چرا جنگ ها طولانی می‌شوند؟

نویسنده: غلامرضا مصدق، استاد دانشگاه و مدیرکل و رئیس سابق سازمان صنایع و معادن استان لرستان 

دیپلماسی ایرانی: در تاریخ دیده نشده که هیچ  سیاستمدار و یا ژنرالی، جنگی را با هدف طولانی شدن آن آغاز کرده باشد. ویژگی مشترک همه جنگ‌های طولانی تاریخ، به دراز کشیده شدن آنها بر خلاف پیش بینی و برنامه آغاز کنندگان جنگ‌ها بوده است. آغاز کنندگان جنگ‌ها همیشه با تصور جنگی کوتاه مدت با دستاوردهای بزرگ دستور حمله را صادر می‌کنند اما در ادامه حقایق دیده نشده روی تلخ و خشن خود را نشان می‌دهند. تاریخ نشان می‌دهد همیشه آغاز جنگ‌ها بس آسان اما خاتمه آنها بسیار دشوار بوده است. جالب است در جنگ‌های طولانی اکثراً طرف شکست خورده همان آغازگران جنگ‌ها بوده اند.

تاریخ، جنگ‌های طولانی و فرسایشی زیادی مثل جنگ‌های صلیبی تا جنگ‌های جهانی اول و دوم را در خود ثبت کرده است. چون اطلاعات مربوط به جنگ‌های معاصر عینی تر و دقیق‌تر هستند برای بررسی این روند تکراری تاریخ بشر قابل فهم تر هستند. در اینجا به چند جنگ طولانی معاصر نگاه می‌کنیم.

جنگ ویتنام ۲۰ سال طول کشید و برخلاف تصور آمریکا که تا آن زمان در هیچ جنگی شکست نخورده بود، آسان و کوتاه از آب درنیامد و فقط شکست مطلق آمریکا به آن پایان داد. 

حمله غول نظامی شوروی سابق به کشور فقیر و کوچک افغانستان شباهت زیادی با جنگ ویتنام داشت، هدف جنگی آسان و کوتاه بود، اما منجر به شکستی مفتضحانه شد تا آنجا که به نظر بسیاری از صاحب نظران تبدیل به اولین قطعه دومینوی فروپاشی شوروی شد. 

صدام با اعتماد به نفس بالا جنگی را با ایران شروع کرد که قرار بود حداکثر هشت هفته طول بکشد، اما بر خلاف تصور او در باتلاق جنگی هشت ساله بدون هیچ دستاوردی گرفتار شد و در نهایت عواقب بعدی همین جنگ سر او و رژیم بعثی را به باد داد. 

قدرت نظامی عربستان بر اساس معیارهای کلاسیک ده ها برابر پنجاه هزار جنگجوی گرسنه و فاقد تجهیزات یمنی است، عربستان با لشگری از متحدان و حمایت تمام قد امریکا و غرب با تصوری جنگی چند روزه مشابه یک پیک نیک به یمن حمله کرد، پنج سال از این جنگ فرسایشی گذشته ولی هنوز ذره ای از اهداف عربستان محقق نشده است.

چرا داستان تکراری و مشابه جنگ‌های طولانی تمام نمی‌شود؟ چون:

- آغازکنندگان جنگ‌ها همیشه صرفاً بر اساس مقدار سلاح و تعداد سربازهایی که در اختیار دارند قدرت نظامی خود را با طرف مقابل مقایسه می کنند و با بی توجهی محض به عوامل دیگر، مثل مقاومت و از جان گذشتگی حریف، قدرت نظامی خود را بسیار بالا و قدرت طرف مقابل را بسیار دست کم می گیرند.

- رقبای آغازکنندگان جنگ‌ها، از جنگ رقیب به عنوان میدانی برای تسویه حساب‌های قدیمی با دشمن استفاده می‌کنند، آنچنان که شوروی و چین علیه امریکا در ویتنام، آمریکا در افغانستان علیه شوروی و ایران علیه عربستان در یمن چنین کردند. 

به نظر نگارنده مهم‌ترین دلیل طولانی شدن جنگ‌ها، فقدان شجاعت در قبول شکست از زمانی است که همه شواهد و قرائن شکست و بیهوده بودن ادامه جنگ را نشان می‌دهد، اما به دلیل هزینه سنگین مادی و معنوی که آغاز کنندگان جنگ‌ها پرداخت می‌کنند، کمتر سیاستمداری حاضر می‌شود از آبروی خود مایه گذاشته و با زیان کمتر به جنگی پایان دهند که شکست نتیجه محتوم آن است. در نتیجه این جنگ‌ها تا شکست مطلق و بسته شدن همه درها به روی آغازکننده جنگ‌ها، ادامه پیدا می‌کنند.