گروه بایدن در هیاهوی حفظ کردن یا نکردن برجام

نویسنده: نهال طوسی

دیپلماسی ایرانی: رئیس جمهوری جو بایدن بارها گفته در صورت بازگشت ایران به تعهدات هسته ای، با هدف بسترسازی برای یک پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای ایالات متحده را به برجام باز می گرداند. اما به گفته پنج نفر از افراد نزدیک به کاخ سفید، در داخل دولت بایدن و در میان دستیاران ارشد او مباحثاتی بر سر این مساله در جریان است که آیا این بهترین مسیر پیش روست یا باید مسیرهای دیگر و احتمالا پیچیده تر با احتمال به حاشیه راندن توافق اصلی را دنبال کنند. در همین حال، طرفداران توافق سال 2015 نگران هستند که بایدن هیچ عجله ای برای بازگشت به توافق نشان ندهد. آنها می ترسند سرعت محتاطانه بایدن باعث شود منتقدان توافق از جمله برخی چهره های کلیدی دموکرات و سیاستمداران ایران که منتظر انتخابات آتی هستند، به مباحثات شکل دیگری دهند. آنها همچنین نگران تلاش های مداوم ایران برای تحت فشار قرار دادن بایدن برای اقدام سریع تر و لغو تحریم ها در روند بازگشت به توافق اولیه هستند.

وزارت خارجه آمریکا هفته گذشته اعلام کرد دعوت اتحادیه اروپا برای حضور در جمع طرف ههای اصلی توافق از جمله ایران را پذیرفته است. یک مقام ارشد وزارت امور خارجه هم احتمال دیدار مستقیم با ایران را «یک گام» فراتر از پیشرفت توصیف کرد. در کل، تحولات تا این لحظه حاکی از آن است که ترمیم کامل برجام احتمالا نیازمند مجموعه ای از مذاکرات بسیار طولانی تر از انتظار ناظران خواهد بود. داریل کیمبال، مدیر اجرایی انجمن کنترل تسلیحات، هشدار داده: «فرصت موجود برای همیشه ادامه نخواهد داشت. کندی ایالات متحده در رایزنی ها دستیابی به هدف اعلام شده بایدن، یعنی احیای توافق و استفاده از برجام به عنوان پایه را دشوار می سازد.»

با این حال، یکی از افراد آشنا به مباحثات در داخل دولت بایدن می گوید «دیدگاه های مختلف بسیاری» وجود دارد و اگرچه «غریزه» به بازگشت به توافق حکم می کند، اما این اتفاق یک نتیجه «از پیش تعیین شده» نیست. یک مشاور دموکرات در کنگره افزود: «تصور نمی کنم آنها یک جدول زمانی مشخص داشته باشند.»

یکی دیگر از مباحثات اصلی در داخل دولت بایدن درباره مراحل بعدی تا اندازه زیادی مبتنی بر این موضوع است که آیا هدف بازگشت به توافق هسته ای اصلی است یا حصول یک توافق گسترده تر؟! یک توافق گسترده تر احتمالا جنبه های غیر هسته ای مانند محدودیت در برنامه موشک بالستیک ایران و بندهای مربوط به غروب توافق را را شامل می شود. در هر صورت، گزینه روی میز این است که نوعی توافق موقت برای اعتمادسازی در دو طرف حاصل شود. ظاهرا از دیدگاه گروه بایدن لازم نیست توافق موقت شبیه به توافق اصلی باشد و می تواند برخی موارد تسهیل تحریم ها از جمله اجازه فروش نفت را در ازای متوقف شدن برخی پیشروی های هسته ای ایران مانند غنی سازی اورانیوم تا 20 درصد، شامل شود. البته ظاهرا این برنامه رد شده است.

به گفته یک مقام ارشد دولت بایدن، هدف همچنان بازگشت به برجام در صورت بازگشت ایران به تعهدات هسته ایست، اما اینکه دقیقا چه اقداماتی باید برای حصول این هدف برداشته شود و با چه سرعتی، هنوز جای بحث دارد. 

ظاهرا برت مک گورک، یک مقام ارشد در امور خاورمیانه در شورای امنیت ملی، مخالف ایران است و جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی، در برخی مواقع مواضع سخت تری نسبت به همکارانش در قبال ایران دارد. به گفته افراد آگاه، این دو مقام ارشد امنیت ملی احتمالا پیگیری یک توافق بزرگ تر از همان ابتدای امر را به تلاش برای احیای نسخه 2015 ترجیح می دهند.

در مقابل آنها راب مالی نماینده ویژه بایدن در امور ایران، بیشتر طرفدار بازگشت به توافق هسته ای اصلی است. جف پرسکات، یک مقام عالی در نمایندگی ایالات متحده در سازمان ملل، هم احتمالا طرف مالی است. ظاهرا از موضع گیری آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه، نمی شود چندان مطمئن بود.

برخی از تحلیل گران معتقدند فضای کلی سیاسی در واشنگتن نیز بر این بلاتکلیفی تاثیر داشته است. سناتور باب منندز، رئیس کمیته روابط خارجی مجلس سنا، یکی از چندین دموکراتی است که در مخالفت با توافق اولیه در دوره اوباما به جمهوری خواهان پیوسته بود. البته منندز با تصمیم ترامپ به خروج از توافق هم مخالفت کرد. او بایدن را به موضع گیری سخت ترغیب کرده و می گوید رئیس جمهوری نباید پیش از بازگشت به میز مذاکره تسهیل چندانی در تحریم ها قائل شود. به گفته دو نفر از افراد آشنا به مباحثات در داخل دولت بایدن، از آنجا که منندز در جلسات تایید نامزدهای بایدن در سنا نقش اساسی دارد، رئیس جمهوری در خشمگین کردم او هنگام صحبت از ایران حساسیت بیشتری نشان می دهد.

به گفته افراد آگاه، مالى مدت کوتاه فعالیت خود در دولت جدید ایالات متحده را به تعامل با طرف های توافق از جمله روسیه و چین (به استثنای ایران) گذرانده است. ظاهرا مالى همچنین با نمایندگان اسرائیل و کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس در تماس بوده است.

برخی از طرفداران بازگشت سریع به توافق سال 2015 معتقدند که زمان اهمیت زیادی دارد و یکی از دلایلش انتخابات ریاست جمهوری ایران در ماه ژوئن و احتمال پیروزی سیاستمداران مخالف آمریکا در آن است. با این حال، مخالفان بازگشت سریع ایالات متحده به توافق می گویند مهم نیست چه کسی در انتخابات ایران پیروز شود چرا که درد اقتصادی ناشی از تحریم ها و همه گیری کرونا نهایتا این کشور را به میز مذاکره بر خواهد گرداند.

منبع: پولیتیکو / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34