با شکست استیضاح ترامپ، ایران باید خواستار تغییر برجام شود!

دکتر اعظم ملایی، محقق و پژوهشگر روابط بین الملل

دیپلماسی ایرانی: بعد از هفته ها جنجال و تلاش دموکرات‌های آمریکا برای حذف ترامپ از عرصه سیاسی آمریکا، دومین طرح استیضاح دونالد ترامپ در سنای آمریکا به اتهام «تحریک به اغتشاش و شورش» به دلیل عدم کسب آرای لازم از سوی نمایندگان سنا شکست خورد. دموکرات ها برای متخلف شناخته شدن ترامپ به رای موافق دو سوم اعضای مجلس سنا (۶۷ رای) نیاز داشتند، اما تنها هفت سناتور جمهوری خواه همراه با ۵۰ سناتور دموکرات (۵۷ رأی) دونالد ترامپ را به دلیل تحریک به شورش مجرم شناختند و ۴۳ سناتور نیز رای منفی دادند. 

به این ترتیب ترامپ که در انتخابات ریاست جمهوری اخیر آمریکا (2020) هفتاد و پنج میلیون رأی را به خود اختصاص داد، حال حیات سیاسی خود را بازیافته می بیند و مدعی‌تر از گذشته قصد ایفای نقش در عرصه سیاسی آمریکا را دارد. شکست استیضاح دوم ترامپ آثار خطرناکی هم در عرصه داخلی آمریکا و هم در عرصه بین المللی، به ویژه برای جمهوری اسلامی ایران دارد.

در عرصه داخلی شکست استیضاح، هواداران ترامپ که بخشی از آنها بعد از ماجرای حمله به کنگره از وی دلسرد و نا امید شده بودند را متقاعد می کند که رئیس جمهور محبوب آنها در قضیه این حمله بی گناه بوده و بی جهت مورد اتهام دموکرات‌ها قرار گرفته است. بنابراین همچنان به حمایت از وی پرداخته و پشتوانه مردمی او را حفظ خواهند کرد. هر چند ترامپ بعد از شکست در انتخابات اعلام کرده بود که حزبی مخصوص به خود شکل خواهد داد، اما به نظر می رسد حال با حمایت جمهوری خواهان از وی در کنگره و ممانعت آنها از رای آوردن استیضاح، مایل باشد در قالب همان حزب جمهوری خواه به کار خود ادامه دهد و برای ایفای نقش در پست های سیاسی مختلف حاضر شود. 

ترامپ در واکنش به رأی تبرئه خود وعده داد که به دفاع از «عظمت آمریکا» ادامه خواهد داد. وی گفت: «جنبش تاریخی و ملی ما برای بازگرداندن «عظمت آمریکا» آغاز شده است!» چنین اظهار نظری به این معنی است که ترامپ 74 ساله به دنبال کاندیداتوری مجدد در انتخابات ریاست جمهوری 2024 و سایر پست های سیاسی است و اینجاست که زنگ خطر برای همه افراد، سازمان های بین المللی و کشورهایی که از ترامپیسم لطمه خوردند به صدا در می آید! برای مهاجران و دانشجویان، پیمان های بین المللی و البته برای جمهوری اسلامی ایران.

البته در چند هفته ای که از روی کار آمدن جو باید به ریاست جمهوری می گذرد، شاهد عمل وی به شعار انتخاباتی اش مبنی بر بازگشت به برجام نیز نبوده ایم. سردرگمی و تعلل بایدن حاکی از آن است که وی به شدت از سوی لابی صهیونیسم، کشورهای حوزه خلیج فارس و البته برخی از مخالفان داخلی برجام تحت فشار قرار گرفته تا به راحتی به برجام برنگردد و از تحریم‌های سنگین دوره ترامپ به عنوان اهرم فشاری بر کشورمان استفاده کند. 

پیشنهادهای غیر منطقی و زیاده طلبانه فرانسه مبنی بر اضافه شدن برخی قدرت های منطقه ای به ویژه عربستان به مذاکرات برجام نیز حاکی از آن است که کشورهای اروپایی نیز بی میل نیستند که از تحریم های غیر قانونی و ظالمانه دوران ترامپ برای اعمال فشار بر ایران استفاده کنند، به نوعی برجام را تغییر دهند و حیطه آن را به موارد مد نظر خود گسترش دهند. 

در مقابل موضع جمهوری اسلامی ایران تا کنون مقاومت در برابر این فشارها، استفاده از اهرم فشار متقابل از طریق آغاز مجدد غنی سازی و رفع پلمب برخی مراکز هسته ای و البته تأکید بر عدم تغییر برجام و حیطه طرف ها و موارد مورد بحث در آن بوده است. با این حال به نظر می رسد با شکست استیضاح ترامپ، جمهوری اسلامی ایران دیگر نمی تواند و نباید به احیای برجام به شکل سابق آن راضی باشد. یکی از مشکلات جدی برجام این بود که توسط کنگره آمریکا مورد تأیید قرار نگرفت و از آنجا که توسط رئیس جمهوری وقت امریکا (باراک اوباما) امضا شده بود، توسط رئیس جمهوری بعدی لغو و کنار زده شد. 

بنابراین حال هر چند دستگاه دیپلماسی کشور به واسطه زیاده خواهی های آمریکا (ادعای لزوم بازگشت اولیه ایران به تعهداتش) و همراهی نسبی اروپا با رئیس جمهور جدید ایالات متحده، تحت فشارهای زیادی قرار دارد و تدبیر زیادی لازم است تا اجماع جهانی علیه ایران شکل نگیرد و پرونده هسته ای کشور مجددا راهی شورای امنیت نشود و ذیل فصل هفت قرار نگیرد، اما دیپلمات های کشورمان در میان همه این دغدغه‌ها، نباید از خطر بازگشت ترامپ و ترامپیسم نیز غافل شوند. جمهوری اسلامی ایران ضمن تأکید بر حفظ مفاد قبلی برجام، باید خواهان تغییری در ضمانت اجرای این پیمان بین المللی نیز بشود به نحوی که در سال های آتی در صورت بازگشت مجدد ترامپ یا همفکران او، کشور مجددا در شرایط بحرانی و نقض عهد طرف مقابل قرار نگیرد.