سیاست‌های بریتانیا در قبال نظام بین‌الملل بعد از خروج از اتحادیه اروپا

نویسنده: سید مهدی میرکاظمی، کارشناس ارشد مسائل اروپا، فارغ التحصیل دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه

دیپلماسی ایرانی: در سال ۲۰۲۱ میلادی سیاست خارجی و دفاعی بریتانیا که بعد از برگزیت دچار بازنگری شده، منتشر شد. در این سیاست خارجی و دفاعی بریتانیا بسیاری از مباحث مربوط به جهت گیری های جدید بریتانیا در قبال سایر نقاط جهان مشخص‌شده در دوران بعد از برگزیت این نکته حائز اهمیت است که چگونه بریتانیا به تعامل با جهان خواهد پرداخت. سیاست خارجی و دفاعی جدید بریتانیا برای دهه‌ پیش رو تنها شامل قدرت سخت این کشور نیست بلکه اهداف سیاست خارجی بریتانیا شامل روابط دیپلماتیک، توسعه برنامه‌های یاری رساننده، جستجو برای هم‌گرایی در چارچوب برنامه منسجم است. اما این امر دارای تاثیرات داخلی استکه در جهت تغییر هزینه از قدرت نظامی قراردادی به تحقیقات تکنولوژیکی پیشرفته و توانایی‌های پیشرفته سایبری و همچنین ظرفیت تغییر الگوها در کشور را به‌عنوان پایگاه‌های نظامی زمانی‌که سازمان‌ها و مراکز صنعتی جدید باز شوند، دارد. گزارش سیاست دفاعی جدید بریتانیا که عموماً بر این امر متمرکز شده که ارتش بریتانیا ظرفیت لازم در جهت سرمایه‌گذاری‌های جدید در تکنولوژی‌های نظامی و بخش‌های مهندسی را در شمال انگلستان باید در نظر بگیرد. اما مهم‌ترین بخش این سند بعد از برگزیت که مورد بازنگری قرار گرفته‌ بحث هم‌گرایی است که به‌دنبال یافتن مناطق مختلفی از جهان برای تجارت، کمک‌های مالی و دیپلماسی، و نقشه‌های استراتژیک است.

ابرقدرت علمی 

مسیر جدید در سیاست صنعتی – نظامی برای بریتانیا رسیدن به ابرقدرت علمی به‌عنوان هدف مطلوب است، که این امر می‌تواند به‌عنوان بخشی از استراتژی جهانی بریتانیا تلقی شود که حکومت آن از عناصر علمی، تکنولوژیکی، تحقیقاتی و توسعه‌ای حمایت می‌کند؛ همچنین واکسیناسیون ویروس کرونا به‌عنوان بخشی از سیاست علمی بریتانیا به‌عنوان ابرقدرت فناوری محسوب می‌شود؛ فناوری که برای دفاع در برابر واکسن و همچنین دسترسی برای ظرفیت‌های تهاجمی در برابر سیاست های اتحادیه اروپا در دوران بعد از برگزیت مورداستفاده قرار می‌گیرد. در این رابطه بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا تاکید کرده‌است: که سیاست خارجی امنیتی و دفاعی بریتانیا باعث تقویت بخش‌های اقتصادی، امنیتی و سیاسی داخلی خواهد شد و از سوی دیگر بریتانیا را به‌عنوان بازیگر بین‌المللی که می‌تواند، سرمایه‌گذاری‌های بیشتری را در بخش‌های زیرساختی، نوآورانه که باعث تقویت جایگاه جهانی بریتانیا خواهد شد، انجام دهد. دولت بریتانیا مدعی شده‌است که برنامه سرمایه‌گذاری فناوری ظرفیت لازم جهت ایجاد ۴۰ هزار شغل در طول چهارسال آینده خواهد بود. و می‌تواند این مشاغل را برای حمایت سیاست منطقه‌ای و توازن مجدد در عرصه اقتصاد جهانی برای بریتانیا مورد استفاده قرار گیرد. همچنین این برنامه می‌تواند از نظر سیاسی اتحادیه بریتانیا را بعد از روند برگزیت تقویت کند که شامل ساخت کشتی در اسکاتلند و وسایل تقویت‌شده در ولز و تولیدات ماهواره‌ای در ایرلند شمالی است.

