سفر روحانی به ژاپن کمکی به حل بحران رابطه ایران و امریکا نمی‌کند
ترامپ به دنبال کسب همه امتیازهای حل معضل رابطه با تهران
دیپلماسی ایرانی: سفر حسن روحانی، رئیس جمهوری کشورمان به ژاپن چند ماه بعد از سفر آبه شینزو، نخست وزیر ژاپن به تهران مباحث زیادی را مطرح کرده است. بسیاری می گویند دولت تحرکات تازه ای را برای ایجاد گشایش در روابط ایران و امریکا آغاز کرده و عده ای نیز بر این اعتقادند که این کار رئیس جمهوری با انتخابات پیش روی مجلس مرتبط است. این در حالی است که تنش های ایران و امریکا در حد اعلای خود قرار دارد و تحریم ها بیشترین فشارهای ممکن را به دولت و اقتصاد کشور وارد کرده است. برای بررسی این سفر گفت وگویی را امیر محبیان، کارشناس مسائل سیاسی و بین المللی و عضو هیات علمی دانشگاه انجام داده ایم که در ادامه می خوانید:
با توجه به آن که در سفر قبلی آبه شینزو، نخست وزیر ژاپن به ایران که با مأموریت کاهش تنش در روابط تهران – واشنگتن این سفر با پاسخ "نه" قاطع تهران به هر گونه تلاش برای مذاکره و کاهش تنش با آمریکا روبه رو شد و در ادامه نیز تلاش‌های دیپلماتیک آشتی‌جویانه امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه نیز به شکست کشیده شد و همچنین در سایه گسل جدی در روابط ایران و ایالات متحده، آیا سفر حسن روحانی به ژاپن اساساً می‌تواند با محوریت پیگیری نقش دیپلماتیک میانجیگرایانه ژاپن در تنش تهران - واشنگتن قلمداد شود و یا این که رئیس جمهوری ایران با وقوف به میانجی ناپذیر بودن بحران در روابط تهران و واشنگتن، فقط به دنبال پیگیری و افزایش مناسبات تهران - توکیو است؟
با توجه به رویکرد و مواضع اعلامی کلی نظام به نظر می رسد که نتیجه نهایی این سفر کمکی به حل معضل رابطه ایران و آمریکا نخواهد کرد. نهایتا این سفر می تواند رابطه ایران و ژاپن را گامی به پیش ببرد. روحیه و شخصیت ترامپ هم حاکی از آن است که حاضر نیست کشوری را در پروژه رابطه با ایران سهیم کند. بنا براین احتمال این که ژاپن یا به ویژه فرانسه بتوانند در این میان نقشی داشته باشند بسیار ناچیز است.
به نظر می رسد که ذیل مواضع مقام معظم رهبری در سفر آبه شینزو به تهران و همچنین در نگاه غایی دولت و مقامات دیپلماتیک کشور که در سفر اخیر آقای عراقچی به ژاپن مشهود بود، هرگونه تلاش و رفت و آمد سیاسی دیپلماتیک تهران با توکیو با هدف گذاری روی افزایش مناسبات ایران و ژاپن به خصوص در حوزه تجاری و اقتصادی، ذیل تنش تهران – واشنگتن قابل بررسی است. این در حالی است که به نظر می رسد توکیو بیش از آن که به دنبال افزایش مناسبات خود با تهران باشد، سعی دارد به عنوان میانجیگر، باعث کاهش تنش ایران و ایالات متحده آمریکا شود. آیا این تفاوت نگاه اساساً می‌تواند سفر آتی حسن روحانی به ژاپن را مانند سفر آبه شیزو به ایران با شکست مواجه کند؟
ژاپن می کوشد با کمک به حل مشکل رابطه ایران و آمریکا جهشی بزرگ در نقش بین المللی خود داشته باشد؛ اما احتمال آن اگر هم صفر نباشد نزدیک به آن است. ژاپن پیشرفت در رابطه با ایران را منوط به حذف مانع تحریم آمریکا می داند و ایران را به برداشتن این مانع از طریق ایجاد گشایش در رابطه تشویق می کند. ولی شکاف میان نگرش رهبران ایران و آمریکا بیش از آن است که با این توصیه ها پر شود.
