طرف های برجام مذاکرات وین را دریابند

نویسندگان: گوتز نوینک و زیگمار گابریل

دیپلماسی ایرانی: تصمیم جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده امریکا برای بازگشت به توافق هسته ای با ایران، از اهمیت بالایی برای حفظ ثبات و صلح در خاورمیانه برخوردار است. مهمتر از همه، این اولین گام ملموس در برابر گرایش فاجعه بار به سمت تسلیحات هسته ای است که نه تنها در میان قدرت های هسته ای کلاسیک رواج داشته، بلکه مدت هاست که در کشورهای بسیار کوچکتر مانند کره شمالی نیز مشاهده می شود.

شکست دائمی برجام نه تنها ایران را در مدت زمان نسبتا کوتاهی به یک کشور هسته ای نظامی تبدیل می کند، بلکه سایر کشورهای منطقه را نیز به این سمت هدایت خواهد کرد: در آن صورت نگرانی از تهدید احتمالی ناشی از ایران مسلح هسته ای بسیار زیاد بوده و مسابقه تسلیحات هسته ای در خاورمیانه آغاز خواهد شد. این یکی از مهمترین دلایلی بود که اروپا بیش از ده سال برای انعقاد توافق هسته ای ایران تلاش کرد و هنوز هم به این مسیر ادامه می دهد.

روز سه شنبه در وین، دور جدیدی از مذاکرات برای نجات توافق نامه و بازگشت احتمالی آمریکا آغاز می شود. روز جمعه این موضوع را ایران و اتحادیه اروپا پس از یک کنفرانس ویدیویی بین طرف های باقی مانده در توافق اعلام کردند. نمایندگان آمریکا نیز قرار است به وین بیایند، اما فقط تماس های غیرمستقیم از طریق واسطه ها بین دو کشور برگزار خواهد شد.

از زمانی که ترامپ از توافق خارج شد و به اعمال تحریم های جدید و سیاست "فشار حداکثری" اقدام کرد، ایران نیز به تدریج از توافق هسته ای دور شد. البته برجام به ایران اجازه چنین کاری را می دهد. گام های ایران اگرچه نگران کننده، اما همچنان قابل برگشت است. ایران هنوز به تسلیحات هسته ای دست نیافته است، اما می تواند ظرف یک سال موفق شود.

پس چه کسی اولین قدم را باید بر دارد؟ تهران خواستار لغو تحریم های آمریکا قبل از بازگشت به میز مذاکره است. کاخ سفید نیز ظاهرا خواستار به عقب برگشتن ایران پیش از لغو اولین تحریم های اقتصادی است.

برای جلوگیری از شکست تلاش های فعلی، آلمان باید با فرانسه و انگلیس همکاری دیپلماتیک داشته باشد و در جهت اجرای هماهنگ گام های ایران و آمریکا تلاش کند. با توجه به انتخابات آینده ایران در ماه ژوئن (و آغاز مبارزات انتخاباتی در ماه مه)، غرب زمان اندکی پیش رو دارد. از طرفی نیز بایدن در کنگره آمریکا تحت فشار است و مخالفانش استدلال می کنند که تحریم ها برای دریافت امتیاز بیشتر از ایران در مورد برنامه موشکی، حمایت از گروه های مسلح در سوریه و عراق و احترام به حقوق بشر ضروری است.

برای حل این معضل، چنین گام هایی توسط غرب ممکن و مقبول خواهد بود و البته باید ایران نیز با بازگشت به توافق هسته ای به آنها پاسخ دهد: اول، آمریکا می تواند "تحریم های ثانویه" علیه شرکت ها و نهادهای دیگر کشورها را که هنوز به توافق هسته ای متعهد بوده اند و آماده همکاری اقتصادی با تهران هستند، لغو کند.

دوم، تحریم های مربوط به موارد پزشکی و داروها باید به طور کامل برداشته شوند، این امر به خصوص در زمان پاندمی کرونا از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

سوم اینکه بخش کوچکی از "درآمد های بلوکه شده" ایران ناشی از تجارت نفت آزاد شود. در مقابل، تهران باید تولید سانتریفیوژهای جدید را متوقف کند یا غنی سازی اورانیوم را به 3.7 درصد مطابق آنچه در برجام آمده است محدود کند. اگر ایران نتواند به تعهدات خود عمل کند، می توان این گام ها را به عقب برگرداند.

در عین حال، شرکای مذاکره کننده غربی همچنین باید در کشورهای خاورمیانه که همچنان توافق هسته ای را ناکافی می دانند، اعتماد سازی کنند. اگر آمریکا مجددا عضو کامل این پیمان شود و ایران به تعهدات توافق هسته ای پایبند باشد، نه تنها اعتماد زیادی جلب خواهد شد، بلکه این امر به عنوان الگویی برای مقابله با تهدیدات گسترش سلاح های هسته ای در سطح بین المللی نیز عمل خواهد کرد. همچنین از سرگیری گفت وگوها در مورد چارچوبی منطقه ای برای ایجاد صلح و ثبات امکان پذیر می شود.

منبع: اشپیگل / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11