هوش مصنوعی

هوش مصنوعی یکی از اصول مهم سیاست امنیتی و دفاعی بریتانیا برای سال‌های آتی محسوب می‌شود. خلاصه‌سازی تصاویر  ترسیم‌شده که توسط سربازان در میدان جنگ مورد استفاده قرار می‌گیرد می‌تواند میلیون‌ها منابع اطلاعاتی را اسکن کند و به سرباز این امکان را می‌دهد که بهترین انتخاب را در مقابله  با  دشمن انجام دهد. بنابراین می‌توان گفت که هوش مصنوعی این امکان را به بریتانیا می‌دهد که در عرصه نظامی و دفاعی مفهوم نظم بین‌الملل را تغییر دهد. خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا این شرایط را پدید آورده‌است که بریتانیا به‌عنوان  بازیگر حاکمیتی مستقل در رقابت‌های استراتژیکی در جهان شرکت کند. اگرچه در روند خروج از اتحادیه اروپا فرصت مذاکره و توافق در جهت شرکت بریتانیا در رویه سیاست خارجی و امنیتی مشترک اتحادیه اروپا از بین رفت و به‌همین دلیل چارچوبی لازم برای همکاری‌های اتحادیه اروپا و بریتانیا در سیاست‌های دفاعی و خارجی وجود ندارد. به‌راستی به‌نظر می‌رسد که بریتانیا ترجیح می‌دهند در مسائل امنیتی اروپا از طریق سازوکار ناتو مشارکت کنند که برنامه‌های ناتو در این رابطه برای محافظت از  دولت‌های بالتیک در قبال روسیه یا قراردادهای دوجانبه دفاعی مانند قرارداد دفاعی با فرانسه یا ابتکارات دیپلماتیک مانند قرارداد فرانسه و آلمان در رابطه با توافق هسته‌ای با ایران است. 

در سیاست خارجی و دفاعی جدید بریتانیا این مورد پیشنهاد داده شده که بریتانیا، روسیه را به‌عنوان ۱ دولت متخاصم و دشمن به رسمیت بشناسد که همواره به مقابله با قدرت سایبری و نظامی بریتانیا پرداخته است. از سوی دیگر در این سند اشاره شده‌است که چین به‌عنوان  رقیب بزرگ تجاری محسوب می‌شود که بریتانیا باید در موضوعات مشخصی به مقابله با آن بپردازد. اما عده‌ای دیگر از متخصصان پیشنهاد داده‌اند که بریتانیا باید سیاست چرخش به آسیا (1) را پیش بگیرد که در آن تمرکز بیشتر در عرصه سیاست خارجی و دفاعی بر منطقه آسیا ـ پاسفیک باشد. به‌طوری‌که بوریس جانسون  تایید کرده‌است که هدف جدید سیاست خارجی بریتانیا به‌دنبال عضویت در قرارداد تجاری ترانس ـ پاسیفیک است. قرارداد جامعه برای مشارکت آسیا – پاسفیک که هدفش ایجاد تجارت آزاد بین کشورهای آسیا و پاسفیک است باعث افزایش مشارکت‌های تجاری بین بریتانیا و ایالات‌متحده‌ آمریکا، استرالیا و نیوزیلند شده‌است که این مذاکرات باعث تضمین افزایش مبادلات تجاری بین بریتانیا و کشورهای حوزه آسیا پاسیفیک تا ۸۰ درصد تا سال ۲۰۲۲  میلادی می‌شود. حال این مسئله مطرح می‌شود که جهت‌گیری جدید سیاست خارجی بریتانیا بعد از برگزیت در قبال منطقه آسیا – پاسفیک چه تأثیری بر منطقه اروپا و آمریکا خواهد گذاشت که این امر می‌تواند بر امنیت منطقه‌ای اروپا بسیار تاثیر گذار باشد بسیاری از سیاست‌مداران آمریکایی معتقدند که ایالات متحد به بریتانیا در جهت ایجاد سیاست‌های خود و اجرای آن در منطقه آسیا – پاسفیک مخصوصاً برای مقابله با روسیه و چین نیازمند است. اما می‌توان گفت که بریتانیا در شرایط فعلی به محاسبات متحدان و همسایگان خویش در موضوعات مختلف وابسته است که این به‌عنوان یکی از اهداف سیاست خارجی و دفاعی بریتانیا در سال ۲۰۲۱ به بعد مطرح است.

بنابراین سیاست خارجی و دفاعی بریتانیا بعد از خروج از اتحادیه اروپا دست‌خوش تغییرات اساسی شده‌است؛ به‌طوری‌که بریتانیا به‌دنبال متنوع‌سازی متحدان و شرکای خود در نظام بین الملل است و به‌همین دلیل سیاست نگاه به آسیا و منطقه پاسفیک را در دستور کار خود قرار داده‌است که این امر می‌تواند موجب کاهش قدرت اتحادیه اروپا و حوزه نفوذ کشورهای اروپایی در نظام بین الملل شود. 

1-Pivot to Asia