پایان دادن به جنگ یمن و آغاز دیپلماسی با ایران

نویسنده: تام اوکانر 

دیپلماسی ایرانی: در شرایطی که تهران و واشنگتن، به سوی دیپلماسی گرانسنگ هسته ای حرکت می کنند، درگیری هر دوی آنها در یمن، چشم انداز یک مسیر جداگانه برای تعامل را تقویت می کند. با این حال، کارشناسان در این نکته اختلاف نظر دارند که آیا با توجه به رویکرد حداکثری آمریکا به توافق هسته ای، این وضعیت به یک راه حل مناسب خواهد انجامید یا نه.

جنگ یمن، تا حد زیادی به موضوعی حاشیه ای در سیاست خارجی ایالات متحده تبدیل شده و قانونگذاران آمریکایی هم خواهان قطع کمک های آمریکا به کارزار بمبارانی هستند که پیامدهای انسانی جدی به همراه داشته است.

گرالد فایر اشتاین، سفیر پیشین آمریکا در یمن به نیوزویک گفت: "به نظرم دولت بایدن بر این باور است که یک تلاش موفق برای پایان بخشیدن به جنگ یمن و بازگشت به فرایند سیاسی در این کشور، می تواند مستقیما به کاهش کلی تنش در منطقه یاری رساند... چنین راهبردی به معنی بازکردن در برای تعامل دوباره با ایران در گستره کاملی از مسائل از جمله پرونده هسته ای است."

به نظر می رسد دولت بایدن، به جای پرداختن مستقیم به توافق هسته ای، مسیر غیرمستقیمی را با پرداختن به یک مسئله دارای اولویت دیگر در روابط ایران و آمریکا، یعنی جنگ یمن، در پیش گرفته است. 

فایر اشتاین، این رویکرد را نگرشی عاقلانه می داند و می گوید: "با کنار رفتن یک سوژه مهم تنش میان ایران و عربستان سعودی، دوستان و شرکای ما در منطقه، حرکت مثبت آمریکا به سمت ایران را کمتر به عنوان یک تهدید نسبت منافع امنیتی خود خواهند دید. فراتر از گفت وگوهای ایران و آمریکا، یک ابتکار موفق در یمن، همچنین می تواند فرصت های تعامل مستقیم میان کشورهای منطقه بویژه عربستان و امارات با ایران را فراهم آورد تا مسائل امنیتی منطقه را به موازات آمریکا دنبال کنند."

یک انتساب کارساز توسط جو بایدن، یعنی معرفی رابرت مالی به عنوان نماینده آمریکا در امور ایران، خود اشاره به مسیر و جهتی دارد که او می خواهد سیاست خارجی آمریکا در منطقه را در آن به جریان اندازد. پیتر سالیسبوری، یک تحلیلگر ارشد مسائل یمن در گروه بین المللی بحران به نیوزویک می گوید: "در یک حالت آرمانی، سیاست آمریکا در برابر ایران، عربستان سعودی و یمن باید نقش مکمل هم را داشته باشند."

وی توضیح می دهد: "آنها بر سر بازگشت به توافق هسته ای با استفاده از چشم انداز رفع تحریم ها گفت وگو می کنند تا ایران هم به پایبندی به برجام بازگردد. همچنین از فرایند صلح در یمن که اکنون آمریکا صراحتا می گوید که تنها راه پایان جنگ است، برای یافتن زمینه مشترکی میان عربستان سعودی و ایران با هدف پایان دادن به منازعه در سطح منطقه، استفاده می شود."

سالیزبوری با این حال می گوید: «مشکل در جزئیات یک توافق است. در یمن، بزرگترین چالش این است که رویکردی یافته شود که همه گروه های محلی درگیر در جنگ، خریدار آن باشند. این کار بسیار از پایان دادن به حمایت از جنگ در یمن یا خارج کردن یک گروه از فهرست تروریستی دشوارتر است: یک چالش طولانی و سخت. این پرسش هست که آیا آنها می خواهند و می توانند این کار را به سرانجام برسانند یا نه."

آننله شِلاین، یک عضو پژوهشی در اندیشکده کوئینسی برای دولتمداری پاسخگو هم، چنین نگرشی دارد. وی می گوید: "حتی در یک شرایط آرمانی هم که همه کشورها با توقف حمایت از خشونت در یمن موافق باشند و بخواهند که از نظر نظامی کاملا عقب بکشند و به گونه ای حاکمیت یمن را به این کشور برگردانند، بی گمان باز هم جنگ تمام نمی شود. سنجش ها، دگرش می یابد و جناح های درگیر روی زمین، باید تصمیماتی بگیرند که بر منابع آنها متکی است و نه بر این واقعیت که آنها همه این منابع را از خارج دریافت می کنند."

تا زمانی که روشن نیست که آمریکا تا چه اندازه پای خود را از درگیری یمن بیرون کشیده یا از یک حل و فصل پشتیبانی می کند، بعید است که دیگر بازیگران، هیچ گامی برای صلح بردارند. یک فرایند فریز شده توافق هسته ای هم کار را دشوارتر می کند. خانم شِلاین می گوید که به نظر او یمن، گروگان برجام و بی حرکتی در این زمینه خواهد ماند.

پویا عالی‌مقام، استاد تاریخ ام آی تی نیز در این باره می گوید که واشنگتن باید صرف نظر از سیر حرکت به سمت توافق هسته ای، ریاض و ابوظبی را برای توقف جنگ در یمن، زیر فشار بگذارد و در مسیر بازگشت به برجام هم با برداشتن گام نخست، مسیر را باز کند.

محسن میلانی، مدیر اجرایی مرکز مطالعات راهبردی و دیپلماتیک دانشگاه فلوریدای جنوبی نیز می گوید: "بی گمان ایران، همان گونه که باید، از رویکرد تازه آمریکا در قبال یمن استقبال می کند اما برای جلب نظر ایران در زمینه توافق هسته ای، به کارهای بیشتری نیاز است. اولویت اول امنیت ملی ایران، رفع تحریم های خردکننده است."

منبع: نیوزویک / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11