انگیزه های متفاوت ایران و عربستان برای مذاکره

نویسنده: علی العبدالله

دیپلماسی ایرانی: عربستان سعودی در لحظه سیاسی حساسی در سایه داده‌هایی نگران کننده به شرح زیر گفت وگو با ایران را پذیرفت: واکنش سرد دونالد ترامپ، رئیس جمهوری سابق ایالات متحده امریکا به حمله به تاسیسات آرامکو، تشدید عملیات موشکی و پهپادی علیه خاک عربستان از سوی حوثی‌ها و عدم موفقیت پدافند دفاعی عربستان برای مقابله با آنها، ورود بازوهای ایران در عراق به روند تهدید و اجرایی کردن حمله هوایی با استفاده از پهپاد به کاخ یمامه در ریاض، سیاست دولت جدید آمریکا برای بازگشت به توافق هسته‌ای که به معنای لغو تحریم ها و تامین مالی بازوهای ایران خواهد بود. بالا بردن پرچم حقوق بشر از سوی دولت جدید آمریکا و اتخاذ آن به عنوان معیار سیاست خارجی و انتشار گزارش اطلاعاتی از سوی آمریکا درباره قتل جمال خاشقجی، روزنامه نگار ناراضی امریکایی – عربستانی و مسئول دانستن محمد بن سلمان ولیعهد.

موافقت ایران با این گفت وگو در اثر فشار تحریم‌ها و پیامدهای اقتصادی آن یا تنش سیاسی و اجتماعی داخلی، گسترش فقر و کرونا نبود چرا که به علت دستاوردهای ژئوپلتیک و ژئواسترتژیک خود در دهه اخیر فضای مانور دارد و می تواند خواسته های خود را پیش ببرد.

آتش بس با عربستان برای ایران راه ورودی برای تغییر معادله است. به این ترتیب که می‌تواند مذاکرات وین را با حداقل امتیازدهی ممکن پشت سر بگذارد. نقش منطقه‌ای خود را از طریق دعوت به برپایی نظام امنیتی منطقه ای تقویت کند که لازمه آن خروج نیروهای خارجی از خلیج فارس است. نشان دادن مقداری انعطاف عربستان را به دست برداشتن از خواسته اش یعنی مشارکت در مذاکرات هسته ای سوق می دهد و رویکردش را برای توافق با اسرائیل متوقف می‌کند؛ یعنی توافق موسوم به آبراهام که دربردارنده خطر برپایی ائتلافی دفاعی – منطقه ای برای این کشور است. 

همچنین توافق با عربستان و گشودن مجال برای تقسیم نفوذ در عراق، سوریه و لبنان البته با حفظ سهم بیشتر در کنار توقف جنگ در یمن برای ایران فرصت تاثیرگذاری بر سیاست‌های عربستان و مواضع منطقه‌ای این کشوربه ویژه اقداماتش برای تحریک آمریکا علیه تهران را فراهم می کند. 

در اینجا باید به انگیزه متناقض ایران و عربستان برای پذیرش گفت وگو اشاره کرد. عربستان می‌خواهد از باتلاق جنگ یمن بیرون بیاید که به بار سیاسی و امنیتی برایش تبدیل شده است، به ویژه پس از تغییر موضع دولت جدید ایالات متحده امریکا؛ اما می‌داند کلید توقف این جنگ تنها در دستان حوثی‌ها نیست بلکه در دست تهران نیز است.

این در حالی است که برای ایران گفت وگو با عربستان یعنی طرفی که آن را دشمن و عامل تحریک کننده آمریکا علیه خود می‌داند، فرصتی برای از میان بردن نگرانی های این کشور و نیز کشورهای حاشیه خلیج فارس را فراهم می‌کند و این امر موضعش را در مذاکرات هسته‌ای تقویت و توافق با آمریکا را در این باره تسهیل می کند و باعث می شود تحریم های اقتصادی علیه آن لغو شود، به بازار نفت بازگردد و به دارایی‌های بلوکه شده اش دست یابد.

به این ترتیب گفت وگو میان این دو کشور تنها نیازی موقت و مرحله‌ای است و علل دشمنی عمیق میان آنها در نگاهی ریشه دارد که به علت تضاد مذهبی و رقابت های ژئوپلیتک هر کدام نسبت به دیگری است. رقابت هایی که کشمکش بر سر نفوذ در کشورهای اسلامی و تلاش هر کدام برای صف بندی و جذب متحدان را شامل می‌شود.

منبع: العربی الجدید / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11