استراتژی ترامپ در قبال ایران تغییر کرده است؟

نویسنده: اریک اشمیت (با همکاری دیوید ای. سنجر)

دیپلماسی ایرانی: پنتاگون به طور ناگهانی تصمیم گرفت ناو هواپیمابر «نیمیتز» را از منطقه خاورمیانه و آفریقا به خانه فرا بخواند که این امر نشان از تغییر استراتژی طولانی مدت با رویکرد «بازدارندگی» از حمله احتمالی ایران به نیروها و دیپلمات های آمریکایی در خلیج فارس داشت.

مقامات آمریکایی روز جمعه گفتند که کریستوفر سی. میلر، سرپرست موقت وزارت دفاع، دستور بازگشت ناو را به عنوان نشانه «تنش زدایی» به تهران صادر کرد تا از احتمال بحران در روزهای پایانی رئیس جمهوری دونالد ترامپ در کاخ سفید بکاهد. گزارش های اطلاعاتی آمریکا حاکی از آن است که ایران و گروه های متحد آن ممکن است به دنبال اقدامی تلافی جویانه در سالگرد ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس، باشند. به گفته مقامات ارشد پنتاگون، ارزیابی میلر این بوده که عقب کشیدن ناو نیمیتز پیش از اولین سالگرد ترور فرمانده ارشد ایرانی در حمله هواپیمای بدون سرنشین آمریکایی در عراق می تواند آنچه را ایران تحریک آمیز می داند، از بین ببرد و مانع از تهدید نیروهای آمریکایی توسط ایران شود. 

برخی تحلیل گران می گویند بازگشت نیمیتز به بندر برِمِرتون، واشنگتن، یک کاهش تنش مطلوب بین دو کشور است. با این حال، برخی دیگر هم بر این باورند که ارسال پیام های متناقض تنها یک نمونه دیگر از بی تجربگی و تصمیم گیری های گیج کننده در پنتاگون از زمان اخراج مارک تی.اسپر، وزیر دفاع، و جایگزینی میلر است. متیو اسپنس، یک مقام ارشد پیشین سیاست خاورمیانه در پنتاگون، گفت: «این تصمیم در بهترین حالت پیامی گیج کننده به ایران ارسال می کند و دامنه گزینه های آمریکا را در زمانی اشتباه، کاهش می دهد. این سوال جدی مطرح است که استراتژی دولت ترامپ حقیقتا چیست؟»

ترامپ در هفته های اخیر بارها در توییتر ایران را تهدید و در ماه نوامبر با دستیاران ارشد امنیت ملی درباره یک حمله پیشگیرانه علیه سایت های هسته ای ایران صحبت کرده و مشخص نیست که از دستور میلر به عقب نشینی نیمیتز آگاه بوده است یا خیر.

چهارشنبه گذشته ژنرال کنت مک کنزی، فرمانده نیروهای آمریکایی در خاورمیانه که درخواست اعزام نیمیتز به منطقه را داده بود، در تلاش برای نشان دادن عواقب حمله احتمالی به ایران چندین نمایش قدرت به اجرا گذاشت. نیروی هوایی آمریکا سه مرتبه بمب افکن های بی-52 را تا نزدیکی سواحل ایران فرستاد و نیروی دریایی برای اولین مرتبه پس از نزدیک به یک دهه اعلام کرد یک زیردریایی شلیک کننده موشک توماهاوک را به خلیج فارس فراخوانده است. ژنرال مک کنزی همچنین به ایران و گروه های شبه نظامی متحد آن در عراق درباره هر گونه حمله احتمالی در نزدیکی سالگرد ترور سردار سلیمانی هشدار داد. ظاهرا تصمیم میلر درباره عقب نشینی نیمیتز، ژنرال مک کنزی و ژنرال مارک میلی، رئیس ستاد مشترک ارتش، را حیرت زده کرده است. پیش از این جریانات نیروی دریایی سعی داشت مانع از استقرار طولانی مدت نیمیتز در منطقه شود، اما فرماندهان تصور می کردند که این رزمناو دست کم چند روز دیگر برای مقابله با آنچه تحلیل گران اطلاعاتی تهدید فزاینده قریب الوقوع می پنداشتند، کمک کند.

تحلیل گران اطلاعاتی آمریکایی در روزهای اخیر گفته اند که دریافته اند پدافند هوایی، نیروی دریایی و سایر واحدهای امنیتی ایران در حالت آماده باش قرار دارند و همچنین دریافته اند که ایران موشک های کوتاه برد و هواپیماهای بدون سرنشین بیشتری به عراق منتقل کرده است؛ اما آنها همچنین گفته اند نمی توانند تشخیص دهند که ایران یا متحدان آن در عراق برای حمله به سربازان آمریکایی آماده می شوند یا در حال آماده سازی شرایط دفاعی برای مواجهه با حمله احتمالی ترامپ هستند. برت مک گورک، نماینده ویژه سابق ترامپ در ائتلاف علیه داعش، گفت: «در اینجا با یک معضل امنیتی کلاسیک مواجه هستیم؛ جایی که مانورهای هر دو طرف می تواند اشتباه در برداشت را در پی داشته باشد و احتمال اشتباه محاسباتی را بالا ببرد.»

ژنرال حسین سلامی فرمانده ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی روز جمعه گفت که کشورش آمادگی کامل برای پاسخگویی به هرگونه فشار ارتش آمریکا در میانه افزایش تنش ها بین تهران و واشنگتن در روزهای پایانی ریاست جمهوری ترامپ را دارد. او در مراسمی در سالگرد ترور ژنرال سلیمانی گفت: «امروز ما هیچ مشکل و نگرانی از بابت مواجهه با هیچ قدرتی نداریم. ما سخنان پایانی خود را با دشمنان در میدان نبرد خواهیم گفت.» 

جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، روز پنجشنبه گفت که دولت ترامپ در حال ایجاد بهانه ای برای جنگ است. او در توئیتی نوشت: «به جای مبارزه با کرونا در آمریکا، ترامپ و همپالگی‌هایش میلیاردها دلار برای ارسال بمب افکن‌های بی52 و ناوگروه به منطقه ما به باد می‌دهند. اطلاعات به دست آمده از عراق حاکی از توطئه‌ ای برای ساخته و پرداخته کردن بهانه ‌ای برای جنگ است. ایران به دنبال جنگ نیست، اما "آشکارا و مستقیم" از مردم، امنیت و منافع حیاتی خود دفاع خواهد کرد.»

در همین حال، ایران در یک اقدام تحریک آمیز روز جمعه به بازرسان بین المللی اعلام کرد که در قصد دارد غنی سازی اورانیوم در سطح 20 درصد را در فردو آغاز کند. این بالاترین سطح غنی سازی توسط ایران پیش از حصول برجام است. غنی سازی در این سطح برای تولید سلاح مناسب نیست، اما به سطح مورد نیاز برای سلاح هسته ای نزدیک است. به نظر می رسد این اقدام در درجه اول برای تحت فشار قرار دادن جو بایدن، رئیس جمهوری منتخب، برای پیوستن دوباره به توافق هسته ای با ایران باشد.

منبع: نیویورک تایمز / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34