معمای منافع آمریکا در اوکراین

نویسنده: جورج فریدمن متخصص در پیش بینی امور ژئوپولیتیک، استراتژیست، و از نویسندگان معروف نیویورک تایمز، بنیانگذار و رئیس Geopolitical Futures است. نشریه ای آنلاین که سیر وقایع جهانی را تحلیل و پیش بینی می کند. او همچنین نویسنده چند کتاب مشهور است.

دیپلماسی ایرانی: تقریباً هر گاه روسیه مورد هجوم واقع شده، بخاطر عمق راهبردی اش نجات یافته است. در واقع روسیه بدون تسخیر سریع شهر مسکو توسط مهاجمین آن هم در اولین گام حمله به این کشور نمی تواند مغلوب شود و البته راه دستیابی به مسکو طولانی است. از زمان ناپلئون بناپارت تا زمان هیتلر مهاجمینی که از غرب به روسیه حمله کرده اند، تلاش داشتند پیش از سرمای بی رحم و خشن زمستان، خود را به پایتخت روسیه برسانند. در واقع مهاجمین باید پیش از شروع باران در فصل پائیز که سبب بسته شدن جاده ها بخاطر گِل و لای می شود، خود را به مسکو می رسانیدند. بدین ترتیب روسیه باید زمان شروع حمله از جانب مهاجمین را در نظر بگیرد تا بر اساس آن و با نظرداشت فاصله مهاجمین از مسکو، بتواند تا حد امکان و با بهره‌گیری از ارتش خود، پیشرفت قوای مهاجم به سمت مسکو را به تأخیر اندازد.

اوکراین، بر همین اساس برای روسیه ارزش راهبردی دارد. اگر اوکراین دست نخورده باقی بماند و بخشی از ناتو بشود، شهر مسکو کمتر از ۳۰۰ مایل یا ۴۸۰ کیلومتر با مهاجمین فاصله خواهد داشت. بسیاری استدلال می کنند ناتو قصد حمله به روسیه را ندارد ولی من استدلال می کنم که هیچ چیزی غیرقابل اعتمادتر از تمایلات نیست. طراحان جنگ و جنگ طلبان، به سرعتی بسیار کمتر و کُندتر از سرعتِ تغییر در تمایلات تصمیم سازان برای فراهم کردن امکانات شروع جنگ نیاز دارند. (نیت کردن برای راه اندازی جنگ خیلی سریعتر از زمان مورد نیاز برای آماده شدن برای جنگ است). از نظر تاریخی و با در نظر گرفتن حقوق حاکمیتی کشور‌ها، معمولاً تأمین و تضمین امنیت یک کشور، نیازمند به وجود آوردن و ایجاد حیات خلوت امنیتی است.

برخی استدلال می کنند که آمریکا منافعی در اوکراین ندارد، یا اگر منافعی داشته باشد، بیشتر اخلاقی است. استدلال اخلاقی برای واقعیات سخت افزارانه ژئوپولیتیکی کافی نیست. من فکر می کنم آمریکا در جنگ اوکراین منفعت ملیِ پایه ای و مبنایی دارد. آمریکا در مقابل حمله زمینی مصون است؛ بنابر‌این تهدیدات علیه آمریکا تنها می توانند از اقیانوس ها باشند و بر همین اساس از سال ۱۹۰۰ تا کنون تأمین امنیت دریاها مبنا و پایه امنیت ملی آمریکا شده است.

اینک، تاریخ دوباره به عقب باز می گردد. آمریکا پس از غرق شدن کشتی لوئیستانیا وارد جنگ جهانی اول شد. البته حمله به کشتی مزبور پایه و اساس ورود آمریکا به جنگ نشد، بلکه این حمله، آمریکا را به این نقطه‌ کشاند که این منازعه لاجرم یک جنگ و منازعه دریائی میان کشتی ها و ناوهای جنگی است و طبیعتاً یک جنگ و منازعه دریائی به صورت بنیادین می تواند تهدیدی علیه منافع آمریکا تلقی شود. بر مبنای استدلال مزبور اگر آلمان برنده جنگ می شد، این کشور می توانست کنترل اقیانوس اطلس را در دست بگیرد و آمریکا را از سَمتِ شرق در معرض خطر قرار دهد.

در جنگ جهانی دوم بار دیگر همین مشکل بوجود آمد. در این جنگ، آمریکا به اندازه کافی متوجه این هشدار شد که به موجب پیمان اجاره ای که قبلاً با بریتانیا منعقد کرده بود، ناچار است به بریتانیا در ازای کرایه پایگاه های این کشور که در مجاورت آمریکای شمالی قرار داشت تمامی تجهیزات مورد نیاز بریتانیا را در جنگ که البته زیاد هم بودند، قرض دهد. در آن هنگام طبق یک پیوست محرمانه به قرارداد یاد شده، لندن پذیرفت که اگر ناچار شد در مقابل آلمان تسلیم شود (که این موضوع در آن زمان دور از ذهن نبود)، ناوگان دریایی بریتانیا به طرف آمریکای شمالی رهسپار شود. در پیوست مزبور، آمریکا به طریقی دیگر متعهد به کمک شده بود؛ به این صورت که کمک آمریکا مشروط به وادار ساختن بریتانیا به دور شدن از آمریکای شمالی می شد همچنین در بدترین سناریو، بریتانیا متعهد به بازگرداندن و واگذاری ناوگان دریایی خود به آمریکا می شد. 

اگر از منظر و مولفه ناوگان دریایی به جنگ سرد نظر بیندازیم، مولفه مزبور نقش بزرگ و مهمی در ورود آمریکا به جنگ داشته است. تمامی منازعات خشکی پایه که به وقوع پیوسته، به تزریق امکانات و نیازمندی ها به نیروی نظامی درگیر در جنگ در محل نیازمند است. برای مثال، [در زمان جنگ سرد] تأمین نیازمندی‌های ناتو از جانب آمریکا وعده داده شده بود و اتحاد جماهیر شوروی منفعت زیادی در توقف و فلج کردن این ضمانت برای تأمین نیازمندی‌های ناتو داشت. در آن زمان اگر جنگی به وقوع می پیوست، زیردریایی های شوروی می توانستند از محیط مابین مثلث گرینلند، ایسلند و بریتانیا (موسوم به GIUK) عبور کنند. همچنین جنگنده بمب افکن های شوروی برای زدن پایگاه های نروژ می توانستند از شبه جزیره کولا رد شوند. چنانکه نیروهای شوروی از فضای مثلث فوق الذکر (GIUK) برای شلیک به طرف کاروان های نظامی حامل هواپیماهای جنگی و برخوردار از حجم عظیمی از ضد هوایی و سامانه‌های ضد موشکی استفاده می کردند.

طی جنگ سرد برای آمریکا اهمیت ناوگان دریایی به اندازه اهمیت جنگ در خشکی بود. در دوره جنگ سرد، گسترش شوروی به طرف اروپا برای آمریکا به اندازه گسترش شوروی به طرف اقیانوس اطلس اهمیت داشت. اگر زمانی قدرتی بر شبه جزیره اروپا مسلط شود به طوری که بتواند منابع انسانی و مادی آن را یکی کند، این موضوع می تواند به ایجاد یک نیروی دریایی تهدید کننده علیه آمریکای شمالی منجر شود. آمریکا برای پیشگیری از تسلط هر قدرتی بر شبه جزیره اروپا ناچار به توقف این تهدید پیش از وقوع آن است و همین معمای منفعت آمریکا در اوکراین است. از دیگر دلایل اهمیت جنگ اوکراین برای آمریکا این است که روسیه برای محدود ساختن تهدید ناتو دست به حمله زده است. حتی اگر روسیه بتواند اوکراین را مطیع کند ولی هنوز غرب اوکراین، متحد ناتو باقی خواهد ماند. بنابراین دستیابی روسیه به پیروزی سریع در اوکراین غیر محتمل است چون امکان تقویت جنبش‌ها و جریانات نظامی در نقاط دوردستِ غرب اوکراین زیاد است. 

وضعیت روسیه در جنگ، و مدیریت جنگی این کشور، سبب شده است تا پیروزی سریع و برق آسای روسیه غیر محتمل تر بشود. حتی بعید نیست، پیروزی روسیه در جنگ، غیر ممکن هم باشد. بنا به دلایل پیش گفته، طبیعی است که کشوری مثل روسیه نیاز به حفظ فاصله‌ای ایمن [از دشمنانش] داشته باشد. بر همین اساس منطقی است که فرض کنیم مسکو تلاش کند غرب را هر چه بیشتر وادار به دور شدن از مرزهای غربی خود کند. البته تا حدی که [برای تضمین امنیتش] منطقی و معقول، و تا حدی که در توان و مقدورات مسکو باشد. چنین رفتاری از جانب مسکو تهدید بزرگی علیه امنیت ملی آمریکا قلمداد می شود. متوقف ساختن روسیه در اوکراین به وسیله نیروهای اوکراینی که حاضر به جنگ با روسیه در اوکراین باشند (در حالی که آمریکا سلاح های آنها را تأمین کند) و همزمان با این جنگ، تحمیل کردن یک جنگ اقتصادی موازی علیه روسیه می تواند به مثابه چک تضمین شده (ضمانت کافی) برای توقف جاه طلبی های روسیه باشد.

منبع: جئوپولتیکال فیوچر/ ترجمه: سید قاسم ذاکری/یک حرف از هزاران