایی»

دیپلماسی ایرانی: آنچه ما در سال‌های گذشته در سینمای هالیوود دیده‌ایم، نمایشی از سبک زندگی آمریکایی بوده که در آن موهبت‌هایی مثل آزادی‌های اجتماعی، هوش سرشار مردم، فراوانی، رفاه و به طور خلاصه خوشبختی مردم آمریکا تصویر می‌شده است. 

روایت «رویای آمریکایی» که همیشه مایه غبطه بینندگان هالیوود در سراسر جهان بوده، حاکی از وضعیتی است که در آمریکا هر فردی می‌تواند از صفر شروع و در ادامه پیشرفت کند و به خوشبختی برسد. انسان خوشبخت آمریکایی در این رویا، به طور «تیپیکال»، صاحب یک خانه ویلایی با محوطه فضای سبز، یک خودرو سواری در کنار یک «اس یو وی» برای سفرهای آخر هفته، همسر و بچه‌های مو طلایی و یک سگ است! 

چنین بود که سال‌ها قدرت نرم آمریکا بر پایه بازنمایی تصویر آمریکای خوشبخت و مرفه، به عنوان ابزاری برای پیشبرد دیپلماسی عمومی این کشور در جهان ظاهر شد . 

در کتاب «امریکا» نوشته ژان بودریار، وقتی این نویسنده روشنفکر اروپایی از فرانسه به آمریکا سفر می‌کند، از طریق مشاهدات خود نتیجه می‌گیرد که همه چیز در آمریکا بازنمایی شده و حقیقت این کشور در منظر دیگران از طریق «صنعت فرهنگ» آمریکا، به طور مجازی به‌وجود آمده است. بدین منوال مشتاقان مهاجرت به آمریکا از مکزیک گرفته تا آسیا، مثل مردم آلمان شرقی که در دوره جنگ سرد بی‌تابانه می‌خواستند از دیوار برلین بگذرند تا به بهشت غرب برسند، هر راهی را برای رسیدن به این آمریکا رویایی امتحان می‌کنند. 

ایالات متحده کشوری است که گرین کارت خود را از طریق بلیط‌های بخت آزمایی «لاتاری» در اختیار مردم جهان قرار می‌دهد تا با به رخ کشیدن اشتیاق ملیت‌های دیگر برای پیوستن به این سرزمین آرزو‌ها، قدرت‌نمایی کند. 

در این سال‌ها اما، هر چه گذشته است شاهد تولید آثاری در هالیوود هستیم که رویای جهانیان از آمریکا را مخدوش می‌کند. چرا در هالیوود، این‌چنین به ویترین و وجهه آمریکا حمله می‌شود؟ آیا چپی‌ها و روشنفکران دوباره در سینمای آمریکا نفوذ کرده‌اند؟ آیا نشان دادن زوایای تاریک زندگی آمریکایی، جذابیت بیشتری دارد و بازگشت سرمایه تهیه‌کننده را تضمین می‌کند؟ یا اینکه آیا به روال معمول، این را هم باید توطئه‌ای از سوی خود آمریکا به حساب آورد که مقاصدی پنهانی را از طریق آن دنبال می‌کند؟ 

پاسخ این سوال را هنوز نمی‌دانیم اما با این مقدمه، قصد داریم مجموعه «داستان ترسناک آمریکایی»، یکی از تلخ‌ترین روایت‌های ساخته شده از آمریکا در هالیوود را معرفی کنیم که کاملا در تقابل با «رویای آمریکایی» عمل می‌کند. 

«داستان ترسناک آمریکایی» مجموعه‌ای است در ژانر وحشت که توسط «رایان مورفی» و «براد فالچاک» ساخته و تاکنون ده فصل آن منتشر شده است. در این مجموعه از بسیاری از عناصر ژانر وحشت بهره گرفته شده و داستان‌ها به طور متناوب در آمریکای زمان حال و گذشته روایت می‌شوند. «داستان ترسناک آمریکایی» راوی سیاه‌ترین و منفی‌ترین زوایای زندگی در آمریکای معاصر است؛ نویسندگان مجموعه از رهیافت‌های مختلف روانکاوی و جامعه شناختی برای تبیین و توضیح ریشه‌های رفتار‌ فوق شریرانه‌‌ شخصیت‌های داستان بهره می‌گیرند و وارد عمق روانشناسی کاراکتر‌ها می‌شوند. 

