آخرین تاکتیک مذاکره، کُری‌خوانی‌های تهران و واشنگتن

نویسنده: پرستو بهرامی راد

دیپلماسی ایرانی: ششمین دور مذاکرات وین در حالی به پایان رسیده که به نظر میرسد تصمیم سیاسی طرفین بر احیای برجام است، اما راه رسیدن به این توافق به آسانی طی نمیشود. بدون شک در هفتمین دور از مذاکرات وین، پرونده برجام با شرایط جدید روبه رو خواهد بود. در واقع در دور هفتم مذاکرات سرنوشت احیای برجام تا حدود زیادی مشخص میشود.

تا به امروز حواشی مذاکرات وین پر از سخنان ضد و نقیض از سوی مقام های ایرانی و طرف های مقابل ایران بوده است. ایرانی ها و آمریکایی ها سعی دارند توپ را در زمین یکدیگر بیاندازند و طرف مقابل را متهم ردیف اول طولانی شدن مذاکرات معرفی کنند. با این حال هر دو طرف تمام سعی خود را دارند که از تاکتیک مختلف برای فشار بیشتر به طرف مقابل استفاده کنند تا امتیازات بیشتری دریافت کنند. کُری خوانیهای این روزهای ایران و آمریکا و برخی واکنشها بی شک به تاکتیک مذاکراتی دو کشور بر می گردد.

شش دور مذاکره عملاً به کاهش اختلافات میان تهران و واشنگتن منتهی شده است. با این حال هنوز اختلافات جدی وجود دارد که نیاز به تصمیمات سیاسی دو کشور ایران و آمریکا دارد. این اختلافات ممکن است به مرگ حتمی برجام منتهی شود. اما این روزها اگر پالسهای تهران و واشنگتن به دقت رصد شود به خوبی خبر از تناقض در صحبتهای مقامات دو کشور وجود دارد. همین تناقض خبر از سعی بر امتیازگیری بیشتر دو کشور از هم دارد. آمریکا ادامه مذاکرات در خصوص مسائل منطقهای و موشکی با ایران را خواهان است و همچنین برگشت ایران به تعهدات برجامی خود، از سوی دیگر ایران در خواست لغو تمامی تحریمها و تعهدی از آمریکا در عدم خروج از برجام میخواهد. هر دو طرف سعی دارند در این مرحله که طبق گفته محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران به رونمایی از پیشنویس توافق رسیده اند بیشترین امتیاز را از میز مذاکرات وین بدست آورند. با این حال دو کشور میدانند که در این دور از مذاکرات دو کشور باید فقط بازی برد – برد بسنده کنند و خواهان بیش از این نباشند.

با تمام این شرایط به نظر میرسد دو طرف تمام سعی خود را برای به کرسی نشاندن خواسته هایشان گذاشته اند. بر همین اساس زمان برگزاری دور هفتم هنوز در ابهام است و باید دید پایتختهای دو کشور تا کجا به کوتاه آمدن از خواستههای خود حاضر هستند. با تمام این احوال تهران و واشنگتن به خوبی میدانند راهی جز احیای برجام برای دو کشور وجود ندارد، از این رو باید منتظر هفتههای پیش رو در وین باشیم.

اهرمهای ایران برای امتیازگیری

توافق میان تهران و آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره تفاهم فنی به منظور حفظ فیلم ضبطشده از تاسیسات هستهای ایران برای سومین بار به پایان رسیده است. با این حال به نظر نمیرسد ایران در حال حاضر تمدید بار دیگر این توافق را خواهان باشد و تصمیمگیری درباره تمدید این توافق را به بعد موکول کرده است. در واقع به نظر میرسد اولین اهرمی که ایران برای فشار بر طرفهای مذاکرات در نظر گرفته، همین عدم تمدید توافق با آژانس انرژی اتمی است.

از سوی دیگر ایران عباس عراقچی، رئیس هیات مذاکرهکننده ایران و محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران بارها توپ مذاکرات را در صحنه جهانی در زمین آمریکا انداخته اند و اعلام کردند که این طرف مقابل است که باید تصمیم سخت خود را بگیرد.