ژاپن در فاصله زمانی بین سفر آقای آبه شینزو به تهران و سفر آتی آقای روحانی به توکیو یک اقدام معنادار را در اعزام نیروهای نظامی خود به تنگه هرمز در دستور کار قرار داده است. اگرچه توکیو بارها اعلام کرده که این اقدام آنها در راستای برنامه و اهداف ایالات متحده آمریکا نیست، اما یقیناً اعزام نیروهای نظامی ژاپن به هر دلیل و بهانه ای و حتی با در نظر داشتن این فرض که اعزام این نیروها طرحی مستقل و جدای از برنامه ایالات متحده است، تنها به امنیتی شدن شرایط در تنگه هرمز و خلیج فارس کمک می کند و همین مسئله سبب خواهد شد که ژاپن علیرغم اداعاهایش، خود به خود در مسیر منافع ایالات متحده آمریکا و عربستان سعودی گام بر دارد. آیا همین اقدام باعث کاهش اعتماد در روابط ایران و ژاپن نخواهد شد؟
ژاپن علیرغم این که در اقتصاد یک غول اقتصادی محسوب می شود ولی شدیدا می کوشد در حوزه سیاست خارجی پا جای پای آمریکا بگذارد یا حداقل در چالش با رویکردهای آن قرار نگیرد.
اعزام نیروی ژاپن به خلیج فارس بیشتر در جهت فرستادن سیگنال همراهی به آمریکاست تا ارسال علامت خصومت با ایران.
در کنار نقش ژاپن به عنوان میانجیگر تنش ایران و ایالات متحده آمریکا شاهد تحرکات دیپلماتیک سران و مقامات عمانی به ایران هستیم. به موازات این تحرکات شنیده ها حکایت از آن دارد که سوئیس نیز نقش مثبت و سازنده ای در تبادل آقای مسعود سلیمانی، دانشمند ایرانی با ژائو وانگ، جاسوس آمریکایی داشته است. اینها علاوه بر آن است که فرانسه نیز علی رغم شکست در تحرکات دیپلماتیک خود کماکان با شدت و ضعف تلاش های خود را ادامه می دهد. ذیل این مسائل آیا ژاپن نیز به عنوان تکه‌ای از این پازل در کاهش تنش مناسبات ایران و آمریکا عمل می‌کند و یا تلاش‌های میانجیگرایانه و آشتی‌جویانه توکیو مستقل از این تحرکات است؟
فعلا شبکه ای از کشورهایی شکل گرفته است که همه قصد دارند شانس خود را در گره گشایی از رابطه ایران و آمریکا بگشایند. آمریکا از همه طریق سیگنال می فرستد اما نمایندگی تام به هیچ‌کس نمی دهد، این خصلت ترامپ است. همه امتیاز حل معضل رابطه با ایران را برای خودش می خواهد. به ویژه این امتیاز را به هیچ وجه به امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه نخواهد داد.
در کنار تبعات وقوع اعتراضات اخیر آبان ماه و چالش ها و مشکلات معیشتی و اقتصادی، برخی معتقدند چون کشور در آستانه انتخابات مجلس شورای اسلامی قرار دارد ترس ساختار سیاسی از عدم مشارکت مردم به عنوان یک واکنش منفی نسبت به فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم ها و بی کفایتی مسئولین از یک‌سو و همچنین نگرانی دولت از شکل‌گیری یک مجلس رادیکال سبب شده است که در ماه‌های باقی مانده تا آغاز به کار مجلس یازدهم، دولت تلاش‌های خود را برای برخی تحرکات دیپلماتیک به منظور تداوم مذاکره، ذیل رفت و آمدهایی به ژاپن و نظایر آن داشته باشد. این تحلیل را تا چه انداره قبول دارید؟
دولت در این زمینه اختیار لازم و قدرت مانور مناسب را ندارد. احتمال کاهش مشارکت و امثالهم باعث تغییر رویکرد استراتژیک جمهوری اسلامی در قبال آمریکا نخواهد شد.
شناخت روانشناسی ترامپ نیز نشان می دهد که اولین نرمش به او پیام افزایش فشار را می دهد.
نظر شما :