حضور اروپاییان در پایگاه‌های نظامی غرب آسیا و گزینه خروج آنها از منطقه پس از تحولات اخیر
نگرانی اروپا از ماجراجویی‌های امریکا بعد از ترور سردار سلیمانی
نویسنده: عابد اکبری (کارشناس مسائل اروپا)
دیپلماسی ایرانی: تغییر در شمار و آرایش نیروهای مستقر کشورهای اروپایی در منطقه غرب آسیا بسیار به دیدگاه این کشورها در مورد هزینه‌هایی وابسته است که به آنها تحمیل خواهد شد. باتوجه به بحران‌هایی که اخیراً در روابط فراآتلانتیکی به‌وجود آمده است، کشورهای اروپایی به‌شدت نگران پیامدهای اقدام آمریکا علیه ایران و هزینه‌های تحمیلی آن برای خود هستند. از دید اروپا، این احتمال قوی وجود دارد که بی‌مسئولیتی‌های ترامپ منجر به تعارض نظامی جدیدی در غرب آسیا و درگیری با ایران شود و خسارات ناخواسته‌ای را به این کشورها تحمیل کند.
به‌طور کلی، حوادث مرتبط با ترور سردار سلیمانی و پاسخ ایران از نظر کشورهای اروپایی و بسیاری از کارشناسان مسائل بین‌الملل در آمریکا، دنباله منازعه ایران و آمریکا در مورد مسائل هسته‌ای است که لازم بود پیش از این در جریان توافق هسته‌ای به روش دیپلماتیک حل می شد، اما بی‌منطقی ترامپ تمام تلاش‌های بین‌المللی را عقیم گذاشت و بازی دردناکی را با مردم ایران و هم‌پیمانان اروپایی آمریکا آغاز کرد. (1) هرچند سیستم سیاسی آمریکا تلاش داشت تا محدودیت‌های جدی قانونی برای تصمیمات آتی ترامپ درمورد اقدام نظامی علیه ایران ایجاد کند (2) اما در تحقق این مسئله تردید جدی وجود دارد. ملت‌های اروپایی نیز نگران منافع ملی خود هستند و خطر گسترش ملی‌گرایی رادیکالیزه برای آنها جدی‌تر از گسست در هم‌پیمانی با آمریکا خواهد بود.
بنابراین، دوسویه درک تهدید و امنیت‌سازی دراین‌میان نقش مهمی ایفا می‌کند. قبول خسارات ناشی‌از درگیری احتمالی از سوی آمریکا ممکن است کشورهای اروپایی را به حفظ نیروهای خود در منطقه ترغیب کند، اما باتوجه‌به درک این کشورها از توان عملیاتی نامتقارن ایران، مسئله خروج از بازی جدید آمریکا، در اولویت تصمیم‌گیری‌های اروپایی بوده است. بنابراین، اگرچه احتمال دارد تزریق نیروهای بیشتر آمریکایی به غرب آسیا برای نیروهای اروپایی مستقر در منطقه اطمینان‌بخش تلقی شود، اما درعین‌حال، افزایش هزینه‌ها مثل کوچکترین احتمال تحریک ایران علیه این کشورها، کشورهای اروپایی را به تغییر آرایش و کاهش شمار نیروهای خود در منطقه و عراق ترغیب خواهد کرد. به‌نظر می‌رسد با توجه به اهمیت و هزینه‌های ائتلاف احتمالی، ملت‌های اروپایی همزمان با خروج دارایی‌های ارزشمند اقتصادی، نیروهای ملی اطلاعاتی و نظامی حساس و ارزشمند خود را جابه‌جا کنند.
یکی از روندهای پیش‌بینی شده سال 2020 در روابط فراآتلانتیکی، جدایی کامل سیاست خارجی آمریکا و اروپا در مورد منطقه غرب آسیا خواهد بود. (3) یکی از پیشران‌های این روند، تصمیم‌های یکجانبه‌گرایانه آمریکاست که پای اروپایی‌ها را به حوادثی ناخواسته می‌کشد. در همین راستا، مشکل دیگر کشورهای اروپایی برای تغییر در شمار و آرایش نیروهای مستقر خود در منطقه غرب آسیا، حضور در مأموریت‌های مشترک زیر چتر ناتو است. درمقابل تلاشی که ترامپ برای درگیر کردن ناتو در تنش با ایران دارد، (4) فعلاً پاسخ کشورهای اروپایی و ناتو بی‌اعتنایی به او بوده است. (5) در آینده احتمال دارد تغییراتی را در ناتو یا تسریع تشکیل دفاع اروپایی شاهد باشیم.