سومین اهرم فشار ایران طرح موضوع درخواست تضمین کتبی عدم خروج مجدد آمریکا از برجام و لغو تمامی تحریمهای ایران است. برخی از کارشناسان مسائل آمریکا با اشاره به قوانین داخلی این کشور و قدرت کنگره ادعا میکنند که درخواستهای ایران شدنی نیست. بی شک ایران نیز میداند که چنین درخواستهایی حداقل در کوتاه مدت شدنی نخواهد بود با این حال اصرار بر این خواستهها میتواند جنبه تاکتیکی در مذاکرات داشته باشد و سومین اهرم به حساب آید.

البته در این بین ایران نیز به دلیل شرایط بعد انتخابات و وقت کم دولت حسن روحانی به نظر میرسد به دنبال خرید وقت برای ادامه روند مذاکرات است. طبق گزارشها به تازگی دو نماینده از تیم سیاست خارجی ابراهیم رئیسی به کمیته تطبیق متن نهایی توافق احتمالی ایران و گروه ۴+۱ اضافه شده اند و این میتواند شرایطی را نشان دهد که ایران عجلهای بر توافق پر سرعت ندارد.

اهرمهای آمریکا برای فشار بر تهران

این روزها شاهد کُری خواندن علنی وزیر امور خارجه آمریکا در رسانههای مختلف مبنی بر خروج از مذاکرات وین هستیم. با این حال در سخنان مقامات آمریکایی نیز تناقض موج میزند. از سویی آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا از اختلافات بزرگ مذاکرات میگوید، از طرف دیگر یک مقام آمریکایی همزمان از آمادگی هیات این کشور برای بازگشت به وین و تداوم مذاکرات خبر میدهد.

آمریکا برای گسترده شدن برنامه هستهای ایران نگران است و از سوی دیگر به دنبال مذاکرات از نوع همزمان و ادامه دار است. بعد از برجام نیز آمریکاییها به دنبال مذاکره بر سر مسائل موشکی و منطقهای هستند. بر همین اساس واشنگتن سعی دارد از اهرمهای فشار بیشتری بر ایران استفاده کند، مانند نگه داشتن برخی تحریمهای ایران و... . رابرت مالی، نماینده ویژه ایالات متحده در امور ایران نیز به تازگی گفته است: «واشینگتن تمامی تحریمهای اعمال شده در دوره ترامپ را لغو نخواهد کرد و اگر توافقی که تهران میخواهد به نفع ایالات متحده نباشد، آمریکا از مذاکرات وین خارج میشود.»

این ادبیات آمریکا به خوبی از نگرانی آنها از روند مذاکرات و کاهش امتیازات این کشور در مذاکرات نشان دارد. بی شک ادبیات تهدیدی امروز آمریکاییها برای هول و ولا انداختن در دل تهران دارد. هیات مذاکره کننده آمریکایی در واقع با این تاکتیک سعی دارد امتیازات بیشتری برای ارائه به پایتخت نشینان خودش بدست آورد.

از سوی دیگر آمریکاییها به حملاتی به نیروهای الحشد الشعبی در عراق که به نیروهای وابسته ایران معروف هستند، دست زده اند و حتی جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا به طور صریح اعلام کرده که او دستور این حملات را صادر کرده است. در واقع این میتواند عامل مهمی برای فشار به ایران برای قبول خواستههای آمریکا باشد. در واقع دولت بایدن تاکتیک فشار حداکثری را در این مرحله از مذاکرات در نظر گرفته است.

میز مذاکرات در واقع میز جنگ دیپلماسی به حساب میآید و در جنگ هر طرف تمام تاکتیکهای خود را به کار میبرد تا بتواند بیشترین امتیاز را بدست آورد. دو کشور ایران و آمریکا خواستار کاهش تنش میان مدت هستند. همچنین میخواهند از گره کور روابط حال حاضر که حتی منطقه را تحت تاثیر قرار داده است، خارج شوند. با چنین شرایطی زیر میز مذاکرات زدن آخرین گزینه دو طرف خواهد بود؛ با این حال تاکتیک از نوع به کارگیری اهرم فشار نیز نمیتواند به صورت طولانی مدت ادامه یابد. در چنین شرایطی یا میز مذاکره تَرَک برمی دارد یا توافقی شکل میگیرد. با این حال باید دید این بار میز جنگ دیپلماسی چه پایانی را برای دو طرف رقم میزند!