تلاش کاظمی برای ایجاد موازنه در محور ایرانی – امریکایی – عربی

دیپلماسی ایرانی: مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق اواخر هفته گذشته به ایالات متحده سفر کرد و مورد استقبال رسمی دونالد ترامپ، رئیس جمهوری این کشور قرار گرفت. گفته شد به دستور دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده استقبال از او در عالیترین سطح انجام شد. 

سفر الکاظمی به ایالات متحده حدود یک ماه بعد از سفر او به ایران انجام شد. سفر او به ایران نیز بسیار مورد اهتمام قرار گرفت و در عالیترین سطوح از او استقبال رسمی شد. آن سفر نتایج بسیار خوبی به همراه داشت که در پایان آن هر دو طرف از آن ابراز رضایت کردند.

کاظمی در حالی روز شنبه این هفته از واشنگتن به بغداد بازگشت که روز سه شنبه راهی اردن شد تا در سومین نشست مهم سه جانبه دوره ای عراق – اردن – مصر در امان شرکت کند. در امان نیز شخص پادشاه اردن در فرودگاه به همراه پسرش به عنوان ولیعهد و همچنین نخست وزیر به اسقبال کاظمی آمدند تا در آنجا نیز عالی ترین استقبال از او انجام شود. سفر کاظمی به اردن یک روزه بود و سه طرف (اردن – عراق – مصر) با صدور بیانیه ای که در آن ضمن تاکید بر لزوم هوشیاری نسبت به تحولات پیچیده منطقه بر حمایت از آرمان فلسطین و تشکیل کشور مستقل فلسطینی به پایتختی قدس شریف تاکید شد، به کار خود پایان داد.
تحرکات بین المللی کاظمی در حدود سه ماهی که از آغاز به کار او به عنوان نخست وزیر دولت انتقالی عراق گذشته، نشان از پویایی و تحرکات او دارد. این گونه معروف است که او از حمایت امریکایی ها، به عنوان یکی از قدرت های تاثیرگذار و ذی نفوذ در عراق، برخوردار است. اما در عین حال جمهوری اسلامی ایران نیز او را به چشم نخست وزیری نامطلوب و دور از منافع تهران نمی بیند که استقبال گرم از او در تهران این ادعا را تایید می کند. بنابراین می توان گفت که ایران نیز به نوعی از کاظمی حمایت می کند. 

کاظمی سفر خود را از ایران آغاز کرد، این نخستین بار بود که رئیس دستگاه اجرایی عراق، نخستین سفر خارجی خود را به ایران اختصاص می داد. تا کنون سابقه نداشته است که نخست وزیرهای عراق، اولین سفر خارجی خود را از ایران آغاز کرده باشند. اتفاقی که بسیار مورد توجه رسانه ها قرار گرفت و در عین حال دلخوری اعلام نشده ای را از سوی عربستانی ها که بنا بود اولین سفر نخست وزیر عراق به آن جا باشد اما نشد، به دنبال داشت. مدت کوتاهی بعد از آن بود که کاظمی راهی امریکا شد. قبل از سفر به امریکا کاظمی اعلام کرد که پیام رسان نیست و هیچ پیامی را از سوی ایران برای امریکایی ها نبرده است. همانند همه دولتمردان عراقی، کاظمی نیز تلاش دارد کشورش را از تنش های موجود میان ایران و امریکا دور کند. در عین حال این واقعیت را بسیار خوب می داند که باید در روابط بین المللی اش توازن ایجاد کند. استقبال از او در تهران و واشنگتن، در عالیترین سطح، تلاشی بود که نشان دهد به دنبال حفظ موازنه در روابط بین المللی عراق است. اگرچه کاظمی هنوز راهی عربستان سعودی نشده اما در نشست سه جانبه امان حاضر شد تا نشان دهد عراق به روابط عربی نیز به اندازه دیگر روابط بین المللی عراق اهمیت می دهد و هر سه رابطه عربی – ایرانی – امریکایی را در کنار هم می خواهد. اهمیت این تلاش زمانی بیشتر خودنمایی می کند که شاهدیم کاظمی نه تنها برنامه ای برای سفر به ترکیه – به عنوان یکی از کشورهای قدرتمند منطقه – ندارد بلکه تنش ها با این کشور روز به روز در حال تشدید است. مساله ای که خواه ناخواه اهمیت ایران در روابط غیرعربی عراق را پررنگ تر از همیشه می کند. 

نباید تصور کرد که گسترش روابط عراق با کشوری و حل مشکلاتش با آن کشور یا تامین بخشی از نیازهایش از کشوری غیر از ایران به معنای دور شدن بغداد از تهران است. با توجه به معادلات حاکم بر عراق هیچ دولتی نمی تواند در عراق بر سر کار آید و گمان کند که می تواند از ایران دور شود. کما این که در نظر نگرفتن مهره تاثیرگذاری چون امریکا در عراق نیز برای هیچ دولتی امکان پذیر نیست. 

در افواه عمومی و در حرف های درگوشی مقامات عراقی این عبارت زیاد زده می شود که اگر دولت عبدالمهدی سقوط کرد به دلیل ناخشنودی امریکایی ها از نزدیکی بی محابای او به ایران و بی توجهی به خواسته های آنها بود. کما این که شاهد بودیم در حدود 10 ماهی که عبدالمهدی نخست وزیر بود، تقاضای سفر او به امریکا دست کم چهار بار به تعویق افتاد و در آخر هم انجام نشد که دلیل اصلی آن عدم تمکین عبدالمهدی به خواسته های امریکایی ها علیه ایران از جمله رعایت تحریم های یکجانبه اعمال شده واشنگتن علیه تهران بود. همچنین در دوران نوری مالکی نیز شاهد بودیم که بی توجهی دولت وقت به رابطه با کشورهای عربی چه هزینه های سنگینی را بر امنیت عراق تحمیل کرد که فاجعه ظهور داعش از جمله آن بود. بنابراین دولت عراق ناگزیر است برای حفظ ثبات و استقرار خود رابطه ای متوازن با سه محور عربی – ایرانی – امریکایی برقرار کند و بدیهی است که قرار هم نیست گسترش رابطه با یک طرف به حساب طرف دیگر باشد./انتشار همزمان با اعتماد