حضور نیروهای نظامی اروپایی مستقر در منطقه غرب آسیا، وابسته به تعهدات این کشورها در منطقه نسبت به درخواست کشورهای آن ازجمله عراق، یا بنابه وجود مأموریت‌های ناتو بوده است. با افزایش تنش و درگیری بین ایران و آمریکا، اگرچه کشورهای اروپایی مایل هستند برای کاهش خسارت و تلفات خود، نیروها را از منطقه خارج کنند، اما اگر تعهدات در قالب ناتو باشد این مسئله پیچیده تر می شود. از سوی دیگر، موج خروج نیروهای اروپایی از منطقه، آنچه این روزها شاهد آن هستیم، توجه به این نکته را ضروری می‌کند که بسیاری از این نیروها در جایگاه‌های آموزشی بوده‌اند یا سطح امنیتی گذشته منطقه مانعی برای حضور آنها در منطقه نبوده است. باتوجه‌به افزایش درگیری، کشورهای اروپایی سرمایه‌های انسانی خود را از منطقه خارج خواهند کرد، درعین‌حال که به تعهدات خود ملزم باقی می‌مانند و احتمالا سربازانی را در عراق حفظ خواهند کرد.
خروج نیروهای اروپایی و حتی آمریکایی وابسته به برداشت یکپارچه‌نگر آنها از منطقه است. بنابراین، نیروها از مناطق داغ که در آن احتمال درگیری بیشتر است به دیگر مناطق منتقل می‌شوند. در چند روز گذشته انتقال نیروها از پایگاه‌های عراقی به کویت و اردن رخ داده است. بنابراین، کاهش نیروها در عراق در کوتاه مدت به‌معنای انصراف یا خروج کامل از منطقه نیست. کلیه مأموریت‌های آموزشی 29 کشور عضو ناتو در عراق متوقف شده است. هم‌پیمانان آمریکا در 17 دی‌ماه 1398 اعلام کردند که نیروهای مستقر در عراق را با توجه‌به انتقام ایران پس از به شهادت رسیدن سپهبد سلیمانی کاهش خواهند داد. درحدود 250 نفر از کارکنان 500 نفری نیروهای آموزش دهنده بین‌المللی ناتو از بغداد خارج شده و در پایگاه‌های دیگری در عراق استقرار یافتند. پس از درخواست عراق برای خروج نیروهای آمریکایی، بسیاری از نیروهای آلمانی نیز ناگزیر به خروج هستند، اگرچه مقامات آنها عنوان کرده‌اند تمایل دارند درصورت خواست مجدد عراق برای تکمیل مأموریت آموزشی خود بازگردند. (6)
شماری از نیروهای آلمانی که در قالب عملیات ظرفیت‌سازی در عراق حضور داشتند (این عملیات به عملیات مبارزه با داعش تغییر نام پیدا کرده بود) به کویت و اردن منتقل شده‌اند. در قالب ناتو آلمان نیروهای دیگری در عراق دارد. برخی نیروهای آلمانی غیرمسلح مستقر در عراق که خارج از چارچوب مأموریت‌های ناتو بوده‌اند از این این کشور خارج شده‌اند. مشکل آلمان این است که اگر نیروهای خود را به دیگر کشورهای منطقه انتقال دهد، برای مثال در کویت، چون پایگاهی ندارد ناگزیر است از پایگاه‌های آمریکایی استفاده کند. (7)
آزمون بریتانیایی‌ها از دیگر کشورهای اروپایی دشوارتر است. نخستین تجربه سیاست خارجی بوریس جانسون بسیار دردناک ارزیابی می‌شود. او درعین‌حال که نمی‌خواهد بریتانیا به هدف ایران تبدیل شود و به هم‌پیمانان اروپایی برای ممانعت از افزایش درگیری در غرب آسیا می‌اندیشد، باید در رویکرد همگرایی با آمریکای خود نیز تغییراتی ایجاد کند. صدور بیانیه رسمی جانسون 68 ساعت طول کشید و در آن عنوان کرد تصور نمی‌کند ترامپ واقعاً بخواهد به 52 هدف فرهنگی ایران حمله کند و طبق کنوانسیون های 1954 حفاظت از دارایی‌های فرهنگی در درگیری‌های مسلحانه الزامی است. او با این گفته‌ها تلاش داشت از اقدامات آتی آمریکایی جلوگیری کند. نگرانی بریتانیا بسیار بیشتر از دیگر کشورهای اروپایی است، همزمان با اندیشیدن در مورد آرایش و شمار نیروها، بریتانیا موضوعات دیگری مثل تنگه هرمز و امنیت خلیج فارس را نیز دارد. بنابراین، درعین‌حال که تصور می‌شود بیشترین همراهی را با آمریکا خواهد داشت، احتمال اینکه بیشترین تسامح را در قبال ایران داشته باشد بسیار بالاست. (8)
فرانسه نیروهای کمی در مقایسه با دیگر کشورهای اروپایی در عراق دارد (160 سرباز مستقر در عراق) و تصمیم گرفته است فعلاً (9) این نیروها را کاهش ندهد. به‌ویژه با توجه به آنکه پس از موشک‌باران عین‌الاسد نیروهای فرانسوی هیچ تلفاتی نداشتند.
اسپانیایی‌ها نیروهای خود را باتوجه به نگرانی‌های امنیتی از عراق خارج کرده‌اند. مقامات مهم به کویت منتقل شده‌اند و فقط شمار اندکی از نیروها در عراق باقی مانده‌اند. اُکسفام (Oxfam) فعالیت‌های بشردوستانه خود در عراق را کاهش داده است و نیروهایش در مکان‌های امن‌تر در عراق مستقر شده‌اند.
دانمارک برخی از نیروهای خود را به کویت منتقل کرده است. بااین‌حال، این کشور اعلام داشته است نیروهای دانمارکی همچنان به مأموریت خود پایبند هستند و شماری از نیروها در عراق می‌مانند. برخی از نیروهای این کشور در عین‌الاسد مستقر بوده‌اند. (10)
در مجموع به نظر می رسد اروپا امروز با آزمون مهم دیگری مواجه باشد. آزمونی که شاید به دلیل عدم موفقیت این اتحادیه در آزمون پیشین (حفظ برجام) خود را به شدت درگیر در آن می بیند. اروپایی ها خواهان نقش آفرینی جدی تری در آینده نظم بین الملل هستند اما امروز و در دوره گذار، از طرفی نمی‌خواهند کماکان به عنوان بازیگر مکمل در غرب آسیا حضور داشته باشد و اقدامات یکجانبه ایالات متحده آن را با چالش هایی جدید مواجه کند و از طرفی خواهان نقش آفرینی جدی و مستقل در مسائل امنیتی در همسایگی دور خود هستند. مسائلی که سرزیر چالش های آن به طور جدی در مسائلی همچون مهاجرت و تروریسم، آنها را با مشکلات جدی مواجه کرده است.
---------
[2] https://www.foxnews.com/politics/pelosi-house-vote-thursday-war-powers-resolution-limit-trump-iran
[3] https://www.ecfr.eu/article/commentary_top_ten_foreign_policy_trends_in_2020
[6] https://www.washingtonpost.com/world/europeans-shift-troops-from-iraq-warn-fight-against-islamic-state-is-imperiled-because-of-us-actions-on-iran/2020/01/07/e2b25a00-3157-11ea-971b-43bec3ff9860_story.html
[7] https://www.dw.com/en/the-german-bundeswehrs-missions-in-the-middle-east/a-51917262
[10] https://aawsat.com/english/home/article/2072356/countries-cut-down-troops-iraq-after-iran-strike
نظر شما :