توافق هسته ای ایران باید منطقه ای شود

نویسنده: کورنلیوس آدِبار (تحلیلگر سیاسی و کارشناس سیاست خارجی اروپا و روابط ترنس آتلانتیک از برلین، آلمان)

دیپلماسی ایرانی: اختلاف بین اروپا و ایالات متحده بر سر ایران به طور فزاینده عمیق تر می شود. سیاست ایالات متحده در قبال ایران و منطقه- برون سپاری سیاستگذاری منطقه ای واشنگتن به ریاض و تل آویو و حمایت بی دریغ آن از کارزار نظامی عربستان در یمن- به شدت برای اروپا بی ثبات کننده است. اگرچه تمرکز روی ایران به عنوان یک کشور، یا توافق هسته ای به عنوان یک موضوع، بسیار محدود است، اما نقطه عزیمت اتحادیه اروپا همچنان باید برجام باشد. اگرچه از آن زمان تا کنون بسیاری توافق را مرده خوانده اند، اما از نظر فنی توافق همچنان زنده است چون 7 امضا کننده از 8 امضا کننده اولیه آن همچنان ترجیح می دهند که آن را زنده نگه دارند.

منطقه ای کردن توافق هسته ای

توافق هسته ای سال 2015 را تا اندازه زیادی می توان میراث دهه 2000 قلمداد کرد؛ زمانی که ایران تنها کشور در منطقه بود که به طور پنهانی برنامه انرژی هسته ای را دنبال می کرد. از آنجایی که دیگر کشورهای همسایه ایران نیز همه تلاش خود را برای رسیدن به این کشور در زمینه انرژی هسته ای به کار بستند، امروز به همکاری منطقه ای در زمینه هسته ای نیاز است.

امارات متحده عربی، اولین کشور عربی که برنامه انرژی هسته ای را بدست آورد، در ماه مارس سال 2020 بارگیری سوخت را در راکتورهای هسته ای ساخت کره جنوبی آغاز کرد. عربستان نیز ظاهرا برای ایجاد تنوع در ترکیب انرژی خود قصد دارد راکتورهای هسته ای بسازد. سعودی ها در این راستا یم مناقصه گذاشته اند که احتمال می رود شرکت های چینی، فرانسوی، روسی، کره جنوبی و ایالات متحده در آن حضور داشته باشند. سایر کشورهای منطقه در حال بررسی گزینه های خود در زمینه انرژی هسته ای هستند. مصر و اردن بیش از دیگر کشورها در این مسیر پیش رفته و مذاکره با روسیه را برای ساخت راکتورها آغاز کرده اند و ترکیه هم پیشتر ساخت اولین راکتور خود را آغاز کرده است.

در همین حال، ایالات متحده میان تضمین قراردادهای امیدوار کننده صنعت هسته ای و حفظ استانداردهای منع گسترش سلاح های کشتار جمعی در رابطه با تجارت فناوری هسته ای خود دچار تردید شده است. امارات متحده عربی در سال 2009 یک توافقنامه همکاری با ایالات متحده امضا کرد که به عنوان توافق نامه 123 مشهور است و استاندارد طلایی منع گسترش سلاح های هسته ای را شامل می شود: ابوظبی طبق این قرارداد باید غنی سازی اورانیوم و فرآوری مجدد سوخت را کنار بگذارد. در مقابل، ریاض بر ایجاد ظرفیت ساخت راکتورهای هسته ای در آینده اصرار دارد. در حالی که توجه کنگره ایالات متحده به شدت به خطر گسترش سلاح هسته ای جلب شده، رئیس جمهوری دونالد ترامپ به شدت مشتاق صدور مجوز بهرمندی از قراردادهای ساخت راکتور برای شرکت های آمریکایی است.

تهدید رقابت بر سر گسترش سلاح های هسته ای در منطقه واقعی است. ولیعهد سعودی بارها تهدید کرده اگر ایران هر گونه گامی برای دستیابی به یک سلاح هسته ای بردارد، کشورش «در اسرع وقت» به سلاح هسته ای دست خواهد یافت. رئیس جمهوری ترکیه هم با شدت الحن بیشتر گفته که نمی تواند مجهز نبودن کشورش به سلاح های هسته ای را بپذیرد چون همه دیگر «کشورهای پیشرفته در جهان» از سلاح های هسته ای برخوردار هستند. در منطقه ای که همین حالا هم به شدت بی ثبات است، اکنون اروپا می تواند در جهت «یک منطقه عاری از سلاح هسته ای برای همه» گام بردارد و در این مسیر از توافق سال 2015 ایران استفاده کند. (این مطلب ادامه دارد.)

منبع: کارنگی اروپا / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34