نمونه چنین ریشه‌یابی‌های مبتنی بر روانشناسی و جامعه شناسی در پیدایش افراد شرور را می‌توان در فیلم «جوکر» دید؛ جایی که روند دگردیسی یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های «ابرشریر» داستان‌های کمیک، با واکاوی سرخوردگی از جامعه و خانواده، در بروز رفتارهای ضد اجتماعی او نشان داده می‌شود. 

در مجموعه «داستان ترسناک آمریکایی»، به طور عیان به نمایش نقاط ضعف تمدنی آمریکا پرداخته شده است که معمولا در فیلم‌های کلاسیک هالیوود کمتر نمایش داده می‌شد؛ در فصل سوم، نمایش تبعیض نژادی، شکنجه و رفتار وحشیانه با سیاهان، به مراتب از فیلم‌هایی چون «جانگوی آزاد شده» و « دوازد سال بردگی» فراتر رفته است. 

شخصیت سادیسدیک زنی به اسم «مادام ‌دلفین لالوری» در این فصل که از آزار و مثله کردن سیاهان لذت می‌برد، بر اساس یکی از ماجراهای واقعی است که در قرن نوزدهم در آمریکا رخ داده و در اینجا، واقعیات و تخیل درباره این زن شیطانی به هم می‌آمیزند. 

در فصل دهم مجموعه، سلطه تکنولوژی در کنار استفاده ابزاری از توده مردم که تنها به افراد باهوش اجازه زندگی می‌دهد نشان داده شده است. از این منظر غول‌های «آی تی» در آمریکا نقد می‌شوند و سرمایه عظیمی که در هر کدام از آنها چرخش پیدا می‌کند به عنوان عاملی شر در جهت کنترل اجتماعی نشان داده می‌شود. 

در فصل چهارم، روایتی خشن و سیاه از بهره‌جویی و استثمار ضعفا و رانده شدگان از جامعه را شاهدیم که بازیچه دست صاحبان ثروت قرار می‌گیرند و جان آنها برای کمتر کسی حائز اهمیت است. 

درفصل دوم سریال، با داستان چندبعدی و عمیقی در انتقاد از جامعه، خانواده و فرهنگ عامه مواجه می‌شویم؛ در این فصل، سقوط معنویت در کنار کلیسا و اصحاب آن مورد نقد جدی قرار می‌گیرند، به رسالت از دست رفته مطبوعات و فرهنگ مبتذل «سلبریتی محور» آمریکا کنایاتی وارد می‌آید و از فساد و استثمار ضعیفان در زیر پوست جامعه روایت می‌شود که معمولا افکار عمومی از آن بی‌خبرند. همچنین فروپاشی کانون خانواده و به تبع بحران‌های روانی ناشی از محرومیت‌های عاطفی در کودکی، به عنوان عامل بروز خشونت در بزرگسالی معرفی می‌شود. 

«داستان ترسناک آمریکایی» اگر چه ژانر‌های مختلف وحشت مثل جن و ارواح خبیثه، قاتلان زنجیره‌ای، جادوگری و ... را مورد استفاده قرار می دهد و از نمایش خون و مثله شدن به سبک فیلم‌های «Body horor» یا «اسلشر» برای ایجاد ترس در مخاطب بهره می‌برد، اما این فروپاشی اخلاق و بنیان‌های معنوی در آمریکای معاصر است که وحشت اصلی را ایجاد می‌کند. فضای سرد و سیاه ترسیم شده از جامعه، با روابط خشن و منفعت محور که خشونتی افسار گسیخته را رقم می‌زند، شکل دهنده لایه زیرین هراس انگیز این سریال است. 

پیشتر در نقد مجموعه تلویزیونی «ماهی مرکب» گفته شد که دیدن آن مجموعه به شناخت واقعی ما از حقایق جامعه کره جنوبی کمک می‌کند و تصویر کلیشه‌ای ذهن ما از یک جامعه توسعه یافته خوشبخت را متزلزل می‌کند (مقاله در بخش «سینما دیپلماسی» قابل دسترسی است). در اینجا هم باید خاطرنشان کرد اگر به دنبال روایتی نو از آمریکا در هالیوود هستید، دیدن مجموعه «داستان ترسناک آمریکایی» به شما توصیه می‌شود؛ مجموعه‌ای که اثرات بازنمایی رویای آمریکایی در هالیوود را از ذهن شما خواهد شست.