اروپا تجارت اقتصادی با ایران را جدی بگیرد

نویسنده: اسفندیار باتمانقلیچ

دیپلماسی ایرانی: ارزش راهبردی برجام و لزوم کاهش فشار بر اقتصاد راکد ایران، می تواند دولت تازه ابراهیم رئیسی که گمان می رود منتقد سیاست های دولت حسن روحانی پیرامون عادی سازی روابط با غرب است را مجبور به عملگرایی و ورود به توافق برجام کند.

در میانه ادامه گفت وگوها در وین، مقامات سراسر پایتخت های اروپایی در حال بررسی احیای تجارت با ایران پس از برداشته شدن تحریم ها هستند. با این حال، تجربه ساز و کار فشار حداکثری دولت دونالد ترامپ هنوز هم باعث می شود بسیاری از اروپاییان و شرکت هایشان دوراندیشانه عمل کنند. اکنون شرکت ها به خوبی می دانند که حتی برداشته شدن تحریم های ثانویه به معنای رفع کامل راه بندهای تجاری به ویژه در حوزه بانکی نیست.

تجربه آخرین دور از برداشته شدن تحریم ها با شروع از ژانویه 2016، از بهبود قابل ملاحظه در تجارت بین ایران و اروپا حکایت دارد. بیست و چهار ماه پس از تخفیف تحریم ها، صادرات ماهانه اروپا به ایران 47 درصد افزایش یافت، در حالی که واردات اتحادیه اروپا از ایران 560 درصد افزایش یافت. دوره 24 ماهه منتهی به آوریل 2021 نشان می دهد که صادرات ماهانه اروپا به ایران تنها 63 درصدِ میزان دو سالِ منتهی به ژانویه 2016 و واردات نیز تنها 61 درصد مدت مشابه سال 2016 بوده است. بازگشت به تجارت با اتحادیه اروپا این بار می تواند با رشد خیره کننده ای همراه باشد چرا که حجم تجارت فعلی در مقادیر پایین تری است. اگر درصدهای 47 و 560 را به عنوان اعداد پایه در نظر بگیریم، می توانیم دو سناریوی خوش بینانه و بدبینانه را مطرح کنیم: در سناریوی بدبینانه با افزایش 80 درصدی، صادرات ماهیانه اتحادیه اروپا به ایران به 457 میلیون یورو می رسد. در سناریوی خوشبینانه افزایش 120 درصدی، صادرات ماهیانه به 520 میلیون یورو می رسد، رقمی که هنوز کمتر از میانگین 648 میلیون یورویی در سال 2016 است. واردات نیز حکایت مشابهی دارد.

دو سال قبل از برداشته شدن تحریم ها در سال 2016، ایران با متوسط ماهانه کسری تجاری 128 میلیون یورویی روبه رو بود که بخشی نشان دهنده تقاضای شدید برای کالاهای صنعتی اروپا پس از سال ها عدم سرمایه گذاری ناشی از تحریم ها بود. در سناریوی خوش بینانه، کسری تجاری ایران به 57 میلیون یورو کاهش می یابد. این کاهش به خرید نفت اروپا از ایران بستگی دارد.

تجارت با ایران اهمیت اقتصادی کمتری نسبت به اندازه بزرگ اقتصاد ایران و همسایگی اش با اروپا دارد. طبق سناریوی خوش بینانه، صادرات سالانه اروپا به ایران 6.2 میلیارد دلار است در حالی که واردات از ایران 5.6 میلیارد دلار خواهد بود. به این ترتیب، ایران جایی بین کشورهای پاکستان و فیلیپین در میان شرکای تجاری اروپا خواهد یافت. با این حال، از دیدگاه سیاسی و امنیتی، اتحادیه اروپا هیچ رابطه دوجانبه ای با ایران ندارد که در آن حجم کم تجارت بتواند برای تقویت روابط دیپلماتیک و استوار سازی دستاوردهای منع گسترش سلاح هسته ای بسیار مهم باشد. 

به نظر می رسد پتانسیل عظیم اقتصاد ایران در کوتاه مدت توسط اکثر شرکت های کشورهای اروپایی نادیده گرفته شود. با این وجود، اروپایی ها باید دیپلماسی اقتصادی خود را گسترش دهند و شرکت هایی که تجارت با ایران را از سر می گیرند مستحق پشتیبانی کامل کشورهای خود هستند. بدون آن، چهره های طرفدار توافق در داخل ایران برای دفاع از حفظ توافق در بلندمدت با دشواری روبه رو خواهند شد.

منبع: ریسپانسیبل استیتکرفت / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11