نزدیکی تهران و کاراکاس به پکن و مسکو در نتیجه کارزار اعمال فشار حداکثری

نویسنده: جیسون بارتلت و امیلی جین

دیپلماسی ایرانی: تحریم های شدیدالحن ایالات متحده در چهار سال گذشته ونزوئلا و ایران را بیشتر به آغوش دشمنان سنتی آمریکا سوق دادند. چین و روسیه با فراهم آوردن راه های نجات اقتصادی، فناوری پیشرفته و برنامه های آموزش نظامی برای ونزوئلا و ایران در نقض تحریم ها، مسیرهای بهره برداری از این خصومت جمعی در قابل ایالات متحده را بررسی کردند. در همین حال، شیوع ویروس کرونا شرایط مداخله بیشتر چین و روسیه در امورد داخلی ونزوئلا و ایران از طریق ارائه کمک را فراهم آورد. اگرچه افزایش درگیری اقتصادی با ونزوئلا و ایران می تواند چین و روسیه را با تعهدات مالی دشواری مواجه سازد، اما در عین حال اهرم های ژئوپلیتیک مطلوبی برای اقدام علیه ایالات متحده و رژیم تحریمی آن فراهم می آورد.

طبق اعلان برنامه جهانی غذا در سازمان ملل، تقریبا یک سوم کل جمعیت ونزوئلا از نظر غذایی امنیت ندارند. اگرچه دلیل اصلی مشکلات ونزوئلا ابر تورم و مدیریت ضعیف وجوه ملی این کشور است، اما تحریم های یک جانبه ایالات متحده وضعیت را وخیم تر کرده. نیکلاس مادورو، رئیس جمهوری ونزوئلا، در پی نگرانی از افزایش حمایت داخلی از خوان گوایدو، حریف سیاسی خود، و مداخله نظامی ایالات متحده، به طور مداوم کمک های بشردوستانه آمریکا را رد کرده است. اگرچه مادورو در آوریل 2019 دریافت محموله 24 تنی تجهیزات پزشکی را از صلیب سرخ پذیرفت، اما چین از فرصت ایجاد شده استفاده کرد تا نفوذ خود را در ونزوئلا گسترش دهد. چین بین آوریل و دسامبر 2019 دست کم 40 درصد از کل واردات مواد غذایی به ونزوئلا و حجم زیادی از تجهیزات پزشکی برای مقابله با همه گیری کرونا را فراهم کرد. با این حال، اتحاد چین و ونزوئلا فراتر از کمک های بشردوستانه و تجارت است.

ونزوئلا در سال 2017 در یک تلاش 70 میلیون دلاری برای تقویت امنیت ملی، غول فناوری چینی «زد.تی.ای» را برای ساخت یک کارت هوشمند شناسایی جدید برای نظارت و کنترل رفتار شهروندان استخدام کرد. این شرکت همچنین یک یگان ویژه کارکنان برای پیوستن به «سی.ای.ان.تی.وی»، شرکت دولتی مخابراتی ونزوئلا، اعزام کرد تا نظارت مدیریتی و تجربه در اختیار این شرکت بگذارند. اخیرا وزارت خزانه داری ایالات متحده شرکت ملی واردات و صادرات الکترونیک چین را به دلیل حمایت آن از اقدامات ضد دموکراتیک شرکت مخابراتی ونزوئلا همچون محدود کردن خدمات اینترنتی و نظارت دیجیتال و عملیات سایبری علیه مخالفان سیاسی مقصر دانسته است. اگرچه طبق گزارش ها، چین در سال های اخیر حمایت مالی خود از ونزوئلا را کاهش داده، اما همچنان به نفع دولت مادورو تحریم های ایالات متحده را نقض می کند.

روسیه نیز جدای از کمک های اقتصادی و قراردادهای نظامی به دنبال مشارکت بیشتر در امور داخلی ونزوئلا بوده است. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، در سال 2019 ایالات متحده را به دلیل به چالش کشیدن مشروعیت ریاست جمهوری مادورو محکوم کرد. در همان سال، وزارت خزانه داری آمریکا شرکت «اوروفاینانس موسناربانک» مستقر در مسکو را به دلیل کمک به کاراکاس در فرار از تحریم ها از طریق تامین مالی با ارز رمزنگاری شده ناموفق پترو، متهم دانست. با این حال، مسکو و کاراکاس اخیرا در پی اقدام مادورو به تصرف مجلس شورای ملی در 7 دسامبر 2020، اتحاد خود را به نمایش گذاشتند. تنها یک روز پس از انتخاباتی که عمدتا غیرمشروع دانسته می شود، مادورو با مقامات روسی در تلویزیون ملی ونزوئلا حاضر شد و از رئیس جمهوری پوتین به دلیل «علاقه و حمایت او از دموکراسی در ونزوئلا» تشکر کرد: «روسیه یک الگو از احترام و همکاری است.» تقدیر سریع مادورو از پوتین پس از تحکیم قدرت سیاسی و قانونی نشانه ای از اتحاد آنها در برابر ایالات متحده و رژیم تحریمی آن بود.

به طور مشابه، ایران تحت تحریم های شدیدالحن ایالات متحده همکاری بیشتر با چین و روسیه را دنبال کرده است. طبق گزارش ها، پکن یک برنامه همکاری 25 ساله با تهران شامل سرمایه گذاری 280 میلیارد دلاری در بخش های نفت، گاز و پتروشیمی و 120 میلیارد دلار سرمایه گذاری در زیرساخت های حمل و نقل و تولیدی ایران را در دست بررسی دارد. ظاهرا تهران یک توافق مشترک نظامی هم با مسکو دارد. اگرچه درباره میزان دقیق سرمایه گذاری خبرهای متفاوتی وجود دارد، اما ظاهرا ایران قرار است با استفاده بمب افکن ها، جنگنده ها و هواپیماهای مسافربری چینی و روسی از پایگاه های هوایی ایران موافقت کند. به علاوه، ایران قرار است رزمایش های نظامی مشترک با نیروهای مسلح چین و روسیه داشته باشد. صرف نظر از صحت جنبه نظامی این معاملات، توافق های 25 ساله بین ایران و کشورهای دور زننده تحریم ها مانند چین و روسیه پیامدهای ناگواری بر توانایی اجرایی تحریم های ایالات متحده و به طور کلی امنیت ملی آمریکا دارد.

اگرچه چین اولین کشوری بود که در میانه همه گیری کرونا کمک ها و تجهیزات پزشکی به ایران تحویل داد، روسیه هم خیلی سریع 50 هزار کیت آزمایش کووید برای این کشور فرستاد که اقدامی قطعی در نادیده گرفتن تحریم های ایالات متحده بود. سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه، در نوامبر سال 2020 با صراحت از تصمیم مسکو به نقض تحریم های واشنگتن علیه تهران سخن گفت و تاکید کرد: «تحریم ها به هیچ وجه بر سیاست ما تاثیر نمی گذارد.» روسیه همچنین به اسکورت نفتکش های نفتی ایران به سوریه کمک و برای از سرگیری روابط اقتصادی با ایران با دیگر کشورهای امضا کننده توافق هسته ای لابی کرده است. چین و روسیه در سال های اخیر همچنین تلاش کرده اند تلاش های امنیتی مشترک با ایران را افزایش دهند. رزمایش مشترک دریایی در اقیانوس هند و خلیج عمان در دسامبر 2019 از نمونه این تلاش ها بود. در حالی که تحریم های شدیدالحن ایالات متحده همچنان بر توانایی ایران در احیای اقتصاد ختاثیر منفی می گذارد، کارزار اعمال فشار حداکثری همچنین انگیزه بیشتری به تهران برای تقویت روابط با پکن و مسکو می دهد.

از آنجا که چهار سال اعمال فشار حداکثری نتوانسته تغییر رفتار قابل توجهی در پی داشته باشد، وقت آن رسیده که سیاست گذاران در ایالات متحده راه های جایگزین برای دستیابی به اهداف فوری سیاست خارجی با ایران و ونزوئلا را در نظر بگیرند. در رابطه با دولت جدید بایدن این رویکرد می تواند حمایت از برنامه جهانی غذا در سازمان ملل، یونیسف و نجات کودکان، و سایر اقدامات بشردوستانه بین المللی در ایران و ونزوئلا برای اطمینان از رسیدن کمک های مربوط به مقابله با بیماری کرونا در این کشورها باشد. اگرچه ارائه کمک های اینچنینی تنها یک تسکین موقت برای ونزوئلا و ایران به شمار می رود، اما می تواند اتکای آنها به چین و روسیه را کاهش دهد چون برای هر دو کشور خودکفایی اقتصادی همچنان یک اولویت ملی است. ایالات متحده همچنین باید در ارائه کمک های بشردوستانه انگیزه های سیاسی را کنار بگذارد و از تلاش برای تغییر نظام در این کشورها خودداری کند چرا که با چنین رویکردی تنها فرصتی برای افزایش مداخلات چین و روسیه فراهم می آورد.

منبع: نشنال اینترست / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34