تلاش برای توافق در سایه بی اعتمادی

نویسنده: اسکات پترسون

دیپلماسی ایرانی: از سرگیری ناگهانی گفت وگوهای هسته ای در وهله های اخیر، بارقه امیدی را برای بازگشت به یک توافق مهم روشن کرد. اگر برجام دوباره احیا شود می تواند بر سطوح فزاینده بی اعتمادی متقابل غلبه کند.

تحلیلگران بر این باورند که اگر طرفین به توافق نرسند در بهترین حالت نگه داشتن این صلحِ سرد، دشوار خواهد شد. حتی اگر توازنی برقرار شود این توازن در برابر بی اعتمادی پایدار و تحریکات احتمالی بازیگران سومی مانند اسرائیل آسیب پذیر خواهد بود.

جزئیات متن جدید محرمانه است و باید توسط ایالات متحده و ایران و همچنین چین، روسیه، بریتانیا، فرانسه و آلمان تایید شود. مقامات اتحادیه اروپا در وین گفتند که سند نهایی ۲۵ صفحه‌ای "بهترین پیشنهاد ممکن" است.

جوزف بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در توییتی نوشت که پشت هر موضوع فنی و هر پاراگراف یک تصمیم سیاسی نهفته است که باید در پایتخت ها گرفته شود.

علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران، می گوید: «حتی با وجود نشانه‌های تازه پیشرفت، سطح خوش‌بینی او برای یک معامله از 5 درصد در هفته گذشته به تنها 10 درصد در حال حاضر افزایش یافته است.»

واعظ می‌گوید: درست است که مذاکره کنندگان یک گام به جلو برداشتند و در زمینه ضمانت‌ها و تحریم‌ شرکت‌ ها (سپاه پاسداران) پیشرفت داشتند، اما همچنان بر سر تحقیقات پادمانی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گیر کرده‌اند.

او می افزاید: به ‌نظر نمی‌رسد ایران باور داشته باشد که زمان و راه‌حل‌ها برای دستیابی به موفقیت در حال حاضر تمام شده و به همین دلیل است که فرصت‌های بسیاری را از دست داده است. خروج دونالد ترامپ از توافق کاملا اعتماد ایرانی ها را هدف گرفت. 

ناصر هادیان، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران نیز می‌گوید: اینجا اصلاً اعتمادی وجود ندارد. آنها محاسبه می‌کنند که یک توافق بازسازی شده بیشتر از عمر دولت بایدن دوام نخواهد آورد. او همچنین از یک برآورد 240 میلیارد دلاری برای خسارت ناشی از خروج ایالات متحده از برجام، تضمین برای اینکه هیچ رئیس جمهوری در آینده در ایالات متحده از این توافق خارج نشود و لغو تمامی تحریم ها از جمله تحریم های سپاه، صحبت می کند.

مقامات ارشد اتحادیه اروپا روز دوشنبه گفتند که در متن پیش‌نویس نهایی به همه سؤال‌ها به بهترین شکل ممکن پاسخ داده شده که هم منافع اقتصادی برای ایران به همراه دارد و در عین حال اهداف عدم اشاعه سلاح هسته ای قدرت‌های جهانی را حفظ می‌کند. با این حال، هم ایالات متحده و هم ایران دارای جناح های تندرویی هستند که با هر توافقی مخالفند، صرف نظر از اینکه چقدر برای دو طرف سودمند باشد.

عدنان طباطبایی، رئیس اندیشکده خاورمیانه کارپو، مرکز تحقیقات کاربردی در مشارکت با شرق، مستقر در آلمان نیز می گوید: «برجام در سال 2015 برای ایران یک سیاست و هدف بود، اما در سال 2022 برجام ابزاری برای دستیابی به یک سیاست متفاوت است و آن سیاست خنثی کردن تحریم هاست.»

طباطبایی می گوید: «تهران جاه طلبی تازه ای برای داشتن یک اقتصاد به اندازه کافی قوی دارد تا در برابر تحریم ها آسیب پذیر نباشد. به این ترتیب، رهبران ایران ممکن است به این نتیجه برسند که حتی زنده کردن موقت برجام برای تقویت اقتصادی که توسط تحریم‌ها و سوءمدیریت آسیب دیده، ارزش دارد. بنابراین تیم مذاکره کننده باید آن را در خانه به مانند یک موفقیت بفروشد و این موفقیت باید به معنای دستیابی به یک امتیاز خوب از سوی ایالات متحده باشد که اشتباه ایالات متحده را جبران می کند نه اینکه صرفا یک ضمانت باشد.»

منبع: سی اس مانیتور